Phạm
Đoan Trang
Năm
xưa khi xa Việt Nam (ngày này 5 năm về trước), một trong
những điều tôi nhớ nhất là… tòa soạn và những ngày
tháng bên cạnh đồng nghiệp báo Pháp luật TP.HCM.
Mà một trong những điều tôi nhớ nhất ở tòa soạn là
những buổi chiều trên căn gác nhỏ đó và tiếng gõ bàn
phím lách cách của mọi người.
Ít
ai biết rằng tiếng bàn phím đã trở thành một thứ âm
thanh ám ảnh tôi từ những ngày đầu đi làm báo. Có
những chiều tôi trùm chăn nằm ngủ dưới gầm bàn, trên
ghế, bạn đồng nghiệp vẫn lặng lẽ, lách cách gõ máy.
Liên tục tiếng “chát, chát” của phím space bar, xen với
tiếng rì rầm nhẩm lại bài. Đôi khi tôi như nhìn thấy
đôi lông mày của bạn chau lại, nhíu nhíu khi tìm cách
diễn đạt một ý nào đó. Đôi khi tôi cảm thấy cả
tiếng thở dài của một bạn nào đó, khi mà “tin còi
quá, bài chán quá, chẳng có gì viết”.
Ít
ai biết rằng những khi ấy, dù nhắm mắt lơ mơ ngủ,
trong đầu tôi vẫn thoáng có ý nghĩ: “Không lẽ chúng
ta sẽ sống thế này mãi sao?”.
Thử
hình dung bạn là một phóng viên trẻ mới tốt nghiệp
ngành báo chí. Bạn đã “thoát ly” gia đình và quê nhà
từ thời sinh viên thì bây giờ bạn lại càng phải cố
để bám trụ lại Hà Nội và Sài Gòn, không về tỉnh.
Bạn sẽ ở nơi thành phố lớn đó, thuê lấy căn phòng
trọ con con mà để “ở được” cũng phải 2-3 triệu
đồng/tháng. Bạn gom góp nhuận bút từng cái tin còi, bài
còi, và không quên… gom phong bì mỗi lần hội thảo, hội
nghị, công ty nọ tổ chức sự kiện kia.
Trưa,
bạn vạ vật cơm hàng cháo chợ. Chập tối, nếu là đàn
ông con trai, bạn thường đi nhậu. Nhậu lè phè suốt từ
5-6h chiều đến 11-12h đêm. Bạn ngậm hột thị, cắm mặt
vào ly bia, hoặc nếu có mở miệng thì cũng toàn lè nhè
những chuyện cũ rích ấy, những “ưu thời mẫn thế”
mà người bình thường “không hiểu được đâu”.
Khuya,
bạn ngà ngà về nhà, ngủ. Sáng lại dậy lên tòa soạn
điểm danh, hop giao ban, rồi liên hệ phỏng vấn làm cái
tin còi, bài còi, đi nhặt phong bì sự kiện. Trưa, lại
cơm hàng cháo chợ…
Bạn
sẽ sống như thế đến bao giờ? Khi nào thì bạn lấy
vợ/chồng, đẻ con, nuôi con học trường quốc tế cho
bằng bạn bằng bè? Khi nào thì bạn hết kiếp ở nhà
thuê, có một căn hộ riêng để khỏi chịu cái cảnh cứ
vài tuần là con mụ chủ nhà lại gườm gườm “thay đổi
thái độ” (thật ra mụ ấy thay đổi suốt ấy mà, quân
đồng bóng!).
*
* *
Cuộc
sống và sự nghiệp của một nhà báo Việt Nam điển
hình là như thế đấy, nếu họ không năng động.
Không
năng động, nghĩa là không biết cách tạo sự kiện;
không biết xào nấu một vụ thành nhiều tin bài, bán cho
nhiều báo; không biết cách chèo kéo quảng cáo của doanh
nghiệp; không biết vặn cổ doanh nghiệp xin ủng hộ;
không biết tận dụng quan hệ để mua lấy vài suất đất
rẻ; không biết làm PR cho tổ chức, công ty, mà nhất là
không biết làm PR cho cán bộ, quan chức.
Còn
nhà báo lớn ở Việt Nam, nghĩa là phải biết làm chính
trị. Phải biết nuôi dưỡng quan hệ, chọn đúng phe, trở
cờ đúng lúc. Nhưng nói chung việc ấy ngoài tầm của
tất cả các phóng viên trẻ – kể cả đứa nuôi mộng
làm nghề lẫn đứa nuôi mộng làm giàu.
Đến
cái thời mà nhuận bút trả cho những tin còi được tính
theo đơn vị “nghìn đồng” (10.000-20.000 đồng/tin), và
tiêu chí chấm nhuận bút là “lượng view trên trang điện
tử”, thì tôi hiểu rằng nghề báo ở Việt Nam mạt
thật rồi.
Bảo
sao các phóng viên không điên cuồng giật tít “bố chồng
dính con dâu trong nhà tắm”? Bảo sao họ không lên đồng
cùng những “bí thư Thăng”, “Đoàn Ngọc Hải”, bởi
mỗi “bước chân anh xuống phố”, “mỗi lời anh thốt
ra”, là một lần hứa hẹn lượng view, lượng like tăng
tới con số hàng nghìn? Đâu dễ kiếm ra những nhân vật
báo chí hot đến từng sợi lông chân như thế?
Chính
xác, trung thực, công bằng, tôn trọng quyền con người…
tất cả những chuẩn mực ấy của nghề báo đều trở
thành nhảm nhí trong cái gọi là nền “truyền thông”
thời mạt ngày nay.
Còn
tự do báo chí ư? Lố bịch. Nhà báo Việt Nam cần đ. gì
cái của nợ ấy?
Tự
nhiên tôi nhớ đến âm thanh lách cách của tiếng gõ bàn
phím ngày nào.
Nhưng
tôi cũng chẳng buồn khóc.
P.Đ.T.
Nguồn:
FB
Pham Doan Trang