Bauxite Việt Nam

Trần Trọng Thức


Cũng có người giàu lên không bằng năng lực cũng chẳng nhờ vào thời cơ, mà nhờ vào các mối quan hệ. Hầu hết các nước kém phát triển, khi quyền lực liên kết với tư bản trong làm ăn thì phân hóa giàu nghèo càng khó giải quyết.

Năm hết Tết đến, một trong những mối bận tâm lớn của người làm công ăn lương là khoản tiền thưởng Tết mà họ xứng đáng có được từ công sức đóng góp của mình là bao nhiêu? Thế cho nên thông tin trên báo chí đề cập đến những khoảng cách quá lớn về tiền thưởng Tết giữa khu vực kinh tế này với khu vực kinh tế khác, ngành này với ngành khác được nhiều người quan tâm cũng là điều dễ hiểu.

Thông tin từ Vụ Lao động Tiền lương (Bộ Lao động, Thương binh & Xã hội) cho thấy, cá nhân được thưởng Tết cao nhất năm nay là 389 triệu đồng thuộc về một doanh nghiệp FDI của TP HCM. Trong khi đó mức thưởng Tết cao nhất cho lao động trong khối doanh nghiệp dân doanh tại thành phố này là 185 triệu đồng. Ở khối doanh nghiệp nhà nước, mức thưởng Tết cao nhất là 99,7 triệu đồng của một doanh nghiệp ở Khánh Hòa.

Năm nay, thưởng Tết bình quân chung của cả nước khoảng 1,85 triệu đồng một người, cao hơn 300.000 đồng so với năm ngoái, trong đó doanh nghiệp nhà nước là 2,2 triệu đồng, doanh nghiệp dân doanh 1,4 triệu đồng và doanh nghiệp FDI 1,9 triệu đồng một người. Bà Rịa - Vũng Tàu là địa phương giữ kỷ lục về thưởng Tết với mức bình quân cá nhân 4,3 triệu đồng, kế đó là TP HCM 3,8 triệu đồng, Khánh Hòa 3,6 triệu đồng, Đà Nẵng 2,5 triệu đồng, Hà Nội 2,3 triệu đồng, Bình Dương 2,1 triệu đồng và Đồng Nai 1,7 triệu đồng.

Thấp nhất năm nay là ở Nam Định, khối doanh nghiệp FDI có mức thưởng Tết cao nhất là 100.000 đồng/người, thấp nhất là 50.000 đồng/người. Riêng khối doanh nghiệp dân doanh, mức thưởng cao nhất lên tới 3,2 triệu đồng, nhưng mức thấp nhất lại chỉ có 30.000 đồng/người. Đây cũng là mức thấp nhất trong cả nước.

                                                        Khoảng cách giàu nghèo.
Sự chênh lệch về tiền thưởng Tết năm nay như vừa nói phản ánh một sự phân hóa thu nhập - phân hóa giàu nghèo ngày càng lớn, một sự chạnh lòng không thuộc phạm trù... đấu tranh giai cấp.

Cách đây một phần tư thế kỷ, khi đất nước đi vào đổi mới và sự phân hóa giàu nghèo bắt đầu ló dạng, không ít người cho rằng hễ một người giàu lên thì ắt phải có một người khác nghèo đi. Lối suy nghĩ hẹp hòi như thế khiến chúng ta liên tưởng đến hình ảnh một chiếc bánh phải chia đều cho mọi người. Đó là cách suy nghĩ một thời xa xưa mà hậu quả là người ta nhân danh công bằng để chia đều với nhau sự nghèo khó.

Giờ đây chúng ta đã nghĩ khác, chiếc bánh được chia đều không phải là hình ảnh nói lên sự công bằng trong xã hội nữa mà những người tạo ra một giá trị cao hơn có quyền được hưởng phần bánh nhiều hơn để làm ra chiếc bánh lớn hơn hoặc có thêm chiếc bánh khác.
Tình trạng cách biệt thu nhập giữa người giàu và nghèo là điều đương nhiên có trong một xã hội cho phép sự cạnh tranh. Nhiều nhà kinh tế học khuyên rằng chúng ta đừng quá gay gắt với khoảng cách giàu nghèo mà nên quan tâm nhiều hơn đến việc làm cho chất lượng cuộc sống của mọi người trở nên tốt hơn. Như ai đó đã lưu ý: "Chúng ta nên quan tâm đến phần bánh mà người nghèo nhận được là bao nhiêu, chứ không phải là phần bánh họ nhận được bằng bao nhiêu so với phần bánh mà người giàu nhất có được".

Nhưng liệu có phải việc phân chia chiếc bánh lúc nào cũng công bằng không? Chưa hẳn, vì thiếu gì trường hợp khi chiếc bánh to lên thì một số người không làm mà vẫn có ăn thậm chí còn giành phần nhiều nữa. Đó là người giàu lên nhờ thời cơ, cũng là làm giàu chính đáng, nhưng khi ấy để rút ngắn khoảng cách với người nghèo thì phải cần đến vai trò điều tiết của thuế má, của luật pháp nghiêm minh và đặc biệt là các chính sách an sinh xã hội. Mà về điều này thì hình như chúng ta đang còn kém.

Báo cáo của Chương trình Phát triển của Liên Hiệp Quốc (UNDP) gần đây về an sinh xã hội ở Việt Nam cho thấy các hộ trong nhóm 20% giàu nhất của chúng ta nhận được khoảng gần 40% lợi ích an sinh xã hội, trong khi nhóm nghèo nhất chỉ nhận được 7%. Nhóm giàu nhất được hưởng tới 35% trợ cấp giáo dục còn nhóm nghèo nhất chỉ được 15%.

Do chúng ta chưa làm tốt vấn đề an sinh xã hội cho nên rất cần cảnh báo tình trạng phân hóa này bởi khi sự thiệt thòi quá nhiều nghiêng về  nhóm người nghèo thì rủi ro về mặt xã hội sẽ càng cao.

Trong khi có những người giàu lên không bằng năng lực cũng chẳng nhờ vào thời cơ, mà nhờ vào các mối quan hệ. Hầu hết các nước kém phát triển, khi quyền lực liên kết với tư bản trong làm ăn thì phân hóa giàu nghèo càng khó giải quyết. Về mặt lý thuyết thì quyền lực chính trị là khả năng quyết định ai sẽ nhận được "cái gì" để làm ra được "cái gì" và cho ai được hưởng.