Đây chính là điểm nghẽn nhất của thể chế: lãng phí, kìm chân nhau (trống đánh xuôi kèn thổi ngược) và càng nhiều ban bệ càng nhiêu khê, hành (dân) là chính.
Bộ CA là bộ tiêu ngân sách đứng thứ mấy chắc ô. Lâm biết? Bộ nào được sử dụng 85% tiền phạt vi phạm trong lĩnh vực giao thông? Bộ nào đẻ ra Lực lượng cs cơ động kỵ binh, đẻ ra phương tiện xe đạp để cs khu vực sử dụng thời 4.0? Bộ nào có cái giấy chứng minh nhân thân mà làm đi làm lại mấy lần?
PB này cũng giống PB của ô Phúc: 30% công chức sáng cắp ô đi, tối cắp ô về.
Hãy cho nhân dân thấy hành động, thay vì chỉ nghe lời nói!
Sáng đi công chứng ở ủy ban hết 10.000 đồng, tôi hỏi biên lai thu tiền đâu cán bộ nhìn tôi như từ hành tinh khác tới, rồi cuối cùng cũng không có biên lai luôn. Một sự thất thoát không hề nhỏ đối với ngân sách.
Đơn giản nhưng chính là dân chủ. Nên quá khó để thực hiện. Đơn giản là chừng nào mà qui định ngành công an được hưởng 85% tiền phạt chưa được bãi bỏ thì lời nói của bác tổng sẽ vẫn chỉ là mong muốn chứ khó thành hiện thực.
Có ngài to to nào đó đã nói trước nghị trường vài năm trước đây đại ý là: đội ngũ công chức của ta hiện tại có tới 30% sáng cắp ô đi, tối cắp về. 30% có cũng được không có cũng được. Chỉ có 30% là thực sự làm việc có hiệu quả. Điều này thật sát với thực tế. Từ đó mà suy ra: bộ máy thì quá cồng kềnh nhưng hầu như không làm gì hoặc làm chỉ là để chống đối, qua loa, đại khái. Chỉ có 1/3 là thực sự làm việc có hiệu quả thì hỏi cái lượng dôi dư kia lãng phí đến nhường nào?
Tán thành! Đây cũng chính là một hợp phần của thể chế chính trị dung nạp (inclusive political institution) mà Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson chủ trương. Trong một thể chế dung nạp, năng lực đóng góp cho sự thịnh vượng chung của mọi cá nhân đều phải được khơi gợi, cổ vũ, bảo vệ. Không thể giữ khư khư việc chung cho chỉ một nhóm người. Ba ông mới nhận giải Nobel kinh tế 2024 nhờ những nghiên cứu về cách thức các thể chế được hình thành và tác động đến sự thịnh vượng của quốc gia.4
Hiền Minh Thế giới có những bộ óc thông minh, họ phát hiện ra những quy luật để vận hành xã hội tốt nhất. VN không thể một mình một đường đi không giống ai được. Học từ thế giới, sẽ bớt đi những sai lầm, tổn thất do thiếu hiểu biết.
Mấy hôm nay báo chí đồng loạt đăng tải lời phát biểu của ông TBT Tô Lâm về tình trạng 70% ngân sách đang phải dùng để chi cho một bộ máy nhà nước công kềnh, kém hiệu quả và đòi hỏi cấp bách phải tinh gọn. “Nuôi nhau hết rồi còn đâu mà tiền. Còn có 30%. Tiền đâu để quốc phòng an ninh, tiền đâu để xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội?”.
Tôi nghĩ, cách nhanh nhất, dễ nhất, đơn giản nhất và hiệu quả nhất để tinh gọn bộ máy và tiết kiệm ngân sách mà chi cho quốc phòng, xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội..., là hãy để người dân được thực sự tham gia vào giám sát, quản lý bộ máy nhà nước, quản lý và xây dựng xã hội nói chung. “THỰC SỰ” tức là không phải chỉ dừng lại trên giấy và khẩu hiệu. Tức là người dân phải có tiếng nói, phải được quyền lên tiếng thông tin, đưa tin, phản ánh về mọi vấn đề mà họ nhìn thấy, nghe thấy, gặp thấy. Phải có luật và cơ chế để bảo vệ và tạo mọi điều kiện cho người dân thực hiện quyền của mình, lúc ấy, chính họ sẽ làm thay rất nhiều công việc của các bộ phận, cơ quan, ban ngành, đoàn thể; hay nói cách khác là không cần đến những ban bệ ấy nữa.
Trên thế giới, không có một bộ máy nhà nước nào, dù hiện đại, khoa học và tiến bộ đến đâu mà có thể quản lý, giám sát, tự làm trong sạch bản thân và giải quyết được tất cả các vấn đề của xã hội, nếu thiếu đi tiếng nói của người dân.
Để người dân trực tiếp tham gia vào quá trình này là một cách rất khôn ngoan. Nhà nước chỉ cần một lực lượng để lắng nghe, thu thập, tiếp nhận; và một lực lượng xác minh, giải quyết, xử lý các thông tin do người dân công khai. Nhàn ra rất nhiều, khỏe ra rất nhiều, lại luôn được dân ủng hộ và đồng lòng, đồng hành. Lúc ấy, mọi việc sẽ đâu vào đó, bộ máy được tinh gọn, người dân được “phát huy” quyền làm chủ, ý nghĩa của chữ dân chủ sẽ đi vào thực tế.
Rất nhiều việc người dân có thể làm thay và có thể làm tốt hơn nhà nước, như từ thiện, bảo vệ môi trường, tổ chức giáo dục, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa bản địa... Chỉ cần cho họ một cơ chế với bộ khung pháp lý tốt, xã hội sẽ lập tức tràn trề sinh lực, mỗi người dân sẽ làm việc như một công chức không lương, nhưng hào hứng, vui vẻ và đầy tinh thần phụng sự. Do thuộc tính nội tại của mình, những bộ máy quan liêu không thể phát huy được hiệu quả công việc. Tiền cứ chi, nhưng không “ra việc”, thậm chí còn làm hỏng việc. Dùng “sức dân” thì khỏe hơn nhiều, lợi hơn nhiều.
Người dân Việt Nam rất hiền lành, giàu lòng tin, nhiều thiện chí và luôn tích cực đóng góp. Chỉ cần một tín hiệu nhỏ nào đó được phát ra về việc sẽ thay đổi để hướng đến sự tốt đẹp, như những phát biểu của ông TBT thời gian qua đã làm không ít người, ngay cả những người khó tính, trở nên hi vọng và có phần hào hứng không giấu nổi. Ngừng chụp mũ những người dân phản ánh và nhiệt tình góp ý là xuyên tạc, là chống phá, đừng để lợi ích nhóm và quyền lực cá nhân bóp nghẹt tiếng nói của họ, không gây sợ hãi, không gây bất an, tạo cho người dân một tâm thế luôn sẵn sàng lên tiếng mà không lo lắng gì về việc bị trù dập, đàn áp, đó là cách; lúc ấy, nhà nước sẽ có một lực lượng gần trăm triệu giám sát viên, điều tra viên làm việc không công và làm việc một cách vui vẻ, đầy hứng khởi.
Tôi không nghĩ là lại có người Việt Nam nào sẽ “lợi dụng dân chủ” để “chống phá” cả. Vì thực ra cái họ mong cầu chỉ là một cuộc sống lành mạnh, công bằng, tốt đẹp. Được làm chủ rồi (tức là được giám sát và quản lý) thì ai mà rỗi hơi đi “chống phá” làm gì. Không những thế, nhà nước sẽ có một lực lượng đồng minh đông đảo chưa từng thấy, luôn sát cánh, đồng hành và tận tụy mà không đòi hỏi bất cứ đồng thù lao nào.
Người dân có quyền tự do ngôn luận, tự do thông tin, như hiến pháp đã quy định. Có những trường hợp, người dân có thể không có đầy đủ thông tin/ thông tin phiến diện, họ có thể đánh giá chưa sát tình hình, họ có thể nhận định chưa chuẩn về vấn đề nào đó, nhưng dù thế, việc họ đưa tin và có tiếng nói sẽ chỉ luôn có lợi cho nhà nước trong quản lý và điều hành xã hội, tuyệt nhiên không có điều gì hại cả. Còn những người cố tình bịa đặt thông tin để nhằm mục đích xấu thì đã có luật pháp, cứ mang luật ra mà xử.
Tôi gọi sự tham gia tích cực và miễn phí này của người dân là “một nền hành chính không công”, người dân sẽ làm thay đội ngũ công chức một phần rất lớn công việc mà hiện các bộ phận này đang làm không hiệu quả nhưng vẫn phải trả công. Có sự tham gia của gần 100 triệu “công chức không công” rồi, thì bộ máy sẽ dễ dàng tinh giản, vì không cần đến nữa, tiền chi cho quốc phòng, cho xóa đói giảm nghèo, cho an sinh... sẽ có và có nhiều.
Việc đơn giản nhưng có ý nghĩa to lớn này có thể làm ngay, và sẽ thấy hiệu quả lập tức mà không cần chờ đợi, không cần lý luận rườm rà.
Tác giả gửi BVN