Bauxite Việt Nam

Nick McKenzie và Richard Baker

Đó là lúc Thống đốc Ngân hàng Dự trữ Trung ương Úc (Reserve Bank of Australia – RBA) Glenn Stevens không còn giữ được “quyền bính” trong tay.

Nếu Hội đồng hoàng gia đặc trách vấn đề tham nhũng trong các cơ quan Úc có dạy cho chúng ta bất cứ bài học nào, thì đó chính là giám sát tồi có thể cho phép tham nhũng sinh sôi nảy nở.

Điều này hiện đã thừa nhận bởi các lực lượng cảnh sát trên khắp đất nước rằng giám sát không tốt được xem như là “giấy phép lập lờ” dẫn đường cho tham nhũng. Nhiều cảnh sát cấp cao bây giờ nhận ra rằng nếu một nhân viên cảnh sát dưới quyền của họ trở nên bất lương, thì người đứng đầu cũng không thể tồn tại. Từ đó dẫn đến kết quả họ phải luôn theo dõi sát sao.

Tham nhũng ngày càng dễ xảy ra hơn trong mọi lãnh vực, thì gia tăng sự giám sát là điều cần thiết. Cảnh sát viên nào thường xuyên đi qua các khu “đèn đỏ” – như Sydney’s King Cross chẳng hạn – thì lại cần theo dõi chặt chẽ hơn.

Trong khi những điều vừa nêu trên và một số các quy tắc tương tự ngày càng được chấp nhận và áp dụng cho các nhà quản lý trong các tập đoàn, các công ty Úc, thì không phải bao giờ thực tế này cũng luôn được như vậy.

Lấy ví dụ như các giám đốc của Ngân hàng Dự trữ Trung ương Úc (RBA), những người tạo ra Securency, một công ty đang ngày càng lún sâu vào vụ bê bối hối lộ quốc tế.

Từ cuối những năm 1990, các giám đốc của Securency – do RBA chỉ định – đã điều hành một công ty thương mại quốc tế mà chúng ta có thể so sánh với hình ảnh một cảnh sát thường xuyên tuần tra qua khu “đèn đỏ” Kings Cross. Nhưng những nỗ lực của Ban quản trị Securency để chứng minh rằng công ty không hối lộ để giành các hợp đồng có vẻ quá ít thuyết phục so với những lời tiết lộ đáng tin cậy từ các nhà quản lý cấp cao của công ty (những người đã bị sa thải vì bao che tham nhũng) và những kết quả kiểm toán ban đầu.

Securency thắng các hợp đồng tại một số quốc gia tham nhũng nhất trên thế giới và tiến hành việc kinh doanh của mình theo kiểu lôi kéo hành vi tham nhũng.

Công ty đã thuê những “người môi giới” mà thiếu xác minh nguồn gốc của họ đúng cách. Nhiệm vụ của người môi giới là thuyết phục các quan chức nước ngoài trong các thỏa thuận hợp đồng với Securency. Để đạt được điều này, Securency đã chi hàng triệu đô la tiền hoa hồng vào các tài khoản ở nước ngoài của những kẻ môi giới.

Nghe có vẻ mạo hiểm? Bởi đó là “luật chơi”. Kẻ môi giới thường là bạn bè hoặc là người thân của các quan chức nước ngoài. Có một trường hợp, người môi giới chính là một quan chức chính phủ. Theo luật pháp Úc, biếu cho một quan chức nước ngoài, hoặc người đại diện của họ, hoặc người thân, dù chỉ một đô la thôi thì cũng đã là vi phạm tiềm tàng luật chống hối lộ. Đó đích thị là những gì mà một số kẻ môi giới của Securency bị Cảnh sát liên bang Úc nghi ngờ.

Tháng 11 năm ngoái, Thống đốc RBA Glenn Stevens đã bị Steven Ciobo, dân biểu của Đảng Tự do, chất vấn tại Ủy ban Kinh tế Quốc hội Liên bang về hoạt động giám sát được cung cấp bởi các nhân vật do RBA bổ nhiệm vào Ban quản trị Securency.

Stevens cho biết ông đã không nhận được bất kỳ bằng chứng nào chứng tỏ rằng “các giám đốc hoặc chủ tịch mà chúng tôi đã bổ nhiệm có hành động không đúng đắn vào bất cứ thời điểm nào”. Đúng như vậy không? Một số trong những vị giám đốc này đã chấp thuận mô hình làm ăn “hoa hồng đi trước, hợp đồng theo sau” đầy rủi ro, mà không hề đảm bảo đã triển khai đầy đủ các biện pháp bảo vệ thích hợp. Họ cũng đã liên tục bỏ lỡ các cơ hội giúp phát hiện các dấu hiệu cảnh báo một số điều bất ổn của Securency.

Chỉ xin nêu một vài sự kiện sau đây. Khoảng 4 năm trước, Securency đã bị báo chí Việt Nam cáo buộc thuê con trai Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam nhằm giúp Securency giành chiến thắng trong các hợp đồng in tiền đang do cha anh ta quyết định. Hôm nay, 24/1, tờ The Age tiết lộ rằng những cáo buộc trên chỉ là “phần nổi của tảng băng trôi” khi nói đến các giao dịch tham nhũng của công ty này ở Việt Nam. Tuy nhiên, khi đã có dấu hiệu xuất hiện, những tiêu cực này cũng ít khiến cho Ban quản trị của Securency có hành động nào ý nghĩa. Cảnh báo số 2 lại liên quan đến các lo ngại bên trong RBA vào năm 2007, khi ấy một số kẻ môi giới đang kiếm được hoa hồng từ Securency và công ty Note Printing Australia trong cùng hệ thống, theo một cách thức đáng nghi vấn.

Kết quả? Note Printing Australia đóng cửa mạng lưới môi giới nhưng Hội đồng Quản trị của Securency vẫn cho phép công ty duy trì.

Sau đó, xuất hiện các khoản thanh toán hàng triệu đô la mà Securency thực hiện cho các công ty không bao giờ hoạt động ở Bahamas, Đảo Man và Seychelles. Khi phát hiện ra các khoản thanh toán này, liệu Hội đồng Quản trị có xúc tiến hành động gì không?

Lạ lùng thay, Ban quản trị vẫn cho phép một số khoản thanh toán được đánh thuế thấp này tiếp tục, ngay cả sau khi cảnh sát liên bang vào cuộc điều tra Securency năm 2009, đây là điểm mà Stevens bị “nướng” tại ủy ban nghị viện.

Dân biểu Ciobo hỏi Thống đốc Stevens tại sao Hội đồng Quản trị Securency cho phép công ty chuyển khoản thanh toán 7,25 triệu USD cho một công ty “hữu danh vô thực” ở Seychelles vào lúc cảnh sát liên bang đang điều tra liệu các khoản thanh toán như vậy đã được sử dụng cho những khoản hối lộ? (và dường như bây giờ cảnh sát đã đúng)

Stevens đáp: “Như tôi biết và cho đến bây giờ, Seychelles nằm trong danh sách các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), là nơi nó được cho phép để thực hiện thanh toán”, và khi chi tiền thì đơn giản chỉ là Securency đã thực hiện “các điều khoản trong hợp đồng”.

“Tôi không nghĩ công ty thấy mình có cơ sở nào để ra quyết định (dừng việc chi trả tiền)”, Stevens nói.

Các bài tập căn bản về chống tham nhũng nêu rõ chỉ có thể tiến hành thanh toán cho các cấu trúc kinh doanh không minh bạch ở nước ngoài với lý do rất chính đáng. Securency đã chưa bao giờ có được một lý do nào như thế.

Thất bại nhiều lần của Hội đồng Quản trị Securency đã đẩy RBA trở thành trung tâm của một cuộc điều tra tham nhũng quốc tế. Nếu nghiêm túc theo đến tận cùng tình trạng lộn xộn này, Stevens hẳn đã bổ nhiệm một chuyên gia để điều tra và báo cáo công khai về việc Ban quản trị Securency đã có vai trò chỉ đạo như thế nào trong vụ việc đang trở thành bê bối thương mại tồi tệ nhất Australia. Cuộc điều tra này sẽ phải được tiến hành riêng biệt không dính dáng gì tới cảnh sát.

Thay vào đó, Stevens dường như đã quyết định tuân theo sự lãnh đạo của Hội đồng Quản trị Securency và không làm gì cả.

Quốc Ngọc dịch từ Theage

Người dịch gửi trực tiếp cho BVN.