Bauxite Việt Nam

Thanh Phương 

Một lính tuần duyên Philippines tham khảo bản đồ trong chuyến tuần tra và tiếp tế cho các khu vực Manila đang kiểm soát trên Biển Đông, ngày 19/04/2023. AP - Aaron Favila

Tiếp theo Ấn Độ, ba nước Đông Nam Á là Malaysia, Philippines và Việt Nam hôm nay, 31/08/2023, đã lên tiếng phản đối bản đồ mới của Trung Quốc. Đầu tiên Kuala Lumpur rồi đến Manila phản đối vì bản đồ này bao gồm cả một số vùng biển gần đảo Borneo của Malaysia và một số khu vực trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.  

Supalak Ganjanakhundee

Bài viết cho BBC World Service

20 tháng 7 2021

Lào dự kiến khai trương đường sắt cao tốc do Trung Quốc xây từ tháng 12/2021

Dù bị dịch Covid cản trở, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào (CHDCND Lào) vẫn lên kế hoạch khai trương tuyến đường sắt nối Viên Chăn và Boten, một thị trấn nhỏ ở Luang Namtha giáp ranh với Trung Quốc, vào ngày 02/12 năm nay.

Tuyên bố này được xem như là củng cố tính khả thi và đáng tin cậy cần thiết của một mạng lưới đường sắt đầy tham vọng được hình thành để kết nối Trung Quốc với Đông Nam Á trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc.

Somsavat Lengsawad, cố vấn cho chính phủ CHDCND Lào và Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, người đã tham gia vào dự án đường sắt Trung Quốc - Lào từ những ngày đầu, nói với BBC Tiếng Thái rằng việc xây dựng đã hoàn thành hơn 90% và các hạng mục cơ bản cho việc khai trương dịch vụ đang tiến triển tốt. Chính quyền Lào và Trung Quốc cùng một công ty liên doanh giám sát xây dựng đồng loạt nhấn mạnh rằng dự án sẽ hoàn thành đúng tiến độ vào ngày 2 tháng 12 khi CHDCND Lào kỷ niệm ngày Quốc khánh.

Việc thi công dự án 5,9 tỷ USD bắt đầu vào năm 2016 trong bối cảnh có những hoài nghi về khoản đầu tư khổng lồ chiếm khoảng 1/3 kinh tế Lào sẽ đẩy nước này vào bẫy nợ như thế nào khi mà 60% số vốn tương đương 3,5 tỷ USD là các khoản vay từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu (Exim) của Trung Quốc - nước tài trợ cho dự án, hậu quả là tạo ra khoản nợ hơn 1 tỷ USD cho quốc gia nhỏ bé này.

Nguyễn Lương Hải Khôi (*)

15/03/2021

Biểu tình chống đảo chính quân sự tại Miến Điện tại Shan state, gần biên giới Miến - Trung, 8 tháng Hai, 2021. (Photo by STR / AFP)

Có những góc nhìn cho rằng Trung Quốc là bên thua cuộc trong cuộc đảo chính tại Miến Điện. Lập luận này dựa trên những tuyên bố ngoại giao của Trung Quốc, tuyên bố của những học giả Trung Quốc và những cảm xúc chống đối và nghi kỵ Trung Quốc trong xã hội dân sự Miến Điện và thậm chí trong cả một số lãnh đạo quân đội.

Tuy nhiên, nếu xét từ góc độ lợi ích địa chính trị, giới quân sự Miến Điện hiện đã bước vào tình thế cần Trung Quốc. Cuộc đảo chính và việc đàn áp đẫm máu người biểu tình hiện nay có thể thay đổi bàn cờ địa chính trị ở châu Á, đem lại lợi thế to lớn cho Trung Quốc.

Hiện nay thế giới ngạc nhiên quan sát sự can thiệp của Trung Quốc vào Miến Điện. Trung Quốc phủ nhận nhưng không dấu giếm các chuyến bay đến Miến Điện với tần suất cao khi quân đội Miến Điện thảm sát người dân phản đối cuộc đảo chính vào đầu tháng Hai.

Tại sao Trung Quốc chọn Miến Điện? Sự kiện ở Miến Điện gần đây có quan hệ gì với những điểm nóng châu Á khác mà Trung Quốc đang quan tâm?

Tại sao Quân đội Miến Điện đảo chính?

Cuộc tấn công âm thầm của đảng NLD và Aung San Suu Kyi vào quân đội Miến

Một báo cáo của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp quốc tháng 9 năm 2019 chỉ ra quân đội Miến Điện nắm giữ những quyền lợi kinh tế cốt lõi của đất nước, từ phân phối thẻ SIM, xây dựng, đến sản xuất bia, thuốc lá, từ khai thác khoáng sản, đá quý, nhà máy xay xát đến ngành du lịch và xuất nhập khẩu. Các học giả Úc Michele Ford, Michael Gillan và Htwe Htwe Thein gọi hệ thống kinh tế mà giới quân sự Miến Điện kiểm soát là “chủ nghĩa tư bản thân hữu quân sự” (military crony capitalism).

Nắm quyền từ 2015, Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (National League for Democracy - NLD) của bà Suu Kyi đã cố gắng tấn công vào lợi ích kinh tế của quân đội. Năm 2019, họ đã tước Cục Hành chính Tổng hợp (General Administration Department) khỏi tay quân đội. Cục này trước đây thuộc quyền quản lý của Bộ Nội vụ (Ministry of home affairs) do quân đội kiểm soát, có chức năng quản lý, bổ nhiệm quan chức toàn quốc. Từ tháng 12 năm 2018, NLD đưa Cục này về Bộ Văn phòng Chính phủ Liên bang (Ministry of the Office of the Union Government), do mình kiểm soát.

Ngoài ra, NLD còn thay đổi nhiều điều khoản trong Luật Khai thác đá quý Miến Điện (Myanmar Gemstones Law), tấn công trực diện vào ngành kinh doanh béo bở do quân đội kiểm soát.

Theo “Sáng kiến Minh bạch các Ngành công nghiệp khai thác” (Extractive Industries Transparency Initiative), khoảng 60-80% đá quý được khai thác ở Myanmar bị buôn lậu, không thông qua hệ thống chính thức. Năm 2015, Global Witness, một tổ chức phi chính phủ quốc tế, công bố báo cáo “Ngọc thạch - “bí mật quốc gia lớn nhất của Miến Điện” (Jade: Myanmar's "Big State Secret"), ước tính kim ngạch buôn bán bất hợp pháp ngọc bích hàng năm ở nước này là 31 tỷ USD.

“Cuộc điều tra kéo dài 12 tháng này cho thấy ngành công nghiệp khai thác ngọc bích lớn hơn nhiều so với hình dung trước đây, trị giá lên tới 31 tỷ đô la Mỹ chỉ trong năm 2014. Con số này tương đương với gần một nửa GDP của cả nước Miến Điện, nhưng hầu như không có khoản tiền nào đến tay người dân bình thường hoặc kho bạc nhà nước. Thay vào đó, ngành kinh doanh này bị kiểm soát bí mật bởi mạng lưới chóp bu quân đội, các trùm ma túy và các công ty thân hữu gắn liền với những ngày đen tối nhất của chế độ quân phiệt”.

Đá quý buôn lậu của Miến Điện chủ yếu được bán sang Trung Quốc.

Nỗ lực đầu tiên để chấn chỉnh ngành khai thác đá quý của chính quyền của đảng NLD là trì hoãn gia hạn giấy phép khai thác đá quý từ 2016 đến 2018. Ngoài ra, năm 2016, NLD đề xuất sửa đổi Luật Khai thác đá quý Miến Điện và được Quốc hội do đảng này chiếm đa số thông qua năm 2019. (Xem "The Myanmar Gemstone Law" 2019).

Luật mới tăng thuế đối với các công ty khai thác đá quý, chủ yếu cho quân đội kiểm soát (Chương 9). Bên cạnh đó, luật này tăng quyền lực cho Bộ Bảo tồn Tài nguyên và Môi trường Quốc gia (Ministry of National Resources and Environmental Conservation - MNREC), theo đó Bộ này có thẩm quyền kiểm tra, kiểm soát hoạt động khai thác, kinh doanh đá quý (Chương 10, 11, 12, 13).

Đặc biệt, Luật mới trao quyền cho MNREC thành lập Ủy ban Giám sát Đá quý Trung ương (Central Gemstone Supervisory Committee), bao gồm các chuyên gia, kỹ thuật viên đá quý và đại diện của Hiệp hội Doanh nhân Đá quý và Trang sức Myanmar (Myanmar Gems and Jewellery Entrepreneurs Association). Ủy ban này có chức năng tư vấn cho chính phủ xây dựng chính sách khai thác và kinh doanh đá quý.

Cục Thuế nội địa (Internal Revenue Department) trực thuộc Bộ Tài chính dưới thời chế độ quân phiệt không thu thuế từ khai thác và kinh doanh đá quý. Năm 2019, Quốc hội do NLD chiếm đa số đã thông qua Luật thuế Liên bang Myanmar (the Union Tax Law 2019), yêu cầu tất cả thuế thu được từ đá quý trực tiếp chuyển đến Cục Thuế nội địa này để quản lý một cách tập trung và thống nhất.

Có thể nói, trong 5 năm cầm quyền từ 2015 đến 2020, đảng NLD đã tiến hành xây dựng các công cụ pháp lý và chính trị để có thể trong tương lai điều chỉnh những bất cập trong nền kinh tế Miến Điện, đặc biệt là ngành khai thác kinh doanh đá quý vốn bị quân đội lũng đoạn nhiều thập niên.