Bauxite Việt Nam

Vũ Quang Việt

Bài của anh Nguyễn Quang Dy tổng kết rất hay nhiều nhận định của các nhà phân tích chiến lược về nhiều vấn đề, nhưng tựu trung là tập trung vào chiến lược quân sự và ngoại giao và mọi người nên đọc.

Nhưng ở dưới, tôi chỉ giới hạn về vấn đề mang tính dài hạn và vì vậy chỉ cắt xén ra 2 nhận định chính sau:

1. Trung Quốc ngày nay là một đối thủ khác hẳn với Liên Xô trước đây: đáng gờm hơn về kinh tế; tinh tế hơn về ngoại giao; linh hoạt hơn về hệ tư tưởng. Trung Quốc đã hội nhập sâu hơn với thế giới và nền kinh tế Mỹ. Chiến lược ngăn chặn của Mỹ được dựa trên dự báo là Liên Xô sẽ đến lúc sụp đổ vì nó mang theo “hạt giống suy tàn” như George Kennan đã tự tin vạch ra chiến lược ngăn chặn. Nhưng ngày nay không thể dự báo Trung Quốc như vậy vì thiếu cơ sở cho một chính sách ngăn chặn mới trên tiền đề là Trung Quốc cuối cùng sẽ sụp đổ. Mặc dù Trung Quốc đứng trước nhiều thách thức về dân số, kinh tế, và môi trường, nhưng đảng cộng sản (CCP) đã chứng tỏ năng lực đáng kể có thể thích nghi với hoàn cảnh khó khăn. (Bài 3)

2. Theo các nhà phân tích, báo cáo đề cập đến ba đặc điểm nổi bật. Một là toàn cầu hóa không có lợi cho nhiều người Mỹ. Hai là khuyến nghị nhóm đối ngoại phối hợp chặt chẽ với nhóm đối nội và nhóm kinh tế để Mỹ có một chính sách nhất quán hơn. Ba là phải xây dựng “một đồng thuận chính trị mới” trên cơ sở chính sách đối ngoại có lợi cho tầng lớp trung lưu. (Bài 2).

Theo tôi điểm 2 hơi nghiêng về ngoại giao. Vấn đề chính của Mỹ hiện nay không chỉ là xoay chuyển chính sách ngoại thương để có lợi cho tầng lớp trung lưu Mỹ (nói chung là tầng lớp đông đảo và rường cột của xã hội Mỹ). 

Vấn đề chính của Mỹ là xoay chuyển chính sách đối nội để không chỉ vì người nghèo (thời Obama) hay người giàu (thời Trump) mà là vì tầng lớp trung lưu. 

Theo tôi nhận định, hướng phát triển chung của các nền kinh tế hiện nay đặc biệt là Mỹ là ngày càng dựa vào công nghệ cao, dùng ít lao động và lao động được hưởng nhiều nhất là lao động liên quan đến công nghệ số và buôn bán tài chính (chỉ tạo ra thu nhập cao cho một số nhỏ lao động trong xã hội).  Xin gửi đường link hai bài trình bày cụ thể nhận định của tôi trên đây kèm theo vài đoạn trích ở phần tóm tắt:

Bài 1. Chuyển biến kinh tế Mỹ và sự thất thế của tầng lớp trung lưu. Đăng trên Thời Đại Mới số 39, tháng 12-2020.

Trích đoạn:

“Lịch sử phát triển kinh tế ở Mỹ cho thấy kinh tế Mỹ đo bằng GDP (gross domestic products) nhìn dài hạn đang trên đà giảm dần. Với năng suất cao và tăng nhanh đặc biệt trong khu vực sản xuất hàng hóa đã đưa dần đến giảm thiểu nhu cầu lao động tay chân không cần nhiều học vấn nhưng lương cao vì lao động được tổ chức thành nghiệp đoàn gây áp lực. Tăng năng suất lao động là yếu tố chính làm kinh tế phát triển và tạo ra tầng lớp trung lưu ở Mỹ nhưng cũng là yếu tố hủy diệt nó. Năng suất cao đưa đến việc giảm thiểu nhu cầu lao động.

“Đồng thời do lao động ngày càng được nghiệp đoàn bảo vệ, để lương phản ánh năng suất lao động, do đó để giảm áp lực phải tăng lương và nhằm tăng lợi nhuận, tư bản Mỹ sẵn sàng đưa tư bản và sản xuất ra nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc, lợi dụng lao động rẻ của họ, sản xuất rồi đưa hàng về Mỹ. Điều này cũng đồng nghĩa với việc Mỹ phải mở cửa cho hàng Trung Quốc (cũng như các nước đang phát triển khác), lúc đầu hàng hóa thực chất của chính Mỹ do nguồn vốn đầu tư và kỹ thuật của công ty Mỹ, nhưng khi Trung Quốc học được kỹ thuật và với vốn thừa thãi do tỷ lệ để dành của dân cao, tới hơn 50% thu nhập, Trung Quốc dần trở thành mối đe đọa với Mỹ. Người Mỹ được hàng rẻ để tăng tiêu dùng, còn Trung Quốc, sản xuất, tạo việc làm, tích lũy vốn và dần học hay đánh cắp để tự phát triển kỹ thuật tiên tiến.

“Kết quả của sự phát triển này là sự thất thế nếu không nói là nghèo đi của tầng lớp trung lưu Mỹ, trước đây nắm 62% thu nhập kinh tế Mỹ tạo ra thì ngày nay chỉ còn nắm 43%. Điều này đưa đến tình trạng phân cách xã hội ngày càng trầm trọng giữa những người lao động trong công xưởng sản xuất hàng hóa đã từng là rường cột tạo dựng tầng lớp trung lưu bị thu nhỏ lại vì nhiều lý do: phát triển kỹ thuật đưa đến việc dùng ít lao động; tư bản Mỹ chuyển đầu tư ra nước ngoài để tăng lợi nhuận; và sự cạnh tranh giá của hàng Trung Quốc; kết quả là đa số người Mỹ bị đẩy vào lao động dịch vụ lương thấp, để chỉ có thiểu số làm dịch vụ cần chuyên môn với học vấn cao và lương hậu có ảnh hưởng lớn trong xã hội về mặt văn hóa và chính trị. Sự phân cách này lại cộng hưởng với sự trỗi dậy trong phân cách lớn trong quá khứ giữa những người da trắng đã từng được quyền kỳ thị, từng là nông dân, chủ yếu sống ở miền Trung Tây và đặc biệt là miền Nam nước Mỹ, rồi một phần chuyển thành tầng lớp trung lưu lao động trong công nghiệp, nhưng ngày nay đang dần mất thế, nên họ dễ dàng trở nên nhạy cảm với sự kiện đầu tiên trong lịch sử là một người da đen trở thành Tổng thống Mỹ.

“Sự phân cách này đã thể hiện cụ thể qua thái độ bất mãn với:

“(a) các chương trình trợ cấp xã hội cho 74 triệu người nghèo (bằng 22.5% dân số Mỹ)(1) tưởng như chỉ có người da màu nhận được nhưng thực tế số người nhận trợ cấp có đến 43% người da trắng (2019) qua các chương trình như Medicare (bảo hiểm y tế cho người cao tuổi), Medicaid (bảo hiểm y tế cho người nghèo và tàn tật), phiếu mua thực phẩm (food stamp), huấn nghiệp, trợ cấp cho học sinh nghèo, cho vay với lãi suất thấp cho học sinh nghèo đi học đại học, v.v. Các trợ cấp xã hội này thuộc Chiến tranh Chống Nghèo (War on Poverty) là một phần của Chương trình Xã hội Vĩ đại (Great Society) mà Tổng thống Lyndon B. Johnson thuộc Đảng Dân Chủ khởi động từ năm 1965 và sau đó Tổng thống Richard Nixon và Gerald Ford thuộc đảng Cộng Hòa mở rộng thêm để lấy lòng dân Mỹ lúc đó có khuynh hướng chống chiến tranh Việt Nam.

“(b) Và tất nhiên là không ít người trong giới này cũng bất mãn với Đạo luật Dân quyền (Civil Right Act 1964) cấm phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, màu da, tôn giáo, giới tính, nguồn gốc quốc gia và sau này là khuynh hướng tình dục.