Bauxite Việt Nam

(Negotiating Radical Change: Understanding and Extending the Lessons of the Polish Round Table Talks)

Dịch giả: Nguyễn Quang A

PANEL TÁM: NHÌN LẠI BÀN TRÒN BA LAN - NGHỆ THUẬT ĐÀM PHÁN

Adam Michnik

Bàn Tròn đã khởi đầu một giai đoạn mới của việc dỡ bỏ các chế độ độc tài thông qua thương lượng. Đây có lẽ đã là phát minh quan trọng nhất của thế kỷ hai mươi, thế kỷ của chế độ độc tài toàn trị, thế kỷ của Auschwitz và Holocaust, thế kỷ của chủ nghĩa Stalin, Katyn, và Gulag….

… Một sự ân xá, được, chứng mất trí nhớ, không. Chúng ta nên biết làm thế nào để hòa giải và sống chung với nhau, nhưng chúng ta không được quên những gì đã xảy ra. Chúng ta phải tiếp tục nhìn thấu nó, tò mò về nó, ít nhất là vì một lý do, để nó không bao giờ xảy ra nữa…

… Tôi nhớ những lúc ngay cả trước khi người ta bước vào phòng xử án, người ta đã bị xử và bị trừng phạt rồi. Và tôi đã là một người như vậy. Tôi đã bị kết án nhiều năm tù giam theo các thủ tục đó, trong một bầu không khí cuồng loạn nơi các thẩm phán đã quá sợ hãi để tuyên một án công bằng. Cho nên tôi đã hứa với chính mình rằng trong đời tôi tại Ba Lan tự do tôi sẽ chẳng bao giờ bắt chước những người tại quảng trường nào đó ở Jerusalem để hét lên: “Hãy treo hắn lên cây thánh giá, treo hắn lên cây thánh giá.”

Lech Kaczyński

Tuy vậy, để làm rõ ràng một điểm, tôi tin rằng những thay đổi này vẫn còn quá nông cạn, tuy vào thời điểm này các cấu trúc mới đã không thể đơn giản được tạo ra đầy đủ từ con số không, vì điều đó đã thực sự không thực tế. Nói cách khác, nhà nước cũ, dính dáng vào rất nhiều lợi ích khác nhau, vẫn còn là công cụ cơ bản để thực hiện các nhiệm vụ xã hội và quốc gia. Tác động của nhân tố này lên tái cấu trúc xã hội là gì? Tôi tin sâu sắc rằng tác động này đã là: tranh đua cho một vị trí mới trong xã hội chúng ta sau năm 1989, những người tham gia vào hệ thống cũ đã có thuận lợi ban đầu trong cuộc đua…

Và nếu sự độc lập của Ba Lan và dân chủ của nó là tốt, thì Bàn Tròn là một bước quan trọng hướng tới mục tiêu đó. Điều đó là hiển nhiên. Và không có nghi ngờ gì rằng đây là đóng góp của Đoàn Kết, nhưng cũng là một đóng góp của các đại diện của phía bên kia của bàn đã tích cực tham gia vào các cuộc đàm phán mà tôi đã đích thân chứng kiến. Nhưng Bàn Tròn đã trở thành một cái gì đó có thể được xác định như một sự hình dung trước nào đó của các hiện tượng mà sau này rốt cuộc đã mang lại những kết quả tiêu cực. Cho nên, như tất cả mọi thứ trên thế giới này, Bàn Tròn đã có một số mặt hoàn toàn tích cực nhưng nó cũng có những hậu quả tiêu cực nữa.

Grażyna Staniszewska

… Bàn Tròn, đối với chúng tôi, các nhà hoạt động Đoàn Kết lúc đó, đã là một sự may rủi lớn. Trong khi ngồi vào Bàn Tròn, chúng tôi đã nhận thức được rằng nếu công việc thất bại, chúng tôi có thể mất điều đáng mong muốn duy nhất mà chúng tôi có, thanh danh của chúng tôi, chẳng hạn, và đó là cái vốn duy nhất, tài sản duy nhất mà chúng tôi đã có vào lúc đó. Và chúng tôi đã ngồi xuống mà không có bất kỳ nhận thức nào rằng chúng tôi sắp tháo dỡ hệ thống. Chúng tôi đã coi những phiên họp đó, những cuộc thảo luận đó, chỉ như một giai đoạn khác trong cuộc đấu tranh của chúng tôi vì một chút tự do. Đó là những gì chúng tôi đã nghĩ lúc đó….

… Tôi sẽ trung thực ở đây và nói rằng tôi thành thật lấy làm tiếc rằng bầu không khí này, khi chúng tôi cảm thấy rằng chúng tôi đang tạo ra một Ba Lan mới, nơi mà mỗi người có quyền cho một sự khởi đầu mới, đã chỉ ngắn ngủi như vậy….

Aleksander Kwaśniewski

Tổng thống Ba Lan từ 1995, Aleksander Kwaśniewski (sinh năm 1954) đã giúp để khởi xướng các cuộc Đàm phán Bàn Tròn. Cùng với Tadeusz Mazowiecki, ông đã đồng chủ tọa bàn nhỏ về đa nguyên nghiệp đoàn. Kwaśniewski đã học kinh doanh quốc tế tại Đại học Gdańsk. Một đảng viên của Đảng Công nhân Thống nhất Ba Lan từ 1977 đến 1990, ông đã tích cực trong các phong trào thanh niên, đã là một lãnh đạo của Hiệp hội Sinh viên Xã hội chủ nghĩa Ba Lan và biên tập viên của tuần báo Itd và của nhật báo Sztandar Młodych. Ông đã là Bộ trưởng về các Vấn đề Thanh niên từ 1985 đến 1987 và Chủ tịch của Ủy ban về Thanh niên và Thể lực từ 1987 đến 1990. Kwaśniewski đã là một Dân biểu tại Sejm của Liên minh Cánh Tả Dân chủ và lãnh đạo của (Đảng) Dân chủ Xã hội của Cộng hòa Ba Lan cho đến khi ông được bầu làm Tổng thống trong năm 1995.

Bàn Tròn thực sự đã là một sự kiện nghịch lý theo nghĩa nào đó. Một mặt, nó đã do sự suy yếu gây ra. Đảng đã yếu, chính phủ đã yếu, và Đoàn Kết đã yếu. Và Liên Xô cũng đã yếu. Mọi người đã đều yếu. Mặt khác, nó là kết quả của sức mạnh của những người đã nghĩ rằng một bước đột phá là có thể và rằng nó có thể được thực hiện. Adam Michnik đã nhắc đến ông Walesa và Wojciech Jaruzelski. Và tôi nghĩ rằng chúng ta mắc nợ sự tôn trọng của chúng ta với hai người này, vì tại thời điểm đặc biệt đó, khi đã có quá nhiều yếu tố chưa được biết và các điểm không rõ ràng, họ đã tiến hành nỗ lực mà chính họ và bất cứ ai trong chúng ta, những người tham gia Bàn Tròn, cũng đã chẳng thể đoán trước kết quả…

Dịch giả Nguyễn Quang A gửi trực tiếp cho BVN