Bauxite Việt Nam

John Lee

Quên Biển Đông đi. Thay vào đó, nếu Mỹ thực sự quan tâm đến việc củng cố quyền lực ở châu Á, nước này nên tập trung vào sông Mê Kông.

Trong những tuần vừa qua, Mỹ đã có những động thái cứng rắn ở Biển Đông – và Bắc Kinh đang theo dõi sát sao những động thái này. Ngoại trưởng Hillary Clinton không giấu giếm việc thay đổi giọng điệu từ hòa giải đến việc tuyên bố vào cuối tháng 7 rằng trợ giúp giải quyết những tranh chấp của Trung Quốc với các nước Châu Á về chủ quyền biển đảo nằm trong “lợi ích quốc gia” của Mỹ. Sau đó, vào ngày 22/7, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert Gates tuyên bố Mỹ sẽ nối lại quan hệ quân sự với lực lượng đặc nhiệm của Indonesia 12 tháng sau khi cắt đứt quan hệ với quốc gia này, với mục đích cuối cùng là nối lại quan hệ quân sự một cách toàn diện với Indonesia. Ông cũng xác nhận những mối quan hệ khác với các đối thủ của Trung Quốc trên biển, bao gồm một loạt các các cuộc diễn tập quân sự với Campuchia, các cuộc diễn tập của hải quân Mỹ-Việt, và những đàm phán nghiêm túc về chia sẻ năng lượng hạt nhân với Hà Nội.

Rõ ràng là Mỹ đã thật sự “quay trở lại Châu Á”, như bà Clinton đã hứa trong tháng 1. Tuy nhiên có một động thái ngầm khác của Mỹ nhiều khả năng sẽ chọc giận Trung Quốc hơn: sự can thiệp của Mỹ ở khu vực sông Mê Kông. Trong thời gian gần đây bà Clinton đã tổ chức các cuộc gặp mặt với các Bộ trưởng Ngoại giao của Campuchia, Lào, Thái Lan, và Việt Nam và cam kết đóng góp 187 triệu đô la Mỹ nhằm ủng hộ Chương trình hợp tác vùng hạ lưu Sông Mê Kông (Lower Mekong Initiative) – được thành lập để cải thiện tình hình giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng, và môi trường trong khu vực. Nó không có sự mạnh mẽ của các cuộc diễn tập quân sự – tuy nhiên, một số quan chức ở Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho tôi biết rằng họ tin là sự tiếp cận mới và mềm mỏng hơn ở sông Mê Kông có tiềm năng đạt được những điều mà tất cả các hợp tác về hải quân trên thế giới không làm được.

Sông Mê Kông dài 2.700 dặm bắt nguồn từ Cao nguyên Tây Tạng và chảy qua tỉnh Vân Nam Trung Quốc và Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia, và Việt Nam. Trung Quốc đã cho xây dựng 3 đập thủy điện trên sông Mê Kông (được gọi là sông Lan Thương ở Trung Quốc) và sẽ hoàn thành con đập thứ tư vào năm 2012. Trong thời điểm hiện tại, mực nước ở hạ lưu sông Mê Kông đang ở mức thấp kỷ lục, đe dọa cuộc sống của gần 70 triệu cư dân ở những quốc gia phía Nam Trung Quốc – nơi mà nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong đời sống của phần lớn người dân. Những quốc gia này cáo buộc Trung Quốc xây đập để phục vụ lợi ích cho người dân Trung Quốc trong khi những nước ở hạ nguồn không có đủ lương thực phục vụ cuộc sống.

Không có một bằng chứng xác đáng nào về trách nhiệm của các đập thủy điện ở Trung Quốc đối với mực nước thấp kỷ lục ở hạ nguồn, nhưng việc Bắc Kinh từ chối cho phép tổ chức một cuộc kiểm tra quy mô rộng ở sông Lan Thương – cũng như thái độ trịch thượng của Trung Quốc đối với các quốc gia nhỏ hơn – đã khiến các quốc gia này nghĩ rằng họ không được đối xử công bằng. Họ quan ngại rằng trong tương lai việc tiếp cận nguồn nước của họ sẽ vấp phải sự kiểm soát của Bộ Tài nguyên nước của Trung Quốc.

Bắc Kinh có thể có thái độ trịch thượng và ép buộc đối với những nước nhỏ khi cảm thấy quyền lợi của mình bị xâm phạm, như các nhà quan sát những diễn biến ở sông Mê Kông đã xác nhận. Tuy nhiên cách tiếp cận của Trung Quốc ở hầu khắp châu Á thì lại rất mềm mỏng. Trung Quốc là nhà tài trợ lớn nhất của các khoản vay rẻ và không điều kiện cho các chính phủ Châu Á khác, đặc biệt là Philippines và Thái Lan – những quốc gia thi thoảng rời xa khỏi ‘vòng tay’ của Mỹ. Các nhà ngoại giao Trung Quốc chiếm số lượng rất đông và có tiếng chuyên cần ở tất cả các quốc gia châu Á, truyền bá những “giá trị Á Đông” trong khu vực nhằm loại bỏ sự ảnh hưởng của Mỹ. Các quan chức chính trị và các chiến lược gia ở Bắc Kinh thì không ngừng nói về một cách tiếp cận “từ dưới lên” để trở thành một siêu cường trong khu vực, và sử dụng những luận điểm về kinh tế và văn hóa để thuyết phục những nhà lãnh đạo ở châu Á rằng chỉ có sự lãnh đạo của Trung Quốc mới giúp các nước trong khu vực đạt được sự thịnh vượng một cách chắc chắn và êm ái trong tương lai, chứ không phải là một đối tác với Mỹ

Vì điều này, việc Mỹ sẵn sàng tham gia vào tranh chấp trên sông Mê Kông sẽ tạo ra một cú phản đòn ngoạn mục đối với chiến lược của Trung Quốc trên con sông này – nơi mà hàng triệu người dân nhờ vào sông Mê Kông nuôi dưỡng. Các nhà lãnh đạo ở Châu Á (ngoại trừ Bắc Hàn và Myanmar) thường thích làm đối tác với Mỹ hơn là Trung Quốc. Tuy nhiên, các nước cũng đang tự hỏi sẽ được lợi gì nếu làm đối tác với Mỹ. Trong khi có hơn 40 hiệp định tự do mậu dịch song phương và đa phương được ký giữa các quốc gia Châu Á, bao gồm cả hiệp định Trung Quốc-ASEAN có hiệu lực từ năm nay, Mỹ mới chỉ chấp thuận một hiệp định duy nhất với Singapore. Điều này giải thích tại sao khả năng của Mỹ trong việc kiểm soát Bắc Kinh trong vụ sông Mê Kông sẽ nhắc nhở hàng triệu người dân châu Á về tầm quan trọng của Mỹ trong khu vực, rằng sự khôn ngoan trong quan hệ ngoại giao và sự hiện diện của quân đội Mỹ đã góp phần vào việc giữ vững hòa bình ở châu Á và sự an toàn và tự do giao thương ở các tuyến giao thông biển quan trọng trong nhiều thập kỷ.

Cựu phó Ngoại trưởng Mỹ Richard Armitage thường nhận xét rằng “kiểm soát được Trung Quốc là kiểm soát được Châu Á”. Củng cố quan hệ đồng minh với các nước như Nhật Bản, Nam Hàn, và Úc vẫn sẽ là điều quan trọng nhất trong chiến lược của Mỹ. Thiết lập những đối tác về an ninh với các nước như Ấn Độ, Việt Nam, và Indonesia cũng là tối quan trọng. Tuy vậy sự phát triển về kinh tế và sự thịnh vượng trong tương lai ở khu vực vẫn là ưu tiên chính. Đối với hàng triệu người dân châu Á phụ thuộc vào sông Mê Kông để tồn tại và sinh nhai, không gì có ý nghĩa hơn là một chính sách đúng đắn về việc sử dụng nguồn nước trên con sông này.

Còn quá sớm để kết luận rằng chính quyền Obama sẽ theo đuổi đến cùng vụ tranh chấp trên sông Mê Kông. Tuy nhiên việc Mỹ tham gia vào các vấn đề có liên quan đến “kế sinh nhai” là một động thái khôn ngoan giúp Washington có thêm hàng triệu người ủng hộ trong khu vực – và cũng giúp quốc gia này kiểm soát một đối thủ rất hiếu chiến.

DTKT dịch

Nguồn: http://www.foreignpolicy.com/articles/2010/08/23/chinas_water_grab

Người dịch gửi trực tiếp cho BVN