Bauxite Việt Nam

Phan Ba dịch từ Der Spiegel số 07/2012

Trước đây đúng một năm, vào ngày 14 tháng 2 năm 2011, một vài nghìn người biểu tình đã tụ tập trong thủ đô Manama của Bahrains và yêu cầu được cùng tham gia quyết định và cải cách nhiều hơn nữa. Đấy là lần đầu tiên mà "Mùa Xuân Ả Rập" lan đến trong vùng Vịnh. Ngay từ đầu, các lực lượng an ninh đã dùng bạo lực vũ khí để chống lại những người chiếm giữ "Quảng trường Ngọc trai".

Vào ngày 15 tháng 3, Vua Hamad Bin Issa Al Chalifa tuyên bố trình trạng khẩn cấp. Một ngày trước đó, xe tăng của "Peninsula Shield Force" đã lăn qua cầu từ Saudi Ả Rập sang Bahrain, một loại giống như lực lượng phản ứng nhanh của sáu nền quân chủ vùng Vịnh. Hầu như không có nơi nào khác mà "Mùa Xuân Ả Rập" lại bị bóp chết trong một thời gian ngắn và bằng một cách triệt để như trong quốc đảo Bahrain. 46 người, trong số đó cũng có cảnh sát và người nhập cư, đã chết từ khi những cuộc bạo động bắt đầu, 5 trong số đó là vì bị tra tấn. Gần 3000 người bị bắt giữ, hơn 700 người trong số họ vẫn còn ở trong tù vào cuối năm ngoái. Hơn 4000 người mất việc làm vì đã tham gia biểu tình.

Người Shia chiếm đa số trong Bahrian, nhưng cai trị đất nước này từ trên 200 năm nay là gia đình hoàng gia Al Chalifa người Sunni. Người Shia hầu hết đều bị loại trừ ra khỏi cảnh sát và quân đội.

Cho tới tháng 2 năm 2011, vương quốc của Vua Hamad được xem như là đất nước gương mẫu trong vùng.

Ở Manama, ngoài nhiều nhà thờ Kitô giáo cũng có ngôi nhà thờ Do Thái giáo duy nhất trong thế giới Ả Rập. Từ lúc lên ngôi năm 1999, Hamad Bin Issa đã mở rộng quyền của phụ nữ, hiện đại hóa và xây dựng đất nước này trở thành một trung tâm tài chính của vùng.

Vì thế mà vào lúc ban đầu, vị vua ngày nay 62 tuổi này không phải là người bị những người biểu tình căm ghét, mà là chú của ông ấy, người là thủ tướng và đi theo đường lối cứng rắn, Sheikh Chalifa. Ông ấy đã giữ chức vụ đấy từ lúc độc lập năm 1971.

Trong tháng 6, nhà vua yêu cầu chuyên gia về luật quốc tế và nhân quyền người Ai Cập-Mỹ Cherif Bassiouni điều tra về các vụ việc. Nhà vua hứa sẽ thực hiện những đề nghị của ông ấy về một cuộc cải tổ hệ thống cảnh sát và tư pháp.

SPIEGEL: Thưa Quốc vương, trong tuần này sẽ có kỷ niệm ngày mà phong trào đối lập trong vương quốc của ngài nổi dậy. Nhiều thần dân của ngài có những tưởng nhớ cay đắng về ngày này.

Hamad: Tôi lấy làm tiếc về các sự kiện của năm ngoái. Nhưng không có đối lập trong Bahrain, không có theo nghĩa của một khối thống nhất. Một cái như vậy không có trong Hiến pháp của chúng tôi. Chỉ có những người với các quan điểm khác nhau thôi, và như thế là tốt.

SPIEGEL: Đa số người Shia của Bahrain mà đại diện là người lãnh tụ Ali Salman của họ đều yêu cầu một nền quân chủ lập hiến. Điều đấy có gì xấu?

Hamad: Chúng tôi hiện đã là một nền quân chủ lập hiến rồi. Tôi không ban ra luật lệ, tôi đề nghị. Trong một điều khoản của Hiến Pháp, tôi nghĩ là số 35, có nói rằng tôi chỉ có thể từ chối một đạo luật được một lần. Rồi tôi phải ký tên cho nó, khi một đa số là hai phần ba trong Quốc hội cứ ủng hộ nó. Không có một nhà vua nào được phép cai trị như một kẻ độc tài.

SPIEGEL: Thưa Quốc Vương, ngài có biết là có bao nhiêu tù nhân chính trị đang ngồi trong các nhà tù của ngài hay không?

Hamad: Không có tù nhân chính trị trong Bahrain, con người không bị bắt giam vì nói lên ý kiến của họ. Chỉ có tù hình sự thôi. Hay là các anh có thể nêu ra cho tôi một cái tên?

SPIEGEL: Fadila Mubarak. Một người phụ nữ nội trợ đã ngồi mười một tháng trong từ và theo Amnesty International đã bị hành hạ vì bà ấy nghe nhạc cách mạng trong ô tô.

Hamad: Các anh cũng phải hiểu rằng tôi không theo dõi từng trường hợp một. (Quay sang hỏi Bộ trưởng Bộ Thông tin của ông ấy.) Bà đấy bây giờ đã được tự do rồi.

SPIEGEL: Thưa Quốc Vương, điều gì sẽ xảy ra nếu như bây giờ chúng tôi gọi to: "Đả đảo nhà vua!"

Hamad: Họ đã hô câu đấy lâu nay trên đường phố rồi. Nhưng điều đấy, như năm ngoái tôi đã nói, không phải là lý do để giam giữ ai cả. Đấy chỉ là một câu hỏi về cung cách đối xử thôi. Nhưng khi họ hô to: Đả đảo nhà vua và hoan hô Chomeini [cha con Chomeini là những người lãnh đạo tôn giáo và cuộc Cách mạng ở Iran, là người Shia] – thì đó là một vấn đề cho sự thống nhất quốc gia.

SPIEGEL: Có một đối thoại giữa ngài và phong trào phản đối không?

Hamad: Không, với tôi thì không có. Hiến pháp nói rằng: Hãy nói với nhau, không nói với nhà vua. Về một mặt, họ yêu cầu một chế độ quân chủ lập hiến, mặt khác nhà vua cần phải quyết định tất cả. Đó là một mâu thuẫn, và tôi không thích mâu thuẫn.

SPIEGEL: Thế thì nhiệm vụ của Ngài là gì?

Hamad: Tôi cung cấp môi trường và nền tảng cho cuộc đối thoại. Đầu tiên là họ phải thống nhất với nhau, rồi tôi sẽ ủng hộ điều đấy.

SPIEGEL: Ngài có tin rằng nền dân chủ sẽ hoạt động được trong Bahrain hay không?

Hamad: Có, nhưng đó phải là nền dân chủ xuất phát từ trong nước. Anh chị không thể mang hệ thống của Mỹ chuyển sang cho Thổ Nhĩ Kỳ và hệ thống Thổ Nhĩ Kỳ sang Pháp. Anh phải hiểu con người và văn hóa của họ. Đó là lãnh đạo.

SPIEGEL: Nhà triết học người Pháp Alexis de Tocqueville cho rằng không có khoảng khắc nào nguy hiểm cho một chế độ hơn là lúc nó bắt đầu thay đổi.

Hamad: Đúng thế. Tôi là phi công trực thăng. Chúng tôi nói về một "Đường cong chết người", một chuyển động nguy hiểm đến sự ổn định của chiếc trực thăng. Tôi nghĩ rằng sẽ đơn giản hơn khi tôi bắt đầu với các cuộc cải cách.

SPIEGEL: Có điều gì khó khăn trong lúc đó?

Hamad: Chúng tôi phải quan tâm đến hoàn cảnh của đất nước và của vùng này khi muốn kiến lập dân chủ. Dân chủ cũng có nghĩa là lo lắng đến những thiểu số. Đó là công việc của tôi như một nhà vua. Ví dụ như chúng tôi có một nữ đại sứ Do Thái ở Hoa Kỳ và một nữ tín đồ Kitô giáo ở Liên Hiệp Anh.

SPIEGEL: Tại sao ngài lại tuyên bố tình trạng khẩn cấp vào ngày 15 tháng 3 năm 2011, bốn tuần sau khi cuộc nổi dậy bắt đầu?

Hamad: Bahrain đã ở trong một ngõ cụt, chúng tôi có những trường hợp bạo lực mang động cơ phân biệt chủng tộc, chúng tôi có người chết và bị thương, và bệnh viện quan trọng nhất của chúng tôi bị chiếm đóng. Cả những người phụ nữ của chúng tôi cũng sợ hãi. Nhiệm vụ của một người đàn ông lịch sự là bảo vệ phụ nữ.

SPIEGEL: Nhà giảng đạo người Shia ở Bahrain, Issa Kassim, đã dùng chính là lý lẽ đấy, thưa Quốc Vương: Ông ấy cho mọi người có quyền được tấn công các nhân viên cảnh sát đang đánh đập những người phụ nữ đi biểu tình.

Hamad: Phụ nữ không bị cảnh sát tấn công, tôi không biết một trường hợp nào cả. Và ngay cả khi như thế thì một người phụ nữ cũng có thể kiện ra tòa, chúng tôi không tha thứ cho những bạo lực như thế. Chúng tôi có một đạo luật đền bù, độc nhất vô nhị trong thế giới Ả Rập.

SPIEGEL: Tại sao trong ngày trước đó ngài lại gọi quân đội của Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh vào Bahrain, một trường hợp cho tới nay là duy nhất?

Những người đang biểu tình ở Manama: "Đả đảo nhà vua!" Ảnh: Mazen Mahdi / DPA

Hamad: Thế còn Kuwait thì sao? Thế anh chị đã quên rằng chúng tôi cũng đã giúp đỡ lẫn nhau sau cuộc xâm chiếm của Saddam Hussein năm 1990 à? Chúng tôi đã gọi quân đội của Hội đồng Hợp tác để bảo vệ những hệ thống máy móc chiến lược của chúng tôi – trong trường hợp Iran gây hấn nhiều hơn nữa. Nhưng không thấy họ trên đường phố, bản tường trình của chuyên gia về nhân quyền Cherif Bassiouni đã xác nhận điều đấy.

SPIEGEL: Các quan hệ của ngài với Iran ra sao?

Hamad: Điều quan trọng là phải có quan hệ tốt với láng giềng của mình. Chúng tôi cố gắng làm việc đó.

SPIEGEL: Iran có ảnh hưởng đến những căng thẳng trong Bahrain hay không?

Hamad: Chắc chắn rằng Iran có một quan tâm không lành mạnh đến đất nước của chúng tôi. Nhưng chúng tôi tập trung đến những gỉ xảy ra trong Bahrain.

SPIEGEL: Cách đây vài kilômét là tổng hành dinh của Hạm đội Năm của Hoa Kỳ. Viên chỉ huy người Iran Hossein Salami vừa đe dọa rằng trong trường hợp có xung đột sẽ xem bất cứ quốc gia vùng Vịnh nào có căn cứ của Hoa Kỳ hay cho phép bay ngang qua đều là kẻ thù và mục tiêu.

Hamad: Nhưng ông ấy có là người mang quyền quyết định hay không? Tôi không biết điều đó. Không ai sẽ nghe từ Bahrain rằng chúng tôi sẽ tấn công Iran. Điều đấy là ngược lại với đạo Hồi. Nhưng chúng tôi có quyền tự vệ.

SPIEGEL: Ngài sẽ nói gì với người đang thống trị Syria, Bashar al-Assad, nếu như ngài gặp ông ấy?

Hamad: Ông ấy cần phải lắng nghe nhân dân Syria, họ sẽ cho ông ấy những lời khuyên tốt nhất.

SPIEGEL: Ông ấy có cần phải từ chức không?

Hamad: Tôi là ai mà khuyên ông ấy điều đó? Điều đó thật sự là việc của nhân dân Syria.

SPIEGEL: Hố ngăn cách giữa người Sunni và người Shia trong đất nước ngài từ khi dập tan những cuộc chống đối trước đây một năm ngày càng to lớn hơn.

Hamad: Không, điều đấy sẽ không xảy ra. Tôi tin chắc rằng chúng tôi sẽ tạo nên một sự thống nhất to lớn hơn trong chúng tôi với những cải cách và thay đổi mà chúng tôi đã ban hành trong năm vừa qua. Nếu như có người nào đấy muốn nhiều hơn nữa thì cũng được thôi: hãy thống nhất với nhau và mang các đề nghị đến cho tôi.

SPIEGEL: Ngài có thật sự tin rằng Bahrain, sau tất cả những gì đã xảy ra, có thể là một mô hình cho các quốc gia Ả Rập khác hay không?

Hamad: Chất lượng của một chính phủ hiện đại được đo qua việc nó xử lý những tình huống khó khăn như thế nào. Chúng tôi là số một trong số những nhà cải cách của tất cả các nước Ả Rập. Chúng tôi lập ra Quốc hội, để không bao giờ có một chế độ độc tài xuất hiện ra ở đây. Con người ở đây có được tốt hơn là ở nơi khác. Không có thuế, hệ thống y tế và giáo dục không mất tiền, lương thực thực phẩm được trợ giá và có lương cho người thất nghiệp. Không phân biệt đấy là một người Bahrian hay là một người nước ngoài. Chúng tôi rất hãnh diện về điều đấy.

SPIEGEL: Nhưng dường như mô hình an sinh của ngài vẫn còn chưa đủ đối với nhiều người. Họ đòi quyền cùng quyết định và cải cách chính trị.

Hamad: Chúng tôi vừa mới sửa đổi Hiến pháp xong, để bây giờ Quốc hội có thể giải tán chính phủ vào bất cứ lúc nào. Nhưng có những người nào đó đã tẩy chay các cuộc bầu cử và rời bỏ Quốc hội. Ai muốn có một hệ thống tốt hơn thì phải cùng làm việc. Các đề nghị của Cherif Bassiouni …

SPIEGEL: … người đã giới thiệu các kết quả nghiên cứu của mình trong tháng 11 …

Hamad: … là tốt và có thể giúp cho Bahrain. Ông ấy rất thẳng thắn. Không có lý do gì mà từ chối những đề nghị đấy, và tôi đã công khai nhận chúng.

SPIEGEL: Thật ra thì tại sao tất cả các chức vụ quan trọng trong vương quốc của ngài lại do thành viên của gia đình ngài nắm giữ?

Hamad: Trong Bahrain, tất cả các thành viên của hoàng gia đều là người công dân bình thường. Không ai cần phải hôn tay của tôi cả.

SPIEGEL: Nhưng phần lớn các bộ trưởng đều mang họ của gia đình ngài.

Hamad: Không phải vì vậy mà họ có chức vụ đấy, mà vì họ là những người tốt nhất cho nhiệm vụ đấy. Không đâu, nếu người ta tin rằng có thể làm cho tôi sao lãng đi mục đích của mình thì họ đã lầm. Mục tiêu của tôi vẫn còn trong tầm nhìn. Mục tiêu của chúng tôi là cải tổ nhiều hơn nữa.

SPIEGEL: Thưa Quốc vương, chúng tôi xin cảm ơn ngài vì cuộc trao đổi này.

Cuộc phỏng vấn được thực hiện bởi Alexander Smoltczyk và nữ cộng tác viên của SPIEGEL tại Manama, Souad Mekhennet.

Dịch giả gửi trực tiếp cho BVN.