Bauxite Việt Nam

Tô Văn Trường

Thủy điện không chỉ cung cấp nguồn năng lượng tái tạo mà còn cắt lũ, chứa lũ và điều tiết dòng chảy, nhưng cũng gây nên các mặt bất cập như phá rừng, phải di chuyển dân cư, tác động đến môi trường thủy sinh tự nhiên... Khi con người tác động vào tự nhiên bao giờ cũng có hai mặt “được và mất”, vì thế từ khâu quy hoạch đã phải quan tâm đánh giá sao cho cái lợi là lớn nhất và cái hại ít nhất và có các giải pháp giảm thiểu các tác động bất lợi đến môi trường sinh thái.

Công trình thủy điện Rào Trăng 3. Ảnh: Internet

Thủy điện nhỏ băm nát lưu vực sông, phá hủy rừng đầu nguồn...

Vấn đề môi trường của thủy điện đã được chú ý từ mấy năm trước khi có phong trào làm thủy điện nhỏ và vừa ở các địa phương. Các tỉnh thi nhau làm thủy điện mà không chú ý đến môi trường, phá rừng, không trồng lại như đã cam kết, nhân cơ hội để phá thêm rừng, nguồn nước hạ lưu cạn kiệt, nhiều dòng sông suối trơ đá, hệ sinh thái bị phá hủy.

Sự cố công trình xây dựng thủy điện Rào Trăng 3 ở Thừa Thiên Huế sạt lở, trực tiếp và gián tiếp khiến đến 30 người bị chết, trong đó có cả lực lượng ứng cứu (13 cán bộ, chiến sĩ) thật đau thương.

Với thủy điện nhỏ, từ lâu rồi đã có nhiều nhà khoa học lên tiếng cảnh báo nhiều vấn

đề từ quan điểm, chính sách, luật lệ đến thực hiện.

Thủy điện Rào Trăng 3 được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế cấp phép đầu tư vào tháng 11-2008. Dự án được xây dựng trên sông Rào Trăng (nhánh cấp 1 của sông Bồ), thuộc địa bàn xã Phong Xuân, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, do Công ty TNHH Tư vấn xây dựng Trường Sơn làm chủ đầu tư. Thủy điện Rào Trăng 3 có công suất lắp máy 11 MW. Diện tích đất dự kiến sử dụng là 11,1 héc ta; trong đó diện tích khu vực lòng hồ là 8,8 héc ta.

Đối với nước nghèo như Việt Nam, lại nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, bão lũ xảy ra thường xuyên, vấn đề thiên tai càng trở nên đặc biệt nghiêm trọng. Nhà nước đã có nhiều giải pháp và bài học kinh nghiệm phòng tránh thiên tai, nhưng xem ra đây vẫn là một thách đố lớn!

Đúng như người đời đã cảnh báo: “Ăn của rừng rưng rưng nước mắt”. Không chỉ Thừa Thiên Huế, đặc biệt tại các tỉnh Tây Nguyên và các tỉnh miền núi phía Bắc, thủy điện đã và tiếp tục để lại hậu quả nặng nề, bắt đầu từ nhận thức, quan điểm và chính sách về thủy điện.

Lạm dụng thủy điện nhỏ là phá vỡ cân bằng địa chất, sinh thái và cả đời sống văn hóa muôn đời của các dân tộc ít người. Quy hoạch thủy điện đã băm nát các lưu vực sông, phá hủy nhiều khu rừng nguyên sinh, rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, rừng đầu nguồn; hình thành những dòng sông chết, nhiều phong cảnh lưu vực sông và thác nước bị phá hủy.