Bauxite Việt Nam

 Dương Thu An

Kiến Văn dịch từ nguyên tác tiếng Pháp Témoignage de Thu An (Instagram)

“Xuống giữ chỗ cho Bác, nha”, bác gái bảo tôi. 8 giờ sáng, chúng tôi đứng trước Toà án Evry. Trời còn tối, lạnh, nhưng một số người đã có mặt trước cổng toà nhà. Tôi thấy phần lớn là nhà báo. Có những thành viên của Collectif Vietnam Dioxine. Tôi chào các cô các chú, cha mẹ của các bạn tôi. Cảm giác rõ ràng có sự nối kết giữa chúng tôi, với trái đất này, với đất nước quê hương.

Đất nước nhiễm độc của tôi (Ma terre empoisonnée) là tên cuốn sách của Trần Tố Nga. Trong đó, bà kể lại chuyện đời, chuyện lịch sử chiến tranh Việt Nam, chuyện Chất độc Da cam. Hậu quả của cuộc huỷ diệt sinh thái mà bà và con cháu phải gánh chịu. Ngợi ca nhân dân ta, cuốn sách đồng thời nói tới những hậu quả không thể hàn gắn mà nhân dân Việt Nam trải nghiệm.

“Mình vô ngồi trước, nha”, bác trai nói. Ông bước đi vội vã. Nóng lòng nghe những lời biện hộ. Nóng lòng bày tỏ sự ủng hộ, nóng lòng chờ đợi công lý cho đồng bào.

Bác đóng bộ chỉnh tề. Người chỉ huy an ninh chỉ lối cho bác: Luật sư đi vào cửa đằng kia. Bác tôi mỉm cười, tôi cười theo. Nếu có thể, mọi người chúng tôi đều sẵn sàng lên tiếng bảo vệ bà Trần Tố Nga.

Phía trước, một nhóm người ăn mặc chỉnh tề như bác tôi. Tôi ngây thơ nói với bác gái: “có rất đông người Pháp đến ủng hộ”.  Bác cười sự ngây thơ của tôi: “Họ là Luật sư đấy, con ạ”.

Chúng tôi bước vào phòng xử gần như cùng một lúc với họ.

Họ hầu hết rất trẻ, mượt mà lắm. Tôi tự hỏi đã có lần nào gặp họ trong những buổi dạ hội. Có thể chúng tôi đã từng cụng ly, cầu chúc cho những ngày mai tốt đẹp. Tôi nhẩm đếm xem họ bao nhiêu người. 12, 16, rồi 17. Không chắc chỉ có vậy.

Nhìn sang phía đối diện, tôi thấy ba Luật sư của Trần Tố Nga. Tương phản lực lượng thật hiển nhiên (*). Một bên, 17 Luật sư được những đại công ty siêu quốc gia trả tiền, bên kia, ba Luật sư biện hộ không nhận thù lao. Một bên bảo vệ khách hàng một cách thực dụng, bên kia bảo vệ mạng sống của những con người.

Phòng xử án bỗng đầy nghẹt. Tôi cảm thấy nghẹn ngào, cứ như đây là chuyện liên quan tới sinh mạng của chính mình. Như là chính mình đã trải qua những trận mưa Chất Da cam. Như niềm đau của đồng bào và của bản thân là một.

Uni Royal, Tierra Solution, Dow Chemical, Maxus Energy Corporation, Monsanto và gì gì nữa. Mỗi lần bà Chánh án gọi tên công ty, một Luật sư giơ tay.

Bắt đầu biện hộ là Luật sư của bà Nga. Tôi ghi vội trong sổ tay những từ ngữ quan trọng, những câu nói khiến tôi ấn tượng.

“Có ngang chướng lắm không nếu chúng tôi kỳ vọng rằng luân lý và đạo đức song hành với pháp lý?”

“Có cần thiết phải hành bà Nga như vậy không? Làm như nạn nhân chiến tranh phải chịu trách nhiệm? Người ta muốn chúng tôi quên đi bối cảnh cuộc chiến tranh. Không thể nào”.

Tôi không ghi làm gì những chi tiết pháp lý, những trích dẫn điều này khoản nọ. Tôi không hiểu hết các từ ngữ pháp lý, nhưng tôi xúc động, xúc động trước sự ngoan cường của ba Luật sư, xúc động được chứng kiến giờ phút lịch sử này.