Bauxite Việt Nam

Vũ Đức Khanh

25-10-2025

Ngày 23/10, Reuters đưa tin: Nhiều khả năng cuối tháng này, Tổng Bí thư Tô Lâm sẽ đến London để ký kết nâng cấp quan hệ Việt-Anh lên mức “đối tác chiến lược toàn diện”.

Nếu diễn ra, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia hiếm hoi có quan hệ ở cấp độ cao nhất này với hầu hết các cường quốc hàng đầu — trong đó có năm thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (P5: Mỹ, Anh, Pháp, Nga, và Trung Quốc).

Trên văn bản, đó là thành tựu ngoại giao lớn; nhưng trong thực tế, nó mở ra câu hỏi then chốt: “Đối tác chiến lược toàn diện” thực chất là gì — và Việt Nam dùng nó để làm gì?

Ngôn ngữ của sự mơ hồ có chủ đích

Khác với “liên minh” hay “đồng minh” — vốn bao hàm cam kết an ninh ràng buộc — “đối tác chiến lược toàn diện” chỉ là một khái niệm chính trị-ngoại giao, không có nghĩa vụ pháp lý phổ quát.

Nó thể hiện hợp tác sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, nhưng vẫn đủ linh hoạt để mỗi bên diễn giải theo lợi ích riêng.

Việt Nam đã tận dụng tối đa tính mơ hồ ấy.

Trong trật tự quốc tế đang tái phân cực, Hà Nội chọn cách “kết bạn với nhiều người mà không chọn phe”. Đây là một chiến lược sinh tồn hơn là học thuyết ngoại giao.

Nghệ thuật cân bằng của một quốc gia trung cấp

Ở tầm ngắn hạn, chiến lược này mang lại lợi ích thực tế: Mở rộng đầu tư, chuyển giao công nghệ, hợp tác quốc phòng, và cả “lá chắn” chính trị khi cần thiết.

Việt Nam từng hai lần giữ ghế không thường trực Hội đồng Bảo an (2008–2009, 2020–2021) và nay mở rộng quan hệ “chiến lược toàn diện” sâu rộng với cả Trung Quốc, Nga, Mỹ, Pháp và Anh.

Đó là nỗ lực tối đa hóa không gian chính sách, giảm rủi ro bị cô lập và tận dụng nguồn lực để phát triển.

Chuỗi chuyến công du tháng 10/2025 — Bình Nhưỡng, Helsinki, Sofia — thể hiện nghệ thuật “đa phương linh hoạt”: Vừa duy trì đối tác truyền thống, vừa trình diễn với châu Âu hình ảnh “Việt Nam độc lập và đáng tin cậy”.

Mặt tối của “đối tác chiến lược toàn diện”

Thành công ngắn hạn ấy đi kèm những nghịch lý dài hạn: 

1. Nghịch lý niềm tin: Khi là bạn của tất cả, bạn không còn là bạn của ai tuyệt đối. Các cường quốc hiểu rằng “chiến lược toàn diện” đồng nghĩa với “không cam kết sâu”.

2. Nghịch lý đạo lý: Trung lập giúp tránh rủi ro, nhưng khiến Việt Nam khó khẳng định vị thế đạo đức trong các vấn đề như nhân quyền hay luật quốc tế.

3. Nghịch lý thể chế: Duy trì cân bằng đòi hỏi kiểm soát thông tin nghiêm ngặt — và điều đó bó hẹp không gian cải cách.

4. Nghịch lý tương lai: Khi đối ngoại chỉ nhằm sinh tồn, quốc gia khó trở thành chủ thể kiến tạo trật tự mới.

Ngoại giao biểu tượng và quản trị nhận thức

Việc báo chí trong nước “đưa rồi rút” tin về chuyến thăm Bulgaria — rồi khôi phục đúng ngày đoàn đến — cho thấy ngoại giao cũng là công cụ quản trị nhận thức.

Hà Nội điều chỉnh tín hiệu theo từng đối tượng: Hôm nay cho phương Tây thấy Helsinki, ngày mai để nội bộ thấy Sofia.

Đó là cách duy trì hình ảnh ổn định và củng cố quyền lực, hơn là mở rộng không gian chính trị.

Từ “chiến lược toàn diện” đến “trung lập kiểu Việt Nam”

Khác với Thụy Sĩ — trung lập do năng lực tự chủ — hay Nam Tư của Tito — trung lập để lãnh đạo phong trào Không liên kết — Việt Nam đang theo đuổi một kiểu trung lập sinh tồn: Đa kết nối tối đa nhưng thiếu sức mạnh thể chế đủ để biến trung lập thành tự do lựa chọn.

Đó là minh triết tồn tại của một quốc gia trung cấp, nhưng cũng là rào cản: Càng “chiến lược toàn diện”, càng khó cải tổ sâu mà không làm lung lay thế cân bằng đối ngoại.

Ba kịch bản tương lai

1. Cân bằng thành công: Việt Nam duy trì hòa dịu với P5, thu hút đầu tư, ổn định kinh tế — nhưng cải cách bị trì hoãn, xã hội dân sự vẫn bị giới hạn. Một trạng thái “ổn định tĩnh tại”. 

2. Bẫy mơ hồ: Khi xung đột Mỹ-Trung hoặc Nga-NATO leo thang, Hà Nội buộc phải chọn phe. Một quyết định sai có thể làm mất niềm tin từ cả hai phía, phơi bày giới hạn của chiến lược “đa phương không ràng buộc”. 

3. Lột xác có thức: Hà Nội dùng “chiến lược toàn diện” làm đòn bẩy cải cách: Nâng cấp thể chế, mở rộng minh bạch, phát triển ngoại giao dựa trên luật lệ và giá trị. Đây là con đường khó nhưng bền vững.

Thay lời kết

“Đối tác chiến lược toàn diện” là cơ hội và cũng là cái bẫy. Nó giúp Việt Nam đứng vững giữa bão quyền lực, nhưng cũng có thể trở thành vỏ bọc của sự trì trệ.

Câu hỏi lớn hơn là: Hà Nội sẽ tiếp tục dùng ngoại giao như công cụ sinh tồn — hay biến nó thành nền tảng để kiến tạo một Việt Nam tự chủ, hiện đại và có tiếng nói đạo lý?

Lịch sử sẽ không nhớ Việt Nam như “bạn của tất cả”, mà như quốc gia dám chọn con đường của chính mình.

Nguồn tham khảo:

- Reuters, Britain, Vietnam to upgrade ties as Communist leader visits London, October 23, 2025: https://www.reuters.com/world/uk/britain-vietnam-upgrade-ties-communist-leader-visits-london-2025-10-23/

- BBC News Tiếng Việt, Việt Nam và Anh sẽ nâng cấp lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện khi ông Tô Lâm thăm London, October 23, 2025: https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cddre90zp9qo

V.Đ.K.

Nguồn: Báo Tiếng Dân