NS
Tuấn Khanh phỏng vấn Nhà văn Hoàng Hưng
Cuối
tháng 3/2018, Văn Đoàn Độc Lập, một tổ chức tập hợp
trí thức, thuần túy về văn học nghệ thuật đã tiến
hành phát giải thưởng, lần thứ 3, kể từ khi thành lập
đến nay.
Theo
thông báo, thì giải thưởng cho năm 2017 có những điều
rất thú vị. Nhưng thú vị hơn cả là những cuộc ngăn
chận thô bạo đối với những người cầm bút. Có người
bị an ninh đe dọa phải quay trở về nhà, có người thì
bị đâm lủng bánh xe, rồi có người thì bị lùng nhùng
đeo đám - công khai đến trơ trẽn. Thậm chí ban tổ chức
3 lần đổi địa điểm phát giải, cả 3 lần lượt bị
cúp điện, cúp nước...
Nhưng
rồi giải thưởng 2017 của Văn Đoàn Độc Lập vẫn
tuyên bố xong. Dù ngay thời điểm đó, Ban Tuyên giáo công
khai nói có ý định rút toàn bộ tác phẩm ra khỏi sách
giáo khoa, với những ai là thành viên của Văn Đoàn Độc
Lập.
Nhà
văn Hoàng Hưng, thành viên ban tổ chức giải của Văn
Đoàn Độc Lập, có cho biết thêm về tình hình.
Nhà
văn Hoàng Hưng
Thưa
nhà thơ Hoàng Hưng, giải văn chương của Văn Đoàn Độc
Lập 2017 có gì đáng chú ý, xin ông nói sơ qua cho mọi
người được biết
Các
thành viên Hội đồng Giải Văn Việt năm nay nhất trí
khá cao về chất lượng các tác phẩm đoạt giải. Nhất
trí tuyệt đối đối với 3/5 tác phẩm đoạt Giải: tiểu
thuyết “Những tháng năm cuồng nộ” của Khuất Đẩu,
thơ Phapxa Chan, và dịch phẩm “1984” của Phạm Nguyên
Trường (nguyên tác của G. Orwell). Phát hiện mới là tác
giả đoạt giải Thơ, Phapxa Chan, một người rất trẻ,
đang ở độ tuổi 20, mới cầm bút từ 2016. Anh đã gửi
gắm cho Văn Việt những bài thơ đầu tay của mình, và
ngay lập tức đã gây được ấn tượng mạnh vì chất
lượng nghệ thuật và phong thái riêng biệt, mới mẻ;
rồi tiếp tục với những chùm thơ cho thấy tiềm năng
mở rộng, phát triển thế giới thơ của mình một cách
đầy hứa hẹn.
Thưa
ông, đâu là sự khác biệt giữa tiêu chí của Văn Đoàn
Độc Lập và hệ thống văn hóa chịu kiểm duyệt của
nhà nước hiện tại, khi có người nói rằng hầu hết
cũng là những tác phẩm không quá khác biệt với dòng
văn chương được chấp nhận?
Tiêu
chí lựa chọn tác phẩm của chúng tôi là căn cứ hoàn
toàn và chỉ căn cứ vào chất lượng nghệ thuật của
tác phẩm, không có “định hướng” về quan điểm
triết-mỹ học, tư tưởng chính trị xã hội. Chúng tôi
từng trao giải cho các tác phẩm đã bị nhà nước thu
hồi, nghiền thành bột giấy (Chuyện
kể năm 2000 của Bùi Ngọc
Tấn) hay không thể in ở bất cứ nhà xuất bản nào
trong nước như Thời biến đổi
gien của Bùi Ngọc Tấn, Cửu
Long cạn dòng, Biển Đông cuộn sóng; Mekong, dòng sông
nghẽn mạch của Ngô Thế
Vinh, tản văn của Tuấn Khanh, tiểu thuyết Nhảy
múa để chết của Nguyễn
Viện. Trong 5 giải của năm nay, có 3 giải cho các tác
phẩm không thể được hệ thống kiểm duyệt của nhà
nước chấp nhận: tiểu thuyết và truyện ngắn của
Khuất Đẩu, truyện ngắn của Mai Sơn, bản dịch tiểu
thuyết “1984”
của G. Orwell. Vậy chắc là khó nói rằng “hầu hết
cũng là những tác phẩm không quá khác biệt với dòng
văn chương được chấp nhận…”.
Với
quan điểm cá nhân của mình, ông có đặc biệt muốn
nhấn mạnh đến tác phẩm nào trong kỳ giải thưởng lần
này?
Thoả
mãn cả nhu cầu thông điệp xã hội và sáng tạo nghệ
thuật là điều rất khó thấy trong hiện tình văn chương
tiếng Việt. Tiểu thuyết Những
tháng năm cuồng nộ của Khuất
Đẩu đã phần nào đạt được. Nó làm tôi cười ra
nước mắt vì số phận người dân nước mình trong cuộc
chiến kéo dài không chỉ 30 năm trên chiến trường từ
1945, mà còn đến tận bây giờ trong lòng người Việt
khắp thế giới.
Một
số khách mời của Văn Đoàn Độc Lập trong giải thưởng
lần ba như nhà văn Khuất Đẩu, nhà thơ Nguyễn Duy, nhà
văn Dạ Ngân, nhà văn Phạm Đình Trọng, nhà báo Lê Phú
Khải, nhà thơ Đỗ Trung Quân, dịch giả Mai Sơn, nhà báo
Sương Quỳnh... đều gặp những rắc rối khi có ý định
đến tham dự. Còn về ban tổ chức thì như thế nào, ông
có thể mô tả lại cho những người quan tâm?
Nhiều
thành viên Hội đồng Giải Văn Việt đã bị an ninh ngăn
chặn thô bạo ngay trước cửa nhà. Nhà thơ Bùi Chát bị
khoảng 15 người chặn ngay từ tối hôm trước ngày trao
Giải. Nhà văn Kim Cúc, nhà thơ Ý Nhi lần đầu tiên trải
nghiệm quyền tự do đi lại của mình bị tước đoạt.
Nhà văn Đặng Văn Sinh năm nào cũng bị an ninh Hải Dương
tới nhà đe doạ để không vào Sài Gòn dự trao Giải, đã
phải bỏ vé máy bay khứ hồi đã mua.
Ban
tổ chức đã rất vất vả vì phải đổi địa điểm
họp mặt tới 3 lần trong một buổi sáng vì bị cắt
điện, cắt nước. Có đông an ninh bám sát ở cả 3 nơi,
nhưng ghi nhận là họ không xông vào hành hung hay phá
phách gì, chỉ ngồi gần quan sát và liên tục điện
thoại báo cáo… Có chi tiết vui là một khách mời vừa
“live stream” khen “nhà hàng rất kiên gan, vẫn cố gắng
nấu ăn cho khách dù bị cúp điện” thì… 3 phút sau,
nhân viên nhà hàng đến xin lỗi là “không còn cả nước
để nấu”. 30 con người, nhiều bậc “lão thành cách
mạng”, phải vác bụng đói meo đi tìm chỗ ăn tạm buổi
trưa. Họ “chỉ đạo chiến dịch” sát sao từng phút,
cả trên trận địa thực lẫn trận địa ảo!
Riêng
tôi đã bị châm 6 lỗ kim vào bánh xe, ông già 76 được
dịp luyện công dắt chiếc xe xẹp bánh đi vài cây lô
mếch giữa trưa nắng Sài Gòn mới thay được ruột xe.
Chắc đó là lời cảnh cáo đầu tiên! Lần sau rất có
thể là 1 cú tông xe, nhỉ!
Về
phần mình, ông lý giải như thế nào thái độ của nhà
cầm quyền hết sức khắc nghiệt với một sinh hoạt văn
chương bình thường như vậy?
Ngay
từ những ngày đầu ra đời Ban Vận động Văn Đoàn Độc
Lập, tôi đã có không ít lần “làm việc” hoặc “trò
chuyện” với an ninh. Hỏi: “Văn Việt chỉ làm văn
chương, đâu có đi sâu về chính trị mà các anh quan tâm
thế?” Trả lời: “Vì các bác CÓ TỔ CHỨC”. Còn Hội
Nhà văn VN và Tuyên huấn Đảng thì đã nhiều lần nêu
quan điểm rõ ràng: không chấp nhận một tổ chức văn
hoá đứng ngoài hệ thống, một tổ chức khác với Hội
Nhà Văn do Đảng Cộng sản lãnh đạo và kiểm soát.
Văn
Đoàn Độc Lập cố xê dịch - nghĩa đen lẫn nghĩa bóng
- để tìm một không gian riêng trong xã hội độc tài,
nhưng với hiện trạng thì ông nghĩ Văn Đoàn đang tự cô
lập mình trong xã hội, hay thành công trong việc nhẫn
nhịn và chờ đợi một giai đoạn mới?
Việc
của nhà văn là sáng tác. Việc của Văn Việt là thúc
đẩy sáng tác của nhà văn bằng một diễn đàn tự do
công bố tác phẩm. Diễn đàn cho cả các nhà văn đang ở
nước ngoài muốn đến với bạn đọc trong nước (hiện
có khoảng 150 tác giả ở nước ngoài có mặt trên Văn
Việt). Không kể các chuyên đề giới thiệu một cách hệ
thống Văn học miền Nam trước 1975 (tới nay đã có gần
470 kỳ), Thơ Hải ngoại sau 1975 (53 tác giả), Truyện ngắn
Hải ngoại (đã có 24 kỳ), và bắt đầu “Dòng nhạc kỷ
niệm” (ca khúc miền Nam trước 1975). Chúng tôi sẽ vẫn
tiếp tục và mở rộng thêm những công việc như thế.
Văn
Đoàn Độc Lập đã có những bước liên kết xuất bản
với các nhà xuất bản bên ngoài VN chưa?
Đã
liên kết xuất bản ở Mỹ 3 cuốn sách: Truyện ngắn Văn
Việt 1 và 2, 40 năm Thơ Việt Hải ngoại (ra mắt tại báo
Người Việt tháng 9/2017).
Mới
đây, ban Tuyên giáo có công khai ý định về việc khai
trừ sự hiện diện của nhà văn Nguyên Ngọc và các
thành viên Văn Đoàn Độc Lập trong xã hội, qua việc
muốn rút tên trong sách giáo khoa. Ông nghĩ sao về việc
này? Đó có phải là một cách “tuyên chiến” với Văn
Đoàn Độc Lập không?
Ngay
từ ban đầu, họ đã chỉ đạo vu khống Ban Vận động
VĐĐL là “phản động”, nhận tiền của bọn phản
động từ nước ngoài, họ cấm tối đa việc các thành
viên xuất hiện trên báo chí, truyền hình, không cho đi
dự Đại hội Hội Nhà văn, sách nhiễu nhiều tác giả
xuất hiện trên Văn Việt, kể cả phá việc làm ăn sinh
sống… Cái mới lần này là có 1 văn bản chỉ thị giấy
trắng mực đen được phơi bày trên mạng. Thế thôi!
Hãy
thử đặt mình vào vị trí của một người cộng sản
từng cống hiến cả đời, và nay bị đối xử thô bạo
như vậy với những hoạt động phát triển văn hóa ôn
hòa, ông sẽ cảm nhận như thế nào, và ông nghĩ nhà văn
Nguyên Ngọc sẽ như thế nào?
Tôi
may mắn chưa bao giờ là “người cộng sản”, nhưng rất
cảm thông với nỗi đau của những người như nhà văn
Nguyên Ngọc, luật gia Lê Hiếu Đằng, tướng Trần Độ…
và cho rằng việc họ dứt bỏ các danh lợi mà Đảng ban
cho thật đáng khâm phục, tương tự những trí thức, nhà
giàu thời Pháp quay ra chống Pháp vậy.
Hãy
hình dung Văn Đoàn Độc Lập vào năm tới, ông lạc quan
hơn hay bi quan hơn bối cảnh hiện tại?
Lạc
quan cũng sai, bi quan cũng sai, chỉ “cứ làm việc mình
cho là đúng” là đúng.
Nguồn:
https://www.facebook.com/notes/khanh-nguyen/giải-thưởng-2017-cúa-văn-đoàn-độc-lập-cứ-làm-việc-mình-cho-là-đúng/2085481364795294/