Thư giãn chủ nhật: 150 năm liên bang Canada
Bài mừng sinh nhật một quốc gia, từ một người dân Canada tự nguyện
Nguyễn Đức Tường
Phần I – Hai bức thư
25-5-2018 Anh Nguyễn Huệ Chi và Anh Nguyên Ngọc thân kính, Thư này định viết cho hai anh ngay sau Tết vừa rồi (thực ra đã bắt đầu) nhưng rồi bão, rồi mất điện vài ngày, cộng thêm chuyện nọ chuyện kia cuối cùng quên mất luôn. Bữa nay, tình cờ thấy thư viết dở nên bắt đầu lại, nhưng – hai anh đoán thử – hôm qua lại bão, lại mất điện, đến bây giờ vẫn chưa lên lại, tôi vác laptop ra shopping center vừa nhờ có điện vừa nhờ Internet để làm việc, và hiện giờ đang đánh máy thư cho các anh đây. Nhưng trước hết, có lẽ hai anh thắc mắc tại sao lại viết thư chung? Lý do là vì sau Tết vừa rồi là đúng một giáp tôi về Việt Nam lần thứ nhì (lần thứ nhất, năm 1974, chừng 7 tháng trước khi Sài Gòn sụp) và có dịp được gặp anh Huệ Chi rồi anh Nguyên Ngọc tại nhà anh Huệ Chi. Thật là một dịp đáng kỷ niệm. Từ đó, tuy không được gặp các anh thường hơn nhưng tôi luôn luôn trân quý chút tình bạn mà tôi có được không nhiều ở bên nhà. Nhưng xin tạm gác chuyện này vì đang muốn nhờ hai anh giúp một việc. Năm 2017 là năm sinh nhật thứ 150 của Canada, tôi viết một bài nhan đề “Bài mừng sinh nhật một quốc gia, từ một người dân Canada tự nguyện”. Tên bài này tôi nhặt được sau khi tình cờ đọc bài của Mary Walsh có tên“Bài ca tụng một quốc gia, từ một người dân Canada bất đắc dĩ,” cũng viết mừng sinh nhật của Canada. Tôi hỏi bà ta để tôi dịch rồi xuất bản cùng với bài của tôi. Mary Walsh thích lắm, nói rất “thrilled” có được độc giả ở Việt Nam và tôi hứa với bà ta như vậy; bà Walsh khắc khoải, thích bài được xuất hiện ở Việt Nam. Vậy, nếu không quá phiền phức, xin hai anh làm ơn giúp publish hai bài viết kèm đây trong Attachment, trên báo in hay báo điện tử ở bên nhà, nếu được cả hai thì không gì tốt hơn. Trong bài viết tôi có nói về Điện Biên Phủ. Xin chớ cười là nhai lại mãi “old glory”. Lý do là vì nó thích hợp với bài viết, nhưng lý do quan trọng hơn là vì trong cuộc chiến trường kỳ 30 năm của nước mình, giai đoạn đánh Tây là giai đoạn “pure” nhất mà cao điểm là Điện Biên, rõ ràng, không mơ hồ cần phải chứng minh hay biện minh về sự chính đáng như những giai đoạn sau. Năm 1974 tôi về Sài Gòn được Chính phủ Miền Nam, với mục đích dụ chuyên viên ở ngoại quốc về nước, cho đi thăm nhiều chỗ thỏa thích, từ Nam ra Bắc, đến tận Bến Hải, đi thăm cả những địa điểm đóng quân như ở mấy núi quanh vùng Huế-Đà Nẵng hay ở Quảng Trị. Khó ai có thể tưởng tượng nổi sau đó chỉ có nửa năm mà Sài Gòn đã sụp. Không thể vì lỗi của những người lính hay cấp chỉ huy trực tiếp của họ mà tôi đã gặp – những người này có thể chiến đấu dũng cảm, không hổ thẹn ở bất cứ nơi nào – và chắc chắn là họ không đánh nhau cho Mỹ. Tôi còn nhớ nói chuyện với anh Nguyên Ngọc, anh kết luận một chuyện nào đó, “dù sao, chúng tôi cũng có chính nghĩa”, tôi trả lời không có vấn đề gì về chuyện này vì tôi cũng luôn luôn tin rằng việc mình chống lại bọn Mỹ là chính đáng, nhưng giải thích chuyện này tốn nhiều công sức và không có gì bảo đảm mình có thể thuyết phục được người đối thoại đã có định kiến. Nhưng Điện Biên thì khác. Ta không cần phải nói gì thêm. Tôi có một người bạn là một chức sắc trong Bộ Giáo dục, hình như gia đình anh có người nhà bị đấu tố ở Thái Bình nên anh là người chống cộng kịch liệt. Một hôm nhân chuyện gì đó, tôi dồn anh, “Nay một tí mai một tí đến nỗi ông Bảo Đại viết sách phải than 'parfaire' nền độc lập đến 5 lần mà độc lập vẫn chưa xong. Anh có nghĩ nếu mình không đánh nhau với Tây thì nước mình có được độc lập không?” Anh im lặng một chốc rồi mới trả lời, “Không,” mặt anh đanh lại như cố giấu một cảm xúc nhẫn nhục đau đớn. Từ đó mỗi khi gặp anh, tôi cố tránh, không bao giờ nói chuyện chính trị nữa. Trở lại câu chuyện bỏ dở ở trên. Chắc anh Huệ Chi còn nhớ anh Đàm Quang Hưng. Anh Hưng mất đã hơn năm nay, thọ 85 tuổi. Thật là người bác học, biết vô cùng rộng, từ Hán-Nôm đến Toán. Anh dậy Toán ở Đại học Cộng đồng ở Houston, thì giờ còn lại anh nghiên cứu Hán-Nôm và Truyện Kiều. Tôi biết anh chú giải Truyện Kiều rất công phu, đã hoàn thành đến độ một hai cho xuất bản, nhưng tôi không hiểu tại sao đột nhiên anh dừng lại, rồi dịch và cho in Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân. Hình như anh Hưng có liên lạc khá nhiều với các vị Hán-Nôm tại Việt Nam như ông Nguyễn Quảng Tuân. Tôi hiện đang đọc cuốn hồi ký của ông Nguyễn Đăng Mạnh (NĐM). Tôi biết cuốn này đã xuất hiện trên Internet từ gần chục năm nay và nghe người ta nói nhiều về những bài xem như là nẩy lửa, thí dụ bài Hồ Chí Minh, nhưng vì đã đọc nhiều sách bio về cụ Hồ nên tôi nghĩ khó có gì mới lạ nên không kiếm. Gần đây nghe tin ông mới mất, tôi tìm đọc cho biết. Nói chung, tôi thấy NĐM viết rất hay, nói thẳng, mạnh, economie, và khi tả chân dung nhân vật, tất nhiên ai cũng ít nhiều chủ quan, nhưng NĐM khả tín. Có điều này tôi tò mò muốn biết ta bây giờ hay dùng những tiếng rất nặng hay tục (thí dụ, “thằng đểu”) nói thẳng vào mặt nhau (đồng nghiệp), đó có là thói tục bình thường không? Riêng bài Hồ Chí Minh tôi thấy NĐM rất vừa phải, kính trọng đủ và không có gì là controversial cả. Thực ra tôi thích cách viết này về cụ Hồ, một con người thật, ta có thể gần gũi được, chứ không phải một ông thánh. Tất nhiên ông cụ là một chính trị gia, phải lèo lái đất nước trong một giai đoạn rất khó khăn, không khôn ngoan đảm lược thì khó mà sống nổi và chắc chắn là đã thất bại, (cụ Hồ mà không khéo thì có khi đã chết vì tay Stalin rồi). Chương về chuyện nói xấu, chụp mũ nhau tôi không thích lắm, nhất là cách ông nói về Trần Mạnh Hảo tôi không biết gì hay có tài liệu về ông này nên không thể có ý kiến độc lập được. NĐM cho tôi hiểu thêm về một số nhà văn như Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng, Nam Cao, Tô Hoài... Hồi còn đi học, tôi được thưởng cuốn Cười của Nam Cao, quý hóa lắm, sau mất hết. NĐM khiến tôi thay đổi cách nhìn ít nhất là một người: Dương Thu Hương. Thỉnh thoảng đọc bà này trên Internet, tôi thấy bà ta ăn nói bỗ bã quá, qua NĐM nay tôi có thể hiểu được, tuy nhiên tôi vẫn thấy cử chỉ DTH khi theo đoàn quân chiến thắng vào đến Sài Gòn, ngồi khóc trên vỉa hè là không thuyết phục. Đọc NĐM bây giờ tôi biết anh Nguyên Ngọc nhiều hơn. Tôi còn nhớ mãi lần ngồi nói chuyện với anh về trận đánh ta diệt Groupement Mobile 100 của Tây, hình như tôi và anh đọc cùng một cuốn sách của Bernard Fall, và anh cho biết thêm chi tiết cuốn sách còn thiếu sót. Còn đây là từ NĐM, “... Vì Thi biết sợ. Lãnh đạo ngại nhất là thằng không biết sợ. Sai không sao, ngại nhất là thằng bướng. Thằng bướng thì phải diệt ngay (như Nguyên Ngọc chẳng hạn)... Nguyên Ngọc thì bướng, Tố Hữu thì hách, tất nhiên rất ghét nhau”. Thật economie. Nhân đọc NĐM tôi tìm hiểu thêm về họ Nguyễn Đăng. Dòng họ này hình như khá lớn và rất thành đạt. Ở trong Nam, ông Nguyễn Đăng Thục, Mai Thảo,... là chú bác ruột của ông NĐM. Ông Nguyễn Đăng Thục, Kỹ sư Hóa học, nhưng là Giáo sư Đại học Văn khoa, Sài Gòn, chuyên về triết phương Đông. Còn Mai Thảo là nhà văn quan trọng của miền Nam, có lẽ là của cả nước ta. Tôi có thể viết dài về Mai Thảo nhưng thư đã dài, xin hẹn một ngày khác. Mong hai anh giữ gìn sức khỏe. Hy vọng sẽ gặp lại, may ra, một hai lần nữa. N.Đ.T. PS. Tôi không chắc anh Huệ Chi nay dùng địa chỉ nào nên gửi đến cả hai địa chỉ 26-5-2018 Anh Nguyễn Đức Tường quý mến, Mấy năm nay tôi vẫn rất nhớ anh. Thật ra chúng ta đã gặp nhau nhiều lần. Ngoài lần gặp với anh Nguyên Ngọc ở nhà tôi mà anh nhắc lại, còn một lần anh về giảng dạy vật lý ở ĐH trong Nam và ra Hà Nội, cùng các anh chị bên gia đình vợ tôi (vốn là bạn học cũ trước 1954) đi tìm ăn những món ăn cổ truyền Hà thành tại các phổ cổ Hà Nội để nhớ lại những hương vị thuở xưa còn lưu trong ký ức. Và cách đây chừng hai năm, còn có cuộc gặp gỡ thú vị của anh chị với chúng tôi tại nhà con gái tôi ở Malden, MA, sau một ngày ròng rã anh chị lái xe vượt chặng đường dài từ Canada sang tận Boston. Tôi vẫn đang hy vọng có thể có một dịp gặp lại anh chị ở Canada, chỉ vì từ 2015 đến nay chúng tôi được vi vu trên trời không mất tiền do con gái tôi làm ở một hãng bay Hoa Kỳ, hãng Delta, mà một quy định hình như không thành văn là bố mẹ chồng con đều được hưởng quyền đi lại free khắp mọi nơi trên thế giới bằng máy bay của hãng, tất nhiên là ở những nơi hãng đó có máy bay bay tới, mà Canada là một trong số đó. Được thăm ngôi nhà do chính bàn tay không chuyên của anh xây cất nên từ nhiều thập niên trước trên dọc con phố có hai hàng cây cổ thụ rợp bóng là một hứa hẹn đầy lãng mạn có phải không anh? Tôi đã đọc hai bài anh gửi cho. Rất thích thú. Cả hai bài. Đặc biệt bài anh, ít chất ưu tư hoài niệm hơn nhưng lại nhiều tư cách sưu khảo của một học giả để mô tả tuy khái quát nhưng cũng đủ tường tận quá trình mấy thế kỷ đồng hóa và hội nhập có thể nói là triền miên đẫm máu trong lịch sử cả vùng đất Bắc Mỹ, kết quả sinh ra hai liên bang rộng lớn là Hoa Kỳ và Canada hiện đại ngày nay. Bài học rút ra được từ những gì trải nghiệm của anh về những vấn đề đến nay vẫn còn là nỗi đau âm ỉ - dẫu có thể đã thành sẹo - trong tâm khảm người dân vốn xuất xứ là dân bản địa và cả người dân vốn có nguồn gốc tổ tiên nhập cư từ châu Âu đến Canada và Hoa Kỳ, theo tôi là hết sức quý, cho đất nước Việt Nam hôm nay, bởi vì mấy mươi năm nay, công cuộc gọi là "dân vận" hay là cuộc "đại đoàn kết", “chung lưng đấu cật” giữa các dân tộc/sắc tộc trên mảnh đất hình chữ S, dưới sự lãnh đạo của nhà nước độc nhất đóng vai trò toàn trị này, hình như cũng để lại nhiều vết thương, nhiều tấn bi kịch không ít máu và nước mắt (tuy rất biết cách giấu đi), ở cả những vùng cao nguyên phía Bắc cũng như cao nguyên Trung phần mà sự thiệt thòi, thậm chí tan nát, bao giờ cũng thuộc về các sắc dân thiểu số. May mắn là trên các cao nguyên miền Bắc, người Kinh không kham nổi khí hậu lạnh lẽo nên việc di cư của họ tuy được khuyến khích, vẫn không đến nỗi đẩy người thiểu số đến tận những vách núi cheo leo nhất. Nhưng cuộc di cư của người Kinh lên Tây Nguyên trong mấy chục năm kể từ sau 1975 thì tôi nghĩ là một chính sách không tính toán thấu triệt, hoặc phũ phàng (nhưng cũng có thể là không cưỡng được), làm đảo lộn cuộc sống cổ truyền thậm chí đe dọa sự sống còn, phá nát văn hóa của nhiều tộc người có nền văn minh tối cổ ở đây (việc này anh Nguyên Ngọc là một chuyên gia nên tôi chỉ dám góp chút ý riêng của mình như thế chứ không dám "đánh trống qua cửa nhà sấm" – tôi nghĩ rất cần có những bộ sách lịch sử và dân tộc học chuyên sâu, khảo tả lại thật khách quan, chi tiết, cụ thể, như các nhà dân tộc học Pháp trước từng làm). Nhưng theo tôi, tính thời sự của những vấn đề anh kể lại còn là ở chỗ, cái nguy cơ xâm thực của tộc người Hán phía Bắc đối với các dân tộc láng giềng trong hàng thiên niên kỷ chưa bao giờ bị dập đi, trước mắt lại đang ngày một trở thành một hiện hữu nhức nhối cho dân tộc chúng ta, vì nó không những là bản năng đồng hóa từ ngàn xưa của một dân tộc lớn vốn là kẻ thù truyền kiếp của Bách Việt, mà nay đã trở thành chủ trương bài bản của một nhà nước độc tài không chấp nhận luật pháp quốc tế văn minh, khốn thay cái nhà nước ấy đã biết cách tự cường từ sớm để nhảy lên địa vị thứ nhì thế giới trong thời cuộc hôm nay, trong khi chính khách nước ta thì hết thế hệ này đến thế hệ khác còn mải đuổi theo những ảo vọng vô nghĩa, thậm chí lo tranh ăn với nhau, không biết nhanh chóng tìm đường ra khỏi ngõ cụt để vực toàn dân dậy, hàn gắn vết thương trầm trọng của 3 cuộc chiến tranh. Cho nên, theo cá nhân tôi, anh nói đến Điện Biên Phủ như một đại thắng để dân tộc mình có thể mở mắt với quốc tế, tự khẳng định cốt cách độc lập của mình, điều này đúng, và tôi không hề phủ nhận công lao của thế hệ HCM. Nhưng có lẽ ĐBP cũng là khởi điểm làm lộ diện cái xu thế mà dân tộc này sẽ bị đẩy vào một mối đe dọa vô cùng khủng khiếp là trở lại đối mặt với chính kẻ thù truyền kiếp hùng mạnh mà nếu với một thệ hệ lãnh đạo khác, không bị vướng víu vào hệ lụy ý thức hệ, có tầm nhìn vượt lên để tìm kiếm những mối tương giao khác, thực sự vì lợi ích quốc gia, thì có thể đã thoát ra khỏi nguy cơ này. ĐBP mang hai ý nghĩa/hệ quả khác nhau là ở chỗ ấy. Nó là nghịch lý nhưng cũng là sự thật không thể chối cãi. Vài điều bàn góp với anh, cho vui, có gì sai xin anh chỉ giáo. Việc bài anh đăng trên báo chính thống ở nhà, tôi chắc cũng không khó, nhưng trước mắt tôi xin đề nghị anh cho đăng trên Văn Việt mà anh Nguyên Ngọc và anh Hoàng Hưng là 2 người đủ thẩm quyền, vì thế trong thư trả lời anh, tôi FW cho cả Hoàng Hưng và các bạn bên trang BVN của tôi. Thân chúc anh vui khỏe và hẹn sớm gặp lại. Cho tôi gửi lời hỏi thăm Chị, một người phụ nữ còn giữ lại được rất nhiều phong thái người Hà Nội trước đây. Huệ Chi
|
Phần II – Lời tác giả
Tôi sống ở Canada hơn nửa thế kỷ, qua hai kỷ niệm sinh nhật quan trọng: Sinh nhật 100 và 150 năm của Canada, đủ lâu để cảm nhận một cách sâu sắc và hiểu được những gì xảy ra ở chung quanh. Nhân dịp kỷ niệm Canada 150, tôi muốn viết ít dòng để ghi lại vài cảm tưởng.
Tình cờ đọc bài viết của Mary Walsh có tựa đề Điều có thể làm bạn đau lòng, cũng có tựa đề nữa là “Bài ca tụng một quốc gia, từ một người dân Canada bất đắc dĩ ” tôi được gợi ý về tựa đề “Bài mừng sinh nhật một quốc gia, từ một người dân Canada tự nguyện” cho bài viết đã xong trước của tôi.
Newfoundland là tỉnh bang trẻ nhất của Canada, chỉ được (hay bị) sáp nhập vào Canada năm 1949 bởi một đa số rất khít khao, do đấy, một tình cảm cay đắng, chua xót, vẫn còn tồn đọng dai dẳng trong lòng nhiều người dân ở đây. Có lẽ chính vì lý do này mà một mảng dân Canada phản ứng lại, coi thường dân tỉnh lẻ, gọi chung họ bằng thuật ngữ thông tục Newfie. Newfie jokes, truyện khôi hài Newfie, ám chỉ truyện khôi hài nhạt nhẽo, ngớ ngẩn; còn dân Newfie, giản dị chỉ là truyện khôi hài!
Mary Walsh là một nữ diễn viên kịch nghệ, sinh trưởng ở Saint-John's, Newfoundland. Nhân dịp Canada 150 năm, với nụ cười Newfie, Mary Walsh viết, giễu nhẹ nhàng, không từ cả chuyện bẻ cong một tí lịch sử, cho mấy người ngồi ngất ngưởng trên ngựa xuống thấp một tí, ngang với mình để dễ bề nói chuyện.
Việt Nam và Newfoundland cùng có chút sự kiện lịch sử tương tự, bài viết của tôi có thể khiến một mảng không nhỏ người Việt trong đó có bạn bè, thân thuộc, cau mày khó chịu, còn bài của Mary Walsh cũng khiến không ít Newfoundlanders thấy lòng nhói đau. Dẫu vậy, là dân Canada “tự nguyện” hay “bất đắc dĩ,” Mary Walsh vẫn thoải mái là công dân Canada tuy cùng một lúc, niềm kiêu hãnh là một Newfoundlander cứ mãi là ngọn lửa âm ỉ cháy trong tâm hồn, không bao giờ nguội tắt.
Riêng tác giả, được đọc một bài viết đắc ý, lợi dụng tựa đề “bất đắc dĩ, ” thay đổi một tí để gửi gắm một chút suy nghĩ của chính mình... Sau cùng, hỏi Mary Walsh để cho hai bài viết cùng được xuất hiện. – NĐT
Phần III – Mừng sinh nhật một quốc gia, từ một người dân Canada tự nguyện
Tôi đến Canada cuối năm 1966, mấy tháng trước khi Canada chào mừng sinh nhật thứ 100 – The Centennial Year.
Con đường đưa tôi đến Canada từ Hoa Kỳ không là con đường ngắn nhất, tôi đã phải băng qua Đại Tây Dương đến hai lần. Tất nhiên cũng không là con đường nhanh nhất.
Mùa xuân năm 1965, tôi dự tính có thể học xong vào đầu hè. Một hôm, tại hội nghị về Vật lý do Hội Vật lý Hoa kỳ tổ chức tại New York, đứng xem ở bảng thông tin, tôi bắt chuyện với một nhà vật lý khác. Nghe nói tôi đến từ Việt Nam, ông có vẻ tò mò để ý, rủ tôi ra ngồi uống cà-phê. Thì ra ông là một nhà vật lý khi ấy đang nổi tiếng, Khoa trưởng một đại học ở Israel. Dịp may bất ngờ, ông hỏi về luận án của tôi, tôi bèn mở cặp đưa cho ông bài tóm tắt những gì tôi đã làm xong và hỏi thăm ông về trợ cấp của đại học. Ông gật gù đọc ngay bài tóm tắt nhưng không hứa hẹn điều gì. Ông nói sẽ đi Tokyo và ở đó đến giữa tháng 8 mới về, nếu tôi có đến Israel sớm thì nên đến ở kibbutz cho biết. Ít ra là một khuyến khích, gần như một hứa hẹn!
Để rút ngắn câu chuyện, đầu hè năm đó tôi đến Israel, đi ở kibbutz mấy tuần lễ rồi về làm việc ở Tel Aviv. Một cách gián tiếp, tôi đã sống nhờ qua mấy tiếng “bíp, bíp...” của vệ tinh Nga Sputnik chừng mươi năm trước đó; mấy tiếng kêu yếu ớt tai thường không thể nghe thấy nhưng đã đủ làm cho nước Mỹ sôi sục. Tổng thống Kennedy hứa Hoa Kỳ sẽ đưa người lên mặt trăng trước cuối thập niên và các cơ quan dân sự, quân sự Hoa Kỳ như National Research Council NRC, Navy, Air Force, ngay cả NATO, vân vân, chi tiền không kịp thở, trợ cấp cho các giáo sư đại học hay những cơ sở nghiên cứu.
Gần cuối năm học đó, tôi có nhiều chọn lựa. Tôi có thể tiếp tục ở Israel ít ra một năm nữa hay đi một nước Bắc Âu. Cả hai chọn lựa này đều hấp dẫn cho việc tiếp tục nghiên cứu học hành. Tel Aviv có bầu không khí sôi động; hơn nữa, thêm vào đó là Viện Nghiên cứu Khoa học Weizmann ở Rehovot cũng gần đấy, với những bài giảng hay thuyết trình hàng tuần khiến tôi muốn lười cũng không được. Còn Bắc Âu vốn đã nổi tiếng từ lâu nhưng thú thật, hơi xa lạ với tôi ngày ấy. Ngoài ra, bạn tôi ở Venezuela đã kiếm được job cho tôi ở Caracas, chưa kể tôi cũng có job từ Canada. Tôi chọn Canada vì nhiều lý do mà một lý do là vì tôi hiểu lầm, không biết, nếu một người Canada nghe được chắc sẽ không vui, ấy là Canada giống Mỹ, nơi tôi đã sống quen trong hơn năm năm.
Khác với chuyến bay thẳng từ New York đến Tel Aviv, chuyến bay từ Tel Aviv đến Winnipeg vòng vèo hơn một tháng, qua nhiều nước. Kể hết ký sự du lịch này đòi hỏi một bài viết dài. Đi nhiều nơi ở Thổ Nhĩ Kỳ hơn tuần lễ, tham dự hội nghị về Vật lý do NATO tài trợ ở Istanbul rồi qua Ý, Thụy Sĩ. Ở Paris, hàng ngày đi qua vườn Luxembourg thân thuộc dù chưa bao giờ đặt chân tới nơi này – một xâm nhập văn hóa qua Anatole France – học được thêm vài từ ngữ mới như Boul Mich... Ở London, nói không ai tin, tôi ở một Bed and Breakfast, được ăn sáng có cả salad! Rồi đến Winnipeg qua ngả Montreal. Ai đã ở được Winnipeg vài năm thì không còn sợ các nơi khác trong Canada, có lẽ chỉ trừ miền cực Bắc.
Ngày 1 tháng Bảy 1867 là sinh nhật của Canada. Đó không phải là một thời điểm đánh dấu sâu đậm một biến cố bạo động đẫm máu như đảo chính, cách mạng hay tuyên chiến. Sau nhiều cuộc tranh cãi, điều đình, bầu bán tại (thuộc địa) Canada và tại Anh, một dự luật cho Bắc Mỹ thuộc Anh (British North America Act – BNA Act) được soạn thảo và đệ trình lên Nữ hoàng Victoria vào ngày 11 tháng Hai 1867, được Quốc hội Anh nhanh chóng thông qua thành luật British North America Act. BNA Act được Nữ hoàng Victoria ban hành vào ngày 29 tháng Ba 1867, đồng thời ấn định ngày 1 tháng Bảy 1867 là ngày khai sinh cho Dominion of Canada, một thuộc địa tự trị. Ngày sinh nhật của Canada, vì thế, quen gọi là Dominion Day.
Như thế, Canada đã ra đời một cách khiêm tốn trong hòa bình – bởi một đạo luật cho thuộc địa mà về sau được coi như hiến pháp, chỉ Quốc hội Anh mới có quyền sửa đổi – nên hầu như không mấy người dân Canada bình thường biết chắc nước mình được độc lập từ bao giờ? So sánh với Việt Nam năm 1946, van lạy nước Pháp, xin cho được tự trị, sống hòa bình trong Liên hiệp Pháp mà không được – nước Pháp chỉ đòi giữ lại các bộ như nội vụ, tài chánh, ngoại giao và quốc phòng mà thôi. May hay rủi thật khó nói vì sự việc không xảy ra nên Việt Nam phải kinh qua một cuộc chiến tranh dài đương đại, tương tự như trận chiến Vimy Ridge mà tôi sẽ đề cập ở phần sau.
Năm 1931, Statute of Westminster được Quốc hội Anh thông qua, Canada mới thật sự trở nên một quốc gia gần như hoàn toàn độc lập. Tuy vậy, ở thời điểm này, dù sinh ra đã được hơn sáu chục năm nhưng trong nước có lẽ hãy còn nhiều người trung thành sẵn sàng chiến đấu cho Đế chế – fighting for the Empire – Canada đã quyết định vẫn để Quốc hội Anh giữ việc tu chính Hiến pháp (sửa đổi BNA Act) mỗi khi Canada yêu cầu.
Đó là đất nước Canada khi tôi đặt chân đến, độc lập nhưng bên cạnh hai chữ này có thêm chữ “nhưng” hoặc dấu hoa thị dẫn đến một giải thích. Ngoài chuyện tương đối trừu tượng ấy, Canada là một nước, nói thế nào bây giờ, rất decent, rất văn minh – sẽ được giải thích thêm ở dưới.
Năm 1967, Centennial Year, Canada đã trải qua hai trận đại chiến. Đại chiến thứ Nhất, như một thuộc địa, khi Anh tuyên chiến là đã tuyên chiến cho cả Canada. Tội nghiệp cho thân phận mấy anh dân thuộc địa, trong trường hợp này, tự nhiên phải đi đỡ đạn cho mấy tay tài phiệt, vua chúa châu Âu, ria mép vuốt sáp cong vểnh lên trời, oai vệ cưỡi ngựa duyệt binh, chia nhau quyền lợi, thi nhau xem ai gáy to hơn ai (về sự lố bịch, xin đọc, thí dụ, The Guns of August của Barbara Tuchman, một cuốn sách cổ điển về Thế chiến I).
Truy tầm căn nguyên lịch sử, ta sẽ không thấy có chuyện ái quốc thiêng liêng, bảo vệ fatherland hay motherland gì ở đây mặc dù Canada khi ấy cũng có không thiếu những người gọi là trung thành (loyalist). Ở Việt Nam chừng ba chục năm sau, thập niên 1940, ngoài hai ba tờ truyện tranh kể sự tích Hai Bà Trưng, tôi còn có một tập truyện tranh Đại úy Đỗ Hữu Vị – Anh hùng Pháp-Việt, giống hệt nhau, mà tôi chắt chiu, thu thập được mỗi khi đi học, được thưởng vì làm toán đúng, được điểm 10/10. Ôi, ông Đại úy trông đẹp làm sao, đầu đội képi, quân phục bảnh bao bên cạnh chiếc máy bay đang bốc cháy. Dẫu vậy, ngay ở tuổi đó, tôi cũng không cảm thấy bị thuyết phục mặc dù đôi khi tôi vẫn quen miệng hát, “Maréchal, nous voilà, devant toi...” [1]
Không bị ám ảnh bởi những chi tiết lịch sử nhàm chán ấy, đoàn quân thuộc địa Canada đã chiến đấu anh dũng, như để tô cho rõ nét hơn ngày lập quốc không mấy huy hoàng 50 năm về trước. Khó mà tìm thấy một tài liệu nói rõ ràng lý do chính tại sao toàn bộ bốn sư đoàn quân thuộc địa được giao trách nhiệm đi tiên phong tấn công Vimy Ridge, một cứ điểm quân đồng minh đã hai lần cố chiếm mà không được với thiệt hại khổng lồ, hơn một trăm nghìn người chết hay bị thương. Liệu ý nghĩ cho lính thuộc địa đi đầu để gánh bớt trách nhiệm có ít nhất hơn một lần chạy qua đầu mấy ông tướng chỉ huy của mẫu quốc không? Dẫu sao, tuy tổn thất rất nặng nề nhưng đội quân thuộc địa Canada, sau ba ngày chiến đấu, tối ngày 12 tháng Tư 1917, đã hoàn toàn kiểm soát được Vimy Ridge.
Trận đánh Vimy Ridge có thể không có tầm quan trọng chiến lược [2] nhưng nó đã định nghĩa được Canada như một quốc gia độc lập, tự tin, cho dù vẫn còn vướng mắc về Hiến pháp. Ngày đình chiến, những hy sinh lớn lao của dân Canada đã dẫn đến việc Canada không còn bị xem như một thuộc địa, được ký riêng biệt trong Hiệp ước Hòa bình.
Canada Centennial – Canada 100 Năm là lễ kỷ niệm sinh nhật dài suốt cả năm, cũng là kỷ niệm nửa thế kỷ trận chiến ở Vimy Ridge. Không còn mặc cảm của chiếc pháo lép, Dominion Day được đánh dấu bằng một đồng tiền mới do Sở Đúc tiền Hoàng gia phát hành. Centennial Flame, đuốc lửa 100 năm không bao giờ tắt, được long trọng nhóm lên vào lúc 12 giờ 1 phút sáng ngày 1 tháng Bảy 1967 tại Parliament Hill (khu Đồi Quốc hội). Centennial Train, con tàu đặc biệt trang bị những chứng tích lịch sử, chạy suốt năm băng ngang đất nước từ Tây sang Đông, rộng chừng bốn nghìn cây số (từ mỏm cực Đông sang cực Tây, chiều dài là 5514 km). Và nhiều thứ khác nữa. Tất nhiên không thể thiếu Centennial babies, những em bé sinh vào ngày 1 tháng Bảy. Một điều đáng chú ý, em bé Centennial thứ nhất là một bé gái Métis, mang hai dòng máu da trắng và da đỏ! [3].
Nhưng công trình xây dựng lớn lao và công phu nhất có lẽ là Hội chợ Triển lãm Quốc tế 1967, gọi tắt là Expo 67 tại Montreal, Quebec. Có thể nói đó là hội chợ thành công nhất thế kỷ 20. Riêng ngày thứ ba, có tới gần sáu trăm nghìn người vào xem và tổng cộng suốt chiều dài sáu tháng của hội chợ, có đến hơn năm mươi triệu đã tham dự mặc dù Metro (đường xe điện ngầm) bị đình công trong một tháng (năm 1967, dân số Canada chỉ có chừng hơn 20 triệu người). Expo 67 được thiết kế quanh chủ đề Con Người và Thế giới của Nó (Terre des Hommes – Man and His World). Terre des Hommes là cuốn hồi ký xuất bản năm 1939 của nhà văn phi công Saint-Exupéry, trong đó tác giả bày tỏ nhiều suy nghĩ thâm trầm, sâu sắc của ông về những giấc mơ, những hy vọng vào tương lai cùng giới hạn và liên hệ giữa con người với thế giới của anh ta. Nhìn ra thế giới chung quanh để cảm nhận được sự đơn độc của bản thân và đồng loại, từ đấy anh ta thấy được sự cần thiết của tinh thần tương trợ và đoàn kết. Song song với những suy nghĩ này là kiến trúc và những khám phá/sáng tạo tân kỳ của thời đại được trưng bày ở triển lãm. Ngày khai mạc, người tham dự làm sao có thể quên không chiêm ngưỡng và bình phẩm những chiếc váy ngắn mini-skirt mới được phát minh của những cô chiêu đãi người Anh trong gian hàng Anh Quốc!
Từ Winnipeg đến Montreal, đường bộ dài chừng hai nghìn rưởi cây số, tôi và một người bạn lúc đầu định lái xe đi nhưng phải bỏ ý định này vì mất quá nhiều thì giờ. Nói là đi họp Vật lý ở Đại học McGill nhưng ai cũng thừa biết mục đích chính là đi thăm Expo 67. Không lái xe là một quyết định thông minh vì Metro của Montreal mới khánh thành, vừa kịp cho Expo, hiện đại, chạy trên bánh cao-su êm ái, rất đẹp và rất tiện, hàng ngày chúng tôi có thể di chuyển nhanh chóng giữa McGill và Expo.
Sau những khó khăn ban đầu, Expo đã sẵn sàng trước ngày khai mạc, được hầu như toàn dân Canada trìu mến. Nếu Vimy Ridge đem đến cho Canada một ý niệm về sức mạnh tay chân thì Expo 67 đã biểu lộ sức mạnh não bộ, cả hai cùng kết hợp để đánh dấu một ý niệm quốc gia mới, thống nhất chưa từng thấy, một niềm tự tin đầy kiêu hãnh. Có thể coi đó là bước ngoặt lịch sử của một đất nước gồm nhiều sắc tộc, văn hóa, cũng là căn nguyên tiềm tàng của xung đột và va chạm nhưng đủ sức vượt qua được những thử thách nhất thời. Một thí dụ cụ thể: khi ông Tổng thống vị kỷ, tự cao, tự đại, đến thăm Canada và Expo 67, vị thượng khách Tổng thống De Gaulle đã bất chấp mọi nghi thức xã giao, hô to khẩu hiệu khiêu khích ở Montreal, “Vive Montréal... Vive le Québec... Vive le Québec...libre!” Chữ “libre” sau cùng được phóng ra sau một quãng nghỉ ngắn với một thong thả ấn tượng, chỉ De Gaulle mới có (tình cờ mấy dòng này được viết đúng ngày hôm nay, 24 tháng Bảy, được xem mấy đài truyền hình chiếu lại mẩu thời sự 50 năm về trước). Chúng tôi đã có quá đủ vấn đề và không cần ai giải phóng, thank you!
Tôi thuê xe lái đi thăm Ottawa, thành phố thủ đô. Ottawa là một thành phố chính phủ và công chức, 6 giờ chiều phố xá đã vắng vẻ nhưng đó là một thành phố yên ổn, sạch sẽ; sông ngòi, kênh đào vắt ngang dọc, hữu tình, chờ được phát triển thêm. National Arts Centre, trung tâm cho nghệ thuật trình diễn là một dự án xây cất lớn, đắt tiền cho Canada 100 Năm, khi ấy hãy còn là cái hố sâu rộng lớn. Trung tâm trông ra kênh đào trước mặt, có tiệm ăn sang trọng, thơ mộng; mãi đến năm 1969 mới có buổi hòa nhạc khánh thành đầu tiên.
Tuy đã hơn hai mươi năm sau chiến tranh, thành phố vẫn còn đầy những căn nhà gỗ sơn trắng xây tạm thời cho Thế chiến II còn sót lại, nhất là ở khu tòa án và tòa đô chính ngày nay, nghĩa là sẽ còn tồn tại thêm nhiều năm nữa. Điều khiến tôi yêu ngay Ottawa là ở bên kia bờ sông thuộc Gatineau, tỉnh bang Quebec, có con đường chỉ với hai làn đường cho xe cộ lưu thông hai chiều, lòng đường rợp bóng hai hàng cây cổ thụ cao vút, xum xuê lá, bên vệ đường là những sân cỏ chơi golf. Lái xe trên con đường thôn dã dài hun hút này, tôi quyết định một ngày nào đó, có việc làm, sẽ đến sống ở khu này. Vài năm sau, tôi đã có cơ may thực hiện được giấc mộng nhỏ nhoi ấy.
Những năm đầu sống ở Canada, tôi được chứng kiến những phát triển lành mạnh của một xã hội nhân đạo. Một sắc tộc Canada mới – a new Canadian identity – hình thành với những ý niệm cởi mở như chấp nhận song ngữ chính thức (tiếng Anh và tiếng Pháp, tiếng nói của hai sắc dân chính xây dựng Canada đương đại – về chuyện này ta còn thêm nhiều ở dưới) và thành lập cơ sở chính thức cho tổ chức đa văn hóa, những chương trình dân chủ xã hội như Bảo hiểm y tế (Medicare), chế độ hưu bổng (Canada Pension Plan) vân vân. Đó là những chương trình dân sinh có ảnh hưởng vô cùng sâu rộng đến các thế hệ tương lai. Medicare của Canada universal, cho phép tất cả công dân Canada đều có bảo hiểm y tế như nhau trên nguyên tắc. Ngày tôi mới đến Ottawa, bạn đồng nghiệp giới thiệu cho tôi một Bác sĩ, nói thêm ông này là Bác sĩ riêng của Thủ tướng Pearson. Khi luật Medicare mới ban hành, thủ tục thanh toán y phí khá phiền phức vì Bác sĩ có quyền không tham dự chương trình mà thu tiền trực tiếp từ bệnh nhân rồi bệnh nhân sẽ được Chính phủ bồi hoàn. Bác sĩ của tôi cũng như vậy, tôi đến ông vài lần rồi đổi Bác sĩ khác. Ngày nay, chắc không còn Bác sĩ nào ngoài hệ thống nữa.
Khi tôi đến Canada, Thủ tướng Lester B Pearson hãy còn tại vị. Ông là viên chức trách nhiệm đa số những chương trình quan trọng kể trên. Được chừng một năm, ông về hưu, người kế nhiệm ông là Bộ trưởng Tư pháp Pierre Trudeau. Tôi sống ở đây chưa đủ lâu để được cầm lá phiếu đi bầu cho ông Trudeau trong nhiệm kỳ đầu nhưng được nhìn thấy ông một tay cắp dưới nách Justin Trudeau đi thăm viếng chính thức Cuba. Justin là con trai đầu lòng của ông, thủ tướng Canada tương lai hơn 40 năm sau.
Pierre Trudeau làm Thủ tướng tổng cộng hơn 15 năm, một trong những người giữ chức Thủ tướng lâu năm nhất. Ông có nhiều phẩm tính cao, một nhà trí thức nặng ký nhưng đồng thời tiếng tăm của ông như một rock star còn lừng lẫy nhiều hơn thế. Kể hết câu chuyện về ông ở đây có lẽ sẽ đi quá xa và cần nhiều giấy mực. Nhưng có thể nói việc làm quan trọng và có tính cách tượng trưng nhất của Pierre Trudeau là sự thành công trong việc hồi hương Hiến pháp từ Anh Quốc. Ta còn nhớ đạo luật BNA Act thiết lập Dominion of Canada của Anh, được coi là Hiến pháp của Canada; vì vậy, mỗi lần Canada muốn tu chính Hiến pháp là mỗi lần Quốc hội Anh phải sửa đổi BNA Act – một hiện trạng vô cùng nghịch mắt, không hợp lý và phiền phức đối với một quốc gia độc lập. Năm 1982, việc hồi hương Hiến pháp được thực hiện bởi Quốc hội Anh với sự đồng ý của Quốc hội Canada, thông qua đạo luật Canada Act, 1982, bao gồm Constitution Act, 1982 trong đó Vương quốc Anh từ bỏ mọi trách nhiệm hay quyền lực pháp lý trên Canada, British North America Act 1867 (BNA Act) nay đổi tên là Constitution Act, 1867, cùng tất cả những luật liên quan sau đó.
Ngày 17 tháng Tư 1982, trong một buổi lễ long trọng tại Parliament Hill ở Ottawa, Nữ hoàng Elisabeth II đã ký công bố Hiến pháp mới của Canada trong đó, ngoài những đạo luật cũ còn có thêm Hiến chương Canada về Nhân quyền và Tự do (Canadian Charter of Rights and Freedoms). Với Hiến chương, quyền công dân ghi rõ trong Hiến pháp mới đã thay đổi một cách sâu sắc luật Hiến pháp vẫn được áp dụng từ trước đến nay. Kể từ ngày ấy, việc tu chính Hiến pháp, khi cần, sẽ được thực hiện ngay tại Canada, tuy bây giờ có lẽ khó khăn nhiều hơn trước bởi vì nó không chỉ giản dị là thông qua một đạo luật ở Quốc hội. Và cũng từ đây, Dominion Day đổi tên thành Canada Day.
Thủ tướng Pierre Trudeau thông minh, sắc cạnh, là một người trí thức, không phô trương nhưng cũng không dễ chịu đựng mấy người đầu đặc (suffer fools gladly). Ông là tác giả của nhiều bon mots, nhiều câu đáng trích dẫn. Năm 1970, nhóm khủng bố Mặt trận Giải phóng Quebec (Front de Libération du Québec) bắt cóc Cao ủy thương mại James Cross của Anh, bắt cóc và giết Bộ trưởng Lao động Pierre Laporte của Quebec. Chính phủ Quebec kêu cứu Chính phủ trung ương, xin can thiệp. (Nhớ lại Vive le Québec libre! ở trên). Trudeau quyết định dùng War Measures Act, một đạo luật được ban hành từ Thế chiến I, hiếm khi dùng đến, cho phép Chính phủ bắt giam công dân không cần nêu tội trạng hay xét xử. Tất nhiên, suốt cả tuần tranh luận sôi nổi, gay gắt ở Quốc hội, một số nghị sĩ đối lập, có lẽ trong tâm cũng đồng ý nhưng phản đối lấy điểm mà không sợ bị hề hấn gì, gọi ông bằng đủ mọi thứ tên: phát-xít, Nazi, độc tài, vân vân. Cuối cùng, hết chịu nổi, Trudeau nói thẳng: Ra khỏi Parliament Hill 50 thước, quý vị không là ai cả! (you are just nobodies).
Cá tính mạnh mẽ của Trudeau, coi thường đối thủ có khi đến độ khinh miệt, không thỏa hiệp, nhất là về nguyên tắc như sự vẹn toàn và thống nhất của Canada, ngay cả khi ông đã hồi hưu, khiến ông nổi bật; nhiều người thương ông nhưng cũng không thiếu người ghét ông. Người ghét ông, thậm chí đến bây giờ, có lẽ vẫn còn thù lây đến cả con ông, Thủ tướng đương kim Justin. Thương hay ghét, thời gian trôi qua, những gì tiêu cực sẽ lùi xa vào dĩ vãng, ông thực sự là một trong những người được ngưỡng mộ và kính trọng nhất. Người ta chỉ còn nhớ một Trudeau với tình yêu đất nước sâu sắc, đã đem lại niềm tự hào cho Canada vì tự nó chứ không phải vì đến từ Khối Thịnh vượng chung Anh Quốc. Ngày 28 tháng 9 năm 2000, Pierre Elliott Trudeau, Thủ tướng thứ 15 của Canada, qua đời. Nhiều nguyên thủ quốc gia đến đưa tiễn, Canada thương tiếc vị cố Thủ tướng có tầm nhìn xa, rộng, như chưa từng bao giờ thương tiếc một chính trị gia nào đến thế.
Năm nay, 2017, Canada ăn mừng sinh nhật thứ 150. Tất nhiên Canada không trẻ trung như vậy. Cao điểm của thời kỳ băng hà, hơn 30.000 năm trước công nguyên, eo biển Bering nông hơn mực nước biển ngày nay đến cả trăm thước, đã có một dải đất rộng cả nghìn cây số gọi là Beringia, làm thành một chiếc cầu nối liền hai châu Á-Mỹ. Những con người tiền sử, vì nhu cầu sinh tồn phải đuổi theo những con mồi, đã băng qua vùng đất nổi đó đến Bắc Mỹ, không biết rằng họ đã đến một châu lục mới. Sau khi đến Alaska, một vùng không là băng đá vì ít tuyết, họ có thể sống tạm ở đây và phải chờ hàng nghìn năm nữa cho băng hà tan để chuyển về phía Đông, vào Canada và xuống phía Nam. Trước năm 12.000 trước công nguyên, đã thấy các chứng tích chứng minh rằng họ đã tới bang New Mexico ngày nay.
Thế nào chăng nữa, 10.000 năm trước công nguyên, đời sống Bắc Mỹ đã phát triển, cư dân sống rải rác. Khi những người châu Âu đầu tiên đặt chân đến, Canada đã không còn là một vùng đất hoang mà là một xã hội có tổ chức. Mười nghìn năm trước công nguyên, cư dân sống trên châu lục Bắc Mỹ, tuy mật độ thấp nhưng họ đã là con người hiện đại – homo sapiens. Sinh sống trong một lãnh thổ rộng lớn và phải thích nghi với nhiều môi trường khác nhau nên phong tục và văn hóa của dân bản địa rất đa dạng. Khí giới của họ vào thời điểm này đã tinh vi, cho phép họ săn những con thú lớn, như ở phía Bắc người Inuit săn bắt hải cẩu, hải mã và cá voi; họ cũng săn tìm cả caribou (tuần hương). Trên bờ biển phía tây, người ta săn hươu, gấu và beaver (hải ly). Họ cũng đánh cá. Hầu hết các bộ lạc đã khéo léo kết hợp săn bắt, hái lượm, trồng trọt ngô, các loại đậu, bầu bí, hạt hướng dương và những sản phẩm khác để có đủ lương thực.
Họ có một đời sống tương đối ổn định, bớt di chuyển, con cái cai sữa muộn. Thông thường, phụ nữ đảm đương việc trồng trọt và phân phối thức ăn; đàn ông thì đi săn bắn hay lo việc chiến tranh. Nhìn chung, xã hội của dân bản địa Canada gắn bó chặt chẽ với đất đai. Việc tìm hiểu thiên nhiên và các hiện tượng tự nhiên đã góp phần tạo nên tín ngưỡng của họ.
Nhưng Canada (và Bắc Mỹ) bị lãng quên cho đến tận cuối thế kỷ 15, khi dân châu Âu, đặc biệt là Pháp và Anh, bắt đầu tràn vào Tân Thế giới. Thành phần những cư dân này phức tạp, có nhiều lý do khiến họ đến đây nhưng mục đích chính là đi tìm đất mới, để kiếm miếng ăn và làm giàu.
Nhìn qua khía cạnh nhân chủng học, có thể nói lịch sử thế giới đương đại là kết quả tất nhiên của những cuộc gặp gỡ/đụng chạm giữa những nhóm chủng tộc lớn của các châu Á, Âu và Mỹ. Những xung đột này, vì nhiều lý do, người ta khoác lên chúng những mỹ từ cao thượng nhưng thực chất của chúng luôn luôn bị chi phối bởi bản năng sinh vật nguyên sơ cùng những hệ lụy của nó: săn bắt, bá quyền, sở hữu, tham lam.
Ba nhóm chủng tộc này, trong nhiều thiên niên kỷ, đã phát triển hầu như hoàn toàn riêng biệt và độc lập với nhau. Hai nhóm chủng tộc Á và Âu phát triển đồng thời, tuy theo đường hướng khác nhau nhưng đã rất tiên tiến; châu Á nghiêng nhiều về tinh thần trong khi châu Âu, có lẽ vì cạnh tranh nội tại cam go và theo bản năng tự nhiên, nghiêng nhiều về công nghệ, rất hữu ích khi lâm chiến.
Nhóm chủng tộc Á đụng độ với nhóm chủng tộc Âu trong thế kỷ 18 và 19, từng chịu thất thế nhục nhã trong nhất thời. Vốn có một cấu trúc xã hội và nền tảng trí tuệ vững chãi, họ chỉ cần không đầy một thế kỷ đã lấy lại được sự cân bằng cần thiết giữa đôi bên một cách tương đối như ta thấy ngày nay.
Nhóm chủng tộc Mỹ, trẻ nhất trong bộ ba, tuy đã để lại những dấu tích của một nền văn minh đáng kể ở nhiều nơi nhưng sinh sau đẻ muộn, phần lớn mới thoát khỏi thời kỳ du mục, cấu trúc xã hội chưa đủ vững chãi, những thị tộc/bộ lạc của họ chưa đạt được khối lượng quyết định nhằm chống trả các đe dọa đến từ bên ngoài để tồn tại. Thế kỷ 16, khi bắt đầu tiếp xúc với nhóm chủng tộc Âu, họ chưa sẵn sàng trước những thử thách mới. Thời gian đầu tương đối thân thiện, trao đổi khá sòng phẳng, dân bản địa cũng cộng tác giúp đỡ người mới nhập cư thích nghi dễ dàng với hoàn cảnh.
Những cư dân đầu tiên đến châu lục này lẽ tự nhiên nhận mảnh đất hoang vu dưới chân họ là của họ; những người đến sau cũng là lẽ tự nhiên tìm cách chia cắt/chiếm đoạt, nếu có thể. Dần dà, khuynh hướng chi phối tiềm ẩn bên trong bản năng sinh vật đặc biệt nơi con người đã lấn lướt, để lộ tính cách thực dân thủ đoạn và mưu mẹo. Thâm ý của nhóm chủng tộc Âu tại Bắc Mỹ (Hoa Kỳ và Canada) bấy giờ là cưỡng chiếm đất đai bằng cách này hay cách khác, xấu hay tốt, nhẹ nhàng hay bạo lực. Họ sẵn sàng ký khế ước/thỏa hiệp với dân bản địa nhưng có lẽ chính họ ngầm nuôi ý định không tuân thủ, mở màn một cuộc đụng độ dai dẳng, không cân xứng trong tình thế dân bản địa không phải là đối thủ. Gần bốn trăm năm phải đương cự với sức mạnh “xâm thực” hung hãn của khối người đến sau, dân số bản địa bị giảm thiểu tới mức độ kinh hoàng, nhiều nơi gần như tuyệt diệt. Họ chết vì nhiều nguyên nhân, ngoài thiên tai, không ít vì bệnh truyền nhiễm, nhất là bệnh đậu mùa do khách phương xa mang đến và do cả phương cách điều trị cố tình sai trái [4].
Nhóm chủng tộc Âu gồm nhiều sắc tộc, ngay khi họ còn vướng mắc cuộc chiến tranh cách mạng dựng nước giành độc lập hay còn đang cố chiếm thêm đất đai, tranh giành quyền bá chủ với nhau, họ cũng đã thừa biết rằng đối thủ chung của họ là dân bản địa ở châu lục mới, con mồi đã bị thương nằm thoi thóp. Giữa thế kỷ 18, Bắc Mỹ (Hoa Kỳ và Canada) đã hoàn toàn bị chinh phục về mọi phương diện cho dù đây đó còn có những xung đột lẻ tẻ. Tuy không hội ý với nhau, nhóm chủng tộc Âu đã cùng đi đến một kết luận mới, một kết luận oan nghiệt không chỉ đơn thuần chinh phục mà là đồng hóa.
Sau cuộc chiến tranh cách mạng từ mười ba thuộc địa chống lại nước Anh và thành lập Hoa Kỳ, Tổng thống George Washington và Henry Knox đã nảy ra ý tưởng đồng hóa người Mỹ bản địa trở thành công dân Mỹ bằng cách “văn minh hóa” họ [5]. Từ đó, sự đồng hóa (tự nguyện hay bắt buộc) đã trở thành một chính sách nhất quán của chính quyền Mỹ qua các thời đại, duy có “văn minh hóa” thì hầu như bị bỏ quên. Ngay trong những điều kiện tốt đẹp nhất, đồng hóa cả một chủng tộc đã là một thảm kịch, nay trong hệ tư tưởng mới của dân tộc Mỹ về “số mệnh hiển nhiên” – manifest destiny [6] – (ngôn ngữ thời thượng là “không thể chối cãi”) thì số mệnh hiển nhiên được an bài của dân bản địa Mỹ là máu và nước mắt. Đất đai, nhà cửa, văn hóa, ngay cả đời sống của họ, có hiệp ước hay không, tất cả mọi thứ đều bị đánh cướp hết.
Một thí dụ tiêu biểu, năm 1830, Quốc hội Hoa Kỳ thông qua Đạo luật Di chuyển dân Da đỏ – Indian Removal Act, Tổng thống Andrew Jackson đã ra lệnh cho di chuyển dân Mỹ bản địa từ đất của họ đến các vùng đất phía tây sông Mississippi. Trên nguyên tắc, di chuyển là tự nguyện nhưng sự việc như đã xẩy ra là một cuộc thanh lọc sắc tộc của nhiều bộ tộc (trong đó có năm bộ tộc gọi là văn minh, i.e. bộ tộc có nhiều thuộc tính của văn hóa thực dân; văn minh cũng không cứu được họ) bị bắt buộc bước vào những hành trình di cư tàn bạo được biết đến là “Đường mòn Nước mắt” – The Trail of Tears. Khi có luật khi không, cưỡng chiếm đất đai hay thẳng tay tàn sát là những sự việc đã xẩy ra trong nhiệm kỳ của nhiều đời Tổng thống.
Công cuộc đồng hóa ở Canada không đẫm máu đến như vậy. Năm 1876, Quốc hội Canada thông qua đạo luật Dân bản địa [7] (Indian Act – Indian: Da đỏ, chữ dùng trong những tài liệu luật pháp chỉ chung người dân bản địa) thống nhất tất cả các luật khác liên quan đến thành phần này được ban hành từ trước, dựa trên quy định của Đạo luật Hiến pháp 1867 – Constitutional Act 1867, hệ thống hóa các quyền lợi hứa hẹn dành cho dân bản địa bởi vua George III trong Tuyên ngôn Hoàng gia 1763 – Royal Proclamation 1763.
Tuyên ngôn Hoàng gia 1763 chính thức tuyên bố chủ quyền trên khắp bầu trời Bắc Mỹ đã được trao cho George III sau khi Anh thắng Cuộc chiến Bảy năm. Tuy nhiên, tuyên ngôn cũng khẳng định rõ quyền sở hữu của dân bản địa đã tồn tại sẽ vẫn tiếp tục tồn tại, và rằng tất cả đất đai sẽ được coi là đất của dân bản địa cho đến khi có sự chuyển nhượng bằng hiệp ước [8], (và như vậy, hầu hết đất đai thuộc về dân bản địa).
Tất nhiên tuyên ngôn hết hiệu lực trên lãnh thổ Hoa Kỳ khi nước này tuyên bố độc lập, còn ở Canada, tuyên ngôn có thể là lý do của nhiều tu chính cho Đạo luật Dân bản địa. Đạo luật đã được tu chính hơn hai mươi lần kể từ khi được thông qua năm 1876, ngày nay chủ yếu giữ hình dạng lúc ban đầu và cùng với những tu chính, vẫn còn hiệu lực.
Đạo luật Dân bản địa phản ảnh lịch sử lâu dài của chính sách đồng hóa có ý định chấm dứt những khác biệt đặc thù về văn hóa, xã hội, kinh tế, và chính trị của các dân tộc bản địa bằng cách cố hấp thụ họ vào cuộc sống bình thường và các giá trị Canada, qua một quá trình gọi là quyền bỏ phiếu – enfranchisement. Quyền bỏ phiếu khá phức tạp, được xác định và sửa đổi minh bạch theo thời gian (thí dụ, biết đọc và viết tiếng Anh), và chỉ bị hủy bỏ vào năm 1985 bởi một tu chính án.
Đạo luật Dân bản địa không là một mẫu mực cho đức từ bi nhưng có lẽ chính nhờ nó mà người dân bản địa Canada không bị thẳng tay tiêu diệt, chịu chung số phận của dân bản địa Mỹ vì dù sao, luật là luật, và luật này được Hiến pháp bảo vệ. Mặt khác, dù là luật Hiến pháp, luật cũng chỉ là một mảnh giấy do con người soạn ra nên con người có thể thay đổi. Như chiếc vòng kim cô, khi thắt chặt khi nới rộng, những tu chính án cho Đạo luật Dân bản địa thường xiết chặt thêm cho đến gần hết thế kỷ 20.
Tu chính án 1884 bắt buộc trẻ con bản địa từ 7 đến 16 tuổi phải đến trường học nhưng vì không phải reserve (nơi sống dành riêng cho) dân bản địa nào cũng lớn đủ để có trường học, thành ra trẻ con phải đến một loại trường học đặc biệt dành cho chúng. Tháng 1 năm 1879, Sir John A. Macdonald, Thủ tướng đầu tiên của Canada, ủy nhiệm Nicholas Davin làm một báo cáo về hệ thống trường nội trú công nghiệp cho trẻ con bản địa Hoa Kỳ. Sau hai tháng tham khảo ý kiến các quan chức Chính phủ và nhà thờ ở Winnipeg, cùng với cuộc viếng thăm một trường công nghiệp ở Minnesota, ngày 14 Tháng 3 năm 1879, Davin đệ trình báo cáo lên Chính phủ và báo cáo được chấp nhận. Báo cáo Davin đề nghị cho trẻ con bản địa sống biệt lập trong trường nội trú, một hình thức hợp tác giữa Chính phủ và Nhà thờ để thực hiện chính sách “khai hóa tích cực” – aggressive civilisation, giống như chính sách của Tổng thống Hoa kỳ Ulysses S. Grant. Trường nội trú – residential schools của Canada chính thức ra đời [9].
Từ đầu thập niên 1880, hệ thống trường nội trú được thành lập tương đối quy củ trên khắp Canada, Chính phủ tài trợ nhưng các Nhà thờ điều hành, phần lớn là Nhà thờ Công giáo La Mã. Theo Thủ tướng Macdonald, “Mục tiêu lớn pháp luật của chúng ta nhắm tới là hủy bỏ hệ thống bộ lạc và đồng hóa dân bản địa về mọi phương diện với các cư dân khác trong lãnh thổ để họ nhanh chóng thích ứng với khả năng của họ”.
Dân bản địa chống lại hệ thống giáo dục này trong suốt thời gian các trường nội trú hoạt động kéo dài hơn một trăm năm; vào giai đoạn tột đỉnh, có đến 80 trường cùng hoạt động và trường cuối cùng chỉ đóng cửa vào năm 1996. Cơ quan chức năng lùng bắt con em của dân bản địa, đưa chúng đến các trường cách xa cộng đồng để ngăn chặn sự tiếp xúc thường xuyên, tách trẻ con khỏi gia đình trong một thời gian dài. Theo Tu chính án 1920 của Đạo luật Dân bản địa, trẻ con bản địa không đến trường nội trú là bất hợp pháp.
Trong trường nội trú, học sinh sống kỷ luật như trong quân đội, tuân theo một thời khóa biểu nghiêm ngặt, bắt buộc phải nói tiếng Anh hay tiếng Pháp, cấm không được dùng ngôn ngữ riêng hay tích cực thể hiện truyền thống của dân bản địa, vi phạm những quy luật này sẽ bị trừng phạt. Học sinh mặc đồng phục, tóc cắt ngắn; nam nữ riêng biệt, ngay cả đến anh chị em ruột cũng hiếm khi được gặp nhau, thường chỉ vẫy nhau trong phòng ăn.
Thiếu sự săn sóc của gia đình, lớn lên, học sinh thiếu hoàn toàn kiến thức và kỹ năng nuôi dưỡng của dòng tộc. Chúng lạc lõng trong cả hai môi trường, cộng đồng gốc và xã hội Canada. Vì mục đích của Chính phủ và Nhà thờ là xóa bỏ tất cả các khía cạnh của văn hóa thổ dân ở trẻ nhỏ nên hậu quả của chính sách này đã làm gián đoạn, thậm chí cắt đứt sự dẫn truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Ảnh hưởng sâu rộng của các trường nội trú ngày nay vẫn còn tiếp tục tác động nặng nề trên các cộng đồng bản địa, đưa tới một tỷ lệ rất cao những trường hợp bị rối loạn tâm thần do hậu chấn, (PTSD – post-traumatic stress disorder), tình trạng nghiện rượu, lạm dụng thuốc xái và tự tử.
Thêm nữa, sinh hoạt trong trường nội trú, do ngân sách thiếu hụt, luôn luôn ở trong tình trạng quá tải: nơi ở đông đúc, ăn uống không đầy đủ, thiếu vệ sinh, sưởi không đủ ấm. Điều kiện sinh sống tồi tệ cộng với thiếu chăm sóc y tế khiến bệnh truyền nhiễm dễ lây lan ở mức độ rộng; có một trường học báo cáo tỷ lệ tử vong lên tới 69%. Ấy là chưa nói tới tệ nạn lạm dụng khủng khiếp trong tay các nhân viên của nhà trường về thể lý, tình dục, trẻ bị ngược đãi, đánh đập, ảnh hưởng lâu dài đến sự hình thành nhân cách của chúng khi lớn lên. Đó là một số những lý do khiến nhiều trẻ con bỏ trốn; nếu may mắn bị bắt lại ngay thì chỉ phải chịu đựng hình phạt, nếu không, chúng có thể gặp nhiều rủi ro hơn, có thể bị tai nạn, chấn thương, nhiều khi đưa đến chết chóc. Những chuyện này xảy ra khá thường nhưng chỉ được nhà chức trách cứu xét lấy lệ, không dấy lên được tiếng kêu cứu trong một xã hội Canada lãnh đạm.
Cho đến năm 1967, tạp chí Maclean trong một truyện chạy tít ở trang bìa, đã tường thuật cái chết đơn độc, bi thảm bên cạnh đường xe lửa của một đứa bé bản địa 12 tuổi, Chanie Wenjack, bỏ trốn khỏi trường nội trú ở miền bắc Ontario. Nó chết vì đói và rét, trong túi chỉ vỏn vẹn có sáu que diêm được giữ khô trong một cái lọ kín. Nó muốn đi về với bố nó ở cách xa hơn 600 cây số...
Qua những thông tin chi tiết trong suốt thế kỷ 20 về sự ngược đãi học trò nội trú cùng các tệ hại khác của hệ thống trường này, Chính phủ Canada bắt buộc phải nhìn nhận sự thật và hành động để thay đổi chính sách, từ đồng hóa sang hội nhập, thí dụ cụ thể hơn, là cho trẻ con bản địa theo học chương trình của các trường công lập thay vì trường nội trú.
Hơn một trăm năm trong chế độ trường nội trú, chừng 150.000 trẻ con bản địa, tương đương khoảng 30%, đã bị đưa vào hệ thống, trong số đó, chừng 6.000 đứa đã chết nhưng người ta ước tính con số tử vong thật còn cao hơn nhiều, ít nhất là 20.000 do sổ sách ghi chép luộm thuộm. Nhưng quan trọng hơn thế, ngoài những trói buộc xã hội khác, hơn một trăm năm trường nội trú đã tạo nên những thế hệ bản địa què quặt nối tiếp nhau, trong thực tế tuy không đẫm máu nhưng chúng ta cũng đã thành công hệt như người Mỹ – hay nói tóm tắt như một ông bạn tôi, nhân nói về cách cư xử giống nhau đối với dân nhược tiểu của các thứ thực dân Anh, Pháp, hay Mỹ, “tiện tay diệt chủng luôn cho gọn (nhìn dân Da Đỏ ở Mỹ và Canada)”.
Những đường nét chính của lịch sử thật vô cùng giản dị, như trên đã nói, nếu nhìn theo khía cạnh nhân chủng học, nhất là khi ta nhìn vào cuộc gặp gỡ của hai nhóm chủng tộc Âu-Mỹ phát triển rất chênh lệch như ở Bắc Mỹ, kết quả thật hiển nhiên, tầm thường, vô cảm. Vấn đề đạo đức không đặt ra vì động lực thúc đẩy thâm sâu nhất vẫn là bản năng sinh vật nguyên sơ cùng những hệ lụy của nó: săn bắt, bá quyền, sở hữu, tham lam.
Nếu là hai đàn khỉ thì có lẽ thế là xong. Nhưng sinh vật đây là con người; trên con đường tiến hóa, đâu đó anh ta nhặt được nụ cười rồi biết cách suy luận. Anh ta không thể mãi mãi đánh bài vô cảm, bỏ qua vấn đề đạo đức vì nay đã biết phải trái. Mặc dù bản năng nguyên sơ vẫn luôn luôn tồn tại và rất mạnh nhưng hành động của anh ta đã bị hạn chế khá nhiều.
Nếu là Hoa Kỳ thì sau khi làm cách mạng giành độc lập, xua đuổi được đám thực dân chiếm đóng thuộc địa, anh ta giữ vững tư duy không chấp nhận chế độ thuộc địa. Dẫu vậy, bài học lý tưởng đó cũng không giúp nổi dân Phi Luật Tân tránh được nửa thế kỷ là thuộc địa bị khai thác, hay không những không giúp giải phóng Việt Nam thoát khỏi chế độ thuộc địa mà còn tiếp tay thực dân cố chiếm lại thuộc địa.
Hoa Kỳ là quốc gia may mắn có được những nhà lãnh đạo lập quốc có tầm nhìn xa rộng, thiết lập được một cơ chế hành chánh và pháp lý gần như hoàn hảo để bảo vệ nền dân chủ. Thế nhưng nhìn vào mục đích bảo vệ quyền lợi của người dân thì mặc dù Hoa Kỳ đã trải qua một cuộc nội chiến đẫm máu, ngày nay vẫn còn nhiều vấn đề. Riêng đối với người dân bản địa, chỉ cần đọc bài diễn văn của Tù trưởng Seattle [10] khi ký Hiệp ước 1854, ta sẽ hiểu là vấn đề đã được giải quyết từ năm 1854, một lần và mãi mãi cho tương lai. Người dân bản địa đã có reserves, chỗ sống riêng của họ, họ sẽ không bao giờ còn là đối thủ mà chỉ là một điều “hơi bất tiện” cho dân nhập cư mới đến, mang nặng bản năng sinh vật trong tâm thế.
Ta đã thấy số phận của người dân bản địa Canada, về đại thể, không khác gì số phận của người dân bản địa Hoa Kỳ nhưng họ may mắn hơn, tại vì tuy Canada có diện tích lớn nhất nhì thế giới nhưng vẫn là một nước nhỏ về phương diện dân số, ít có tư tưởng bá quyền, do đó kém khắc nghiệt. Hay cũng có thể chỉ vì người dân nói chung, tuy thuộc cùng một nhóm chủng tộc lớn như dân nhập cư Mỹ nhưng lại thường tự xưng là họ khác. Hơn hay kém, tốt hay xấu, đó là điểm để tranh cãi, nhưng chúng tôi khác.
Như nói ở đoạn đầu, sống ở Canada được ít lâu, tôi nhận thấy đây là một đất nước rất văn minh, decent; decent như chữ dùng của Giáo sư A. Grothendieck mà tôi đọc được ở đâu đó [11]. Một nhận xét mơ hồ, nhưng dần dà qua tiếp cận với người xung quanh, qua báo chí sách vở, một vài điểm cụ thể thành hình. Thí dụ vấn đề dân bản địa, đó không phải chỉ là một điều “hơi bất tiện”, đối với Canada đó là cả một vấn đề nhức nhối, đủ để một lúc có thể nẩy sinh ra Truth and Reconciliation Commission – Ủy ban Sự thật và Hòa giải.
Ủy ban này khác với những ủy ban khác ở chỗ nó là hậu quả của một dàn xếp tố tụng nên có phần miễn cưỡng, thí dụ Newfoundland và Labrador không thuộc Canada trước năm 1949. Sau sáu năm điều tra, Ủy ban đã công bố một bản báo cáo gồm nhiều tập, dày hơn bốn nghìn trang, về thảm họa của trường nội trú và của dân bản địa, đã đưa ra 94 điều khuyến nghị – Calls to Action [12]. Thi hành những khuyến nghị không bao giờ dễ dàng mà hoàn toàn tùy thuộc vào thiện chí và sự can đảm của Chính phủ đương nhiệm. Đã có biết bao nhiêu báo cáo của những ủy ban đặc nhiệm (Royal Commission), tốn nhiều công của để điều tra về một vấn đề nào đó và sau cùng cho thấy chỉ có công dụng để hứng bụi, ngồi trang điểm kệ sách. Tất cả chỉ vì đây là một nước dân chủ, ngay cả khi có tuyệt đại đa số đồng thuận thì cũng vẫn luôn luôn có những nhóm lợi ích, những nhóm tài phiệt rất mạnh, quyền lợi của họ bị va chạm.
Những gì dân bản địa đã mất, thì khó mà lấy lại được, Canada không thể thay đổi lịch sử, chỉ có thể xoa dịu được phần nào vết thương của dân bản địa và chịu trách nhiệm về những sai lầm đã xảy ra. Sự thật đã được phơi bày nhưng còn Hòa giải? Đây mới đúng là chỗ bắt đầu và báo cáo của Ủy ban dần dà rất có thể sẽ được đưa lên ngồi trên kệ sách như nhiều báo cáo khác!
Ngày 11 tháng Sáu 2008, cựu Thủ tướng Harper đã thay mặt nhân dân và Chính phủ Canada xin lỗi dân bản địa [13] tại Quốc hội. Những cựu học sinh của trường nội trú còn sống sót, con số lên đến 80.000 người, mỗi người được bồi thường một số tiền. Điều này quá dễ dù Canada đã phải chi một số tiền lớn. Tuy nhiên, cũng còn một số cựu học sinh sống sót ở Newfoundland và Labrador mà Luật sư của Chính phủ đã khéo léo dùng những thuật ngữ chuyên môn về pháp lý để loại ra và, như vậy, tiết kiệm được một số tiền. Thứ Sáu vừa rồi, ngày 28 tháng 11, 2017 tại Happy Valley - Goose Bay, Labrador, Thủ tướng Justin Trudeau đã xin lỗi những cựu học sinh còn sống sót ở Newfoundland và Labrador[14], bổ túc cho những lời xin lỗi năm 2008. Thay đổi Chính phủ, thay đổi chính sách; hy vọng Chính phủ mới vượt qua được những khó khăn hòa giải, mấy trăm năm lịch sử, tội lỗi, lầm lẫn chồng chất, bất cứ một lý lẽ nào đưa ra, kết tội hay bào chữa, cũng có thể đúng được ít nhiều!
Gần ngày kỷ niệm Sinh nhật 150 năm, vì lý do an ninh, Ottawa và khu đồi Quốc hội hiển nhiên được canh phòng cẩn mật. Dẫu vậy, một lều bản địa teepee cũng được dựng lên ở ngay dưới East Block, một tòa nhà thuộc Quốc hội, bởi một nhóm dân bản địa, không phải để phản kháng mà cũng không hẳn để chào mừng. Sự việc được kể lại một cách duyên dáng bởi phóng viên David Reevely của báo Ottawa Citizen. Teepee vẫn tồn tại sau một va chạm nhẹ nhàng với nhân viên công lực và mấy ngày sau, chính Thủ tướng Trudeau cũng đến viếng thăm [15]. Một phần chỉ vì bộ tộc Algonquin đang kiện Chính phủ đòi một mảng đất lớn, chưa hề được nhượng cho Canada (nhớ lại, tất cả đất chưa được nhượng hay bán cho Canada đều thuộc về dân bản địa), dọc bờ sông kể cả khu đồi Quốc hội. Cũng nên thêm: nhiều việc tố tụng tương tự đã xảy ra ở vài thành phố khác và Chính phủ thường bị thua. Thêm 50 năm nữa, việc hòa giải chắc phải xong, phải chăng đây cũng là một khía cạnh khác về decency của Canada?
Ngày Canada 150 tuổi, trời mưa tầm tã. Dân chúng khắp nơi kéo nhau về thủ đô chào mừng ngày sinh nhật. Vì an ninh nghiêm ngặt để phòng ngừa mọi bất trắc, muốn vào trong khuôn viên Quốc hội phải mất cả giờ đồng hồ, kỷ lục là 5 tiếng, khiến nhiều người than phiền nhưng cũng có nhiều người tìm ra được điều tích cực trong khung cảnh ảm đạm, “Dào, 150 năm mới có một lần!”
Năm sinh nhật Canada 150 cũng là năm kỷ niệm 100 năm trận chiến Vimy Ridge. Cách đây 50 năm, Vimy đã giúp cho Canada có một căn cước rõ ràng, ngày nay người dân Canada hình như không còn gì nghi ngờ, coi đó là chuyện thường tình, không có gì đặc sắc. Đầu tháng Tư năm nay, người ta lũ lượt vượt Đại Tây dương, làm cuộc hành hương đặc biệt sang Pháp để đến Vimy. Vào ngày trọng đại, mồng 9 tháng Tư, gần ba mươi nghìn người cùng quan khách thuộc nhiều quốc gia đến dự lễ kỷ niệm Vimy 100 năm tại Canadian National Vimy Memorial ở Vimy Ridge. Trong số này, tham dự cuộc hành hương hoàn toàn tự túc, có chừng 12.000 em học sinh đến từ khắp Canada. Các em đã phải dành dụm, kiếm tiền suốt hơn hai năm trời, rửa xe, bán chocolat, cookies… hay đi làm ở những tiệm fast-food như McDonald.
Tôi thấy mình ngồi xem đến hết cuốn phim dài 4 tiếng đồng hồ, tường thuật buổi lễ, sản xuất bởi Đài truyền hình quốc gia Canada CBC, không khỏi xúc động nghe lại những giọng nói xa vắng, khi bình thản khi cấp bách của những người đã chết từ hơn 100 năm trước, hay nghe vài em học sinh trả lời phỏng vấn, có em là dân nhập cư sắp có quốc tịch Canada, nhiều em khác có cụ kỵ bốn, năm đời là chiến binh, nay có dịp thăm viếng mồ mả tổ tiên ở đây [16] Những dịp như thế này khiến tôi cảm thấy bùi ngùi, nghĩ đến những người đã chết trong một trận chiến nổi tiếng của Việt Nam, trận Điện Biên Phủ.
Một cách tượng trưng, Điện Biên Phủ giống Vimy ở chỗ nó xác định đặc tính của một dân tộc. Một điểm mà những người chiến binh Việt Nam ở đây hiểu chắc chắn và rõ ràng hơn nhiều người chiến binh khác khi họ lâm trận, ấy là họ đang thực hiện nhiệm vụ đánh đuổi giặc ngoại xâm cướp nước họ và họ đã thành công. Đó là một sự thực không thể chối cãi.
Suy nghĩ cẩn thận, không bàn về khía cạnh đạo đức, sự va chạm giữa những nhóm chủng tộc Âu-Mỹ và Âu-Á của các thế kỷ trước đã đưa đến những kết luận hợp lý như ta đã biết; sau ngót một trăm năm, nhóm chủng tộc Á tất nhiên không đứng yên một chỗ và sự va chạm Âu-Á vẫn còn đang tiếp diễn, cho nên Điện Biên Phủ là một kết luận hợp lý tất nhiên phải xảy ra.
Lịch sử Việt Nam là một lịch sử dài chống ngoại xâm. Cái nhìn của tôi ở đây hoàn toàn về lợi ích quốc gia, thực tâm của người viết là phi chính trị và, đối với Việt Nam, lợi ích quốc gia là độc lập, thống nhất, không nô lệ kẻ khác. Điện Biên Phủ, trước hết và quan trọng nhất, là thành quả của ý chí người dân Việt, có thể so sánh với những trận chiến lẫy lừng khác trong sử Việt cũ. Nó rất quan trọng ở chỗ đánh dấu một giai đoạn hiện đại mới mà đối phương là đại biểu của một chủng tộc khác đang cố tung hoành để thực hiện giấc mộng bá chủ thế giới. Và nó cũng mới chỉ là điểm bắt đầu vì những thế lực chống đối bên ngoài còn rất nhiều, không từ bỏ bất cứ hành động dã man hay bẩn thỉu nào.
Với Vimy, những người dù trung thành chiến đấu cho Đế chế vẫn bằng lòng sống ở một nước Canada độc lập. Khác với Vimy, Điện Biên Phủ có nhiều nội thù hung bạo, vì nhiều lý do của riêng họ, rất tối dạ, sẵn sàng dùng mọi phương tiện kể cả sách báo, hồi ký của những cựu tướng tá, đại sứ… kẻ thù của chính dân tộc mình, được tung ra với mục đích duy nhất là xuyên tạc, làm xói mòn giá trị, uy tín của mọi thứ liên hệ, con người hay sự vật. Những người liên hệ hay có trách nhiệm ở Điện Biên Phủ chỉ là những con người, cũng lầm lẫn, hay dở như mọi chúng sinh khác, nhưng họ là những nhân vật lịch sử đã chịu nhiều hy sinh bản thân lớn lao với mục đích chính là giải phóng đất nước. Họ không còn nữa và đã làm xong hết nhiệm vụ tự đề ra hay đã nhận lãnh. Nếu ngày nay, trong khi đất nước hãy còn đầy dẫy hiểm nguy mà những thế hệ sau họ là một đám Vua Quỷ, Vua Lợn thì đó thật là điều vô phúc, tuy nhiên, không thể quy trách nhiệm cho họ. Ta đã không trách cứ các vị vua khai sáng Thái Tổ, Thái Tông… của nhà Lê, ta càng nên công bình, không trách cứ những nhà lãnh đạo tiên phong vì những Vua Quỷ, Vua Lợn ngày nay.
Tôi đã sống ở đây quá nửa đời người và đất nước decent này đã cưu mang tôi hơn nửa thế kỷ. Làm sao tôi có thể cảm ơn vô vàn đất nước đã cưu mang tôi nếu tôi không biết cảm ơn đất nước đã cho tôi đời sống? Làm sao, làm sao... Làm sao tôi có thể xúc động ngồi xem lễ kỷ niệm Vimy mấy tiếng đồng hồ, ngắm nhìn tượng người đàn bà trông như pho tượng Pietà đứng từ trên cao, nét mặt u buồn, im lặng cúi đầu nhìn xuống, hay nghe lại tiếng nói của những người từ trăm năm trước mà không thấy động lòng biết ơn những người đã chết ở Điện Biên, những người đã cho phép tôi nhìn lại những ngày thơ ấu như những kỷ niệm êm đềm, cho dù khốn khổ, ăn thường đói, miên man chạy giặc ở đồng quê, hôm nay ngồi học dưới một mái chùa, ngày mai có thể là một ngôi đình khác?
Thank you all.
Gatineau July 2017
Toronto December 2017
N.Đ.T.
[1] Maréchal Pétain - Thống chế Pétain - vị anh hùng dân tộc trong Thế chiến I, được mệnh danh The Lion of Verdun. Trong Thế chiến II, tháng Sáu năm 1940 nước Pháp sắp sụp đổ, ông được bổ nhiệm làm Thủ tướng Chính phủ và sau đó là Quốc trưởng của Vichy Pháp hòa bình với Đức. Sau chiến tranh, Pétain bị kết án tử hình vì tội phản quốc nhưng được giảm xuống tù chung thân. Ông qua đời vào năm 1951.
[2] Mấy tháng sau khi chiếm được Vimy Ridge Bộ Tham mưu Đồng minh ra lệnh rút quân ra khỏi Vimy.
[3] Truyện em bé Centennial đầu tiên khá hấp dẫn, xin vào đọc trên mạng - Centennial baby celebrates 50th birthday: http://www.eaglefeathernews.com/news/index.php?detail=2866
[4] Chẳng hạn như Amherst, tướng Tổng Tư lệnh Bắc Mỹ của Anh đã viết cho cấp chỉ huy dưới quyền về việc chủng đậu (innoculate) cho dân bản địa bằng những cái chăn (đã được dùng cho người bị bệnh) hay bằng bất cứ phương tiện nào khác (by means of blankets, as well as to try every other method that can serve to extirpate this execrable race).
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Native_Americans_in_the_United_States
[6] ibid.
[7] https://en.wikipedia.org/wiki/Indigenous_peoples_in_Canada
http://indigenousfoundations.arts.ubc.ca/the_indian_act/
[8] http://indigenousfoundations.arts.ubc.ca/royal_proclamation_1763/
[9] http://indigenousfoundations.arts.ubc.ca/the_residential_school_system/
https://en.wikipedia.org/wiki/Canadian_Indian_residential_school_system
[10] https://icevn.org/vi/blog/dien-van-cua-tu-truong-seattle-khi-ky-hiep-uoc-1854/
[11] Tù trưởng Seattle (Seeathle hay Siahl) là thủ lãnh của bộ tộc Duwamish sinh sống tại vùng đất thuộc bang Washington ngày nay. Khi dân da trắng tiến vào vùng này, xung đột đã xảy ra, dân bản địa phải chịu bán vùng đất này, và sống trong một số reserves. Sau khi ký hiệp định, truyền thuyết cho rằng Tù trưởng Seattle đã ứng khẩu đọc bài diễn văn này, những điều ông nói được dịch lại qua Anh ngữ qua ba thổ ngữ của dân bản địa.
[12] http://www.trc.ca/websites/trcinstitution/index.php?p=890
[13] https://www.youtube.com/watch?v=xCpn1erz1y8
[14] https://globalnews.ca/news/3878934/justin-trudeau-apologize-excluded-residential-school-students/
[15] http://www.cbc.ca/news/politics/trudeau-visits-reoccupation-teepee-1.4185758
[16] http://video247.net/Video-tong-hop/Battle-of-Vimy-Ridge-100th-ann.html
Sáng lập:
Nguyễn Huệ Chi - Phạm Toàn - Nguyễn Thế Hùng
Điều hành:
Nguyễn Huệ Chi [trước] - Phạm Xuân Yêm [nay]
Liên lạc: bauxitevn@gmail.com
boxitvn.online
boxitvn.blogspot.com
FB Bauxite Việt Nam
Bài đăng phổ biến
- Putin có phải là điệp viên CIA không?
- Ăn dơ có nguy cơ phình bộ máy?
- Ngành hàng Tàu Cao tốc
- Niềm vui không trọn vẹn
- Quân đội ở đâu khi dân cần?
- Văn hóa bừa bãi
- Việt Nam: Cuba hay Mông Cổ?
- Liệu Putin có trở thành ‘con bài mặc cả’ trong tay Bắc Kinh?
- Thời khắc đen tối nhất của Ukraine
- “Lầm đường lạc lối”
Bài đã đăng
Nhãn
- Giáo Dục
- Sử Liệu
- chính phủ
- Pháp Luật
- Nhân quyền
- !00 năm ĐCSTQ
- “Bên thua cuộc”
- "Bộ tứ" Châu Á - Thái Bình Dương
- "Cuồng Trump" tại Mỹ
- "Dịch hạch"
- "phản động"
- 10 năm Bauxite Việt Nam
- 100 năm Trung Cộng
- 1000 năm
- 14/3
- 2638349
- 30 năm tạp chí Diễn đàn
- 30 năm tạp chí Diễn đàn
- 30 tháng Tư 1975
- 30-04-1975
- 30-4-1975
- 30/04/1975
- 30/4
- 30/4/1975
- 30/4/1975. Bên thắng cuộc
- 39 người chết ở Anh
- 40 năm Chiến tranh biên giới
- 5 cửa
- 90 năm
- 90 nnăm sinh Nguyên Ngọc
- 99 năm
- Abigail McGowan
- Adam Smith
- ADIZ
- Afghanistan
- AI
- Ải Nam Quan
- AI và độc tài
- AIC
- Albert Camus
- Alexander Vindman
- Alexandre de Rhodes
- Algerie
- Án bỏ túi
- an ninh
- An ninh CS
- An ninh lương thực thực phẩm
- an ninh mạng
- An ninh quốc gia
- an ninh quốc phòng
- An ninh thế giới
- An ninh tiền tệ
- An ninh tư tưởng
- An ninh văn hóa
- án oan
- Án oan sai
- An sinh xã hội
- án tử hình
- Án tử hình của CS
- Án văn tự
- An Viên
- Anchal Vohra
- André Menras
- Andrei Sakharov
- Angela Merkel
- Anh
- Anh hùng
- Anh hùng Lê Mã Lương
- Anh Quốc
- Anthony Zurcher
- Ảo vọng trí thức
- Áp lực thể chế
- Army Games 2022
- ASEAN
- Asia Sentinel
- AUKUS
- Australian Outlook
- AVG
- Ăn cắp công nghệ
- Âm mưu Tàu Cộng
- Âm mưu phá hoại kinh tế của Trung Quốc
- Âm mưu Tàu Cộng
- Âm mưu Tàu Cộng
- Âm mưu Tàu cộng biến các nước đang phát triển thành con nợ
- Âm mưu Tàu Cộng. Đảng CSTQ
- Âm mưu Trung Cộng
- Âm mưu Trung Quốc
- Âm mưu và mặt thật Tàu Cộng
- Ấn độ
- Ấn Độ Dương
- Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
- Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương
- Ấn kiếm Bảo Đại
- Ân xá và đặc xá
- Âu châu
- ấu dâm
- B A Hamzah
- Ba Lan
- Ba Lan chống dịch covid-19
- Bà Nà
- Bá quyền nước lớn
- Bá quyền Trung Cộng
- Ba Sàm
- Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh
- Bạch Long Vĩ
- Bách thú Thủ Lệ
- bachkhoadanang.net
- Bãi Ba Đầu
- Bài Hoa
- Bài học Ukraine
- bài Trung
- Bãi Tư Chính
- Bản án sơ thẩm Phạm Đoan Trang
- Bản chất con người
- Bản chất CS
- Bản chất thâm hiểm của Đại Hán
- Bản chất thể chế
- Bản chất Việt Cộng
- Bán chất xám
- Ban Công lý và Hoà Bình GP Vinh
- Bàn cờ thế giới
- Bán đảo Sơn Trà
- bản đồ
- Bản đồ đường lưỡi bò
- Bản lĩnh chính trị
- bán nước
- Bán phá giá
- Bàn tay CA
- Ban Tổ chức trung ương
- Ban tuyên giáo
- Bang giao Mỹ - Việt
- Bangladesh
- Bành Lệ Viện
- bành trướng
- báo cáo
- Bao cấp
- Bao cấp quyền lực
- Báo chí
- Báo chí cách mạng
- Báo chí đảng
- Báo chí độc tài
- Báo chi lề phải
- Báo chí nhà nước
- Báo chí quốc doanh
- Báo chí Sài Gòn trước 1975
- Báo chí thời đổi mới
- Báo chí truyền thông
- Báo chí trước 1945
- Báo chí tự do
- Báo chí Việt Nam
- Báo chí với tù nhân lương tâm
- Báo chí xuất bản tự do
- bạo động
- Bạo hành
- Bạo hành trong lứa tuổi họ trò
- Bảo hiểm
- Bảo hiểm xã hội
- Bảo hiểm y tế học sinh
- Bảo hộ công dân
- Bảo hộ thương mại
- bạo loạn
- Bạo loạn 6/1 tại nhà Quốc hội Mỹ
- Bạo loạn 6/1/2021
- bạo lực
- Bạo lực CS
- Bạo lực cướp đất
- Bạo lực học đường
- Bạo lực và chuyên chính
- Báo Nhân dân
- Báo Sạch
- Báo Tiếng Dân
- Bảo tồn di sản
- Bảo tồn địa danh
- Bảo tồn văn hoá Chăm
- Báo Tuổi Trẻ
- Báo Tuổi trẻ bị đình bản
- Báo Văn nghệ thời Đổi mới
- Bảo vệ đảng
- Bảo vệ môi trường
- Bảo vệ nhân quyền
- Bảo vệ rừng
- Bảo vệ Trẻ em
- Baotiengdan
- Barack Obama
- Bauxite
- Bauxite Tây Nguyên
- Bắc Cực
- Bắc Hàn
- Bắc Mỹ
- Bắc Triều Tiên
- bắc vân phong
- Bằng cấp
- Bằng câp quan chức
- bằng giả
- Băng nhóm
- Bắt bớ giam cầm
- Bắt cóc
- Bắt cóc Trịnh Xuân Thanh
- Bắt dân
- Bắt giữ tùy tiện
- Bắt người tùy tiện
- Bần cùng hóa
- Bần cùng hóa trong thể chế cộng sản
- Bất bình đẳng
- Bất bình đẳng kinh doanh
- Bất bình đẳng sắc tộc
- bất công
- Bất đồng chính kiến
- Bất động sản
- Bất ổn chính trị
- Bất tuân dân sự
- Bầu cử
- Bầu cử dân chủ
- Bầu cử Đức
- Bầu cử Hoa Kỳ 2024
- bầu cử Mỹ
- Bầu cử Mỹ 2020
- Bầu cử Mỹ 2024
- Bầu cử Pháp
- Bầu cử Quốc hội
- bầu cử Tổng thống Mỹ
- Bầu cử Tổng thống Pháp
- Bầu cử Úc
- Bầu đại biểu Quốc hội
- Bẫy bốn không
- Bẫy nợ
- Bẫy nợ Trung Quốc
- Bầy sâu
- BBC
- bè phái
- Belarus
- Ben Hall
- Bên thắng cuộc
- Bên thua cuộc
- Bênh Nga
- bệnh thành tích
- Bệnh viện Bạch Mai
- Bệnh xã hội
- Bhutan
- Bhutan - Trung Quốc
- Bí mật thông tin
- Biden
- Biden và chiến lược mới với Tàu Cộng
- Biden và chiến lược toàn cầu
- Biên chế công an
- Biến chủng Covid
- Biến chủng virus
- Biến đổi khí hậu
- biển Đông
- Biển Đông và tham nhũng
- Biển Đông; Quan hệ Việt - Trung
- Biên giới
- Biển Hồ
- biểu tình
- Biểu tình chống TQ
- Bill Clinton
- Binh biến Prigozhin
- Bình đẳng cộng sản
- Bình đẳng dân tộc
- Bình đẳng giới
- bình ổn
- Blog
- Bỏ phiếu LHQ
- Bỏ phiếu Liên Hiệp Quốc
- Bỏ phiếu Liên hợp quốc
- Bóc lột
- bóng đá
- Bóng đá và lòng dân
- BOT
- BOT bẩn
- Boudarel
- bộ chính trị
- Bộ Công thương
- Bộ đội chiến đấu với virus Vũ Hán
- Bộ luật hình sự
- Bộ máy
- Bộ máy chính quyền
- Bộ máy chính quyền CS
- Bộ máy chính quyền CS sách nhiễu dân
- bộ máy công an
- Bộ máy CS
- Bộ máy đảng và CA
- Bộ máy hành chính quan liêu
- Bộ máy lãnh đạo CS
- Bộ máy nhà nước
- Bộ máy quan chức
- Bộ máy quyền lực
- Bộ máy thể chế
- Bộ máy thi hành luật
- Bộ máy Tư pháp
- Bộ mặt thạt quan chức cộng sản
- Bộ mặt thật của quan chức cộng sản
- Bộ Quốc phòng và nhiệm vụ quốc phòng
- Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông COC
- Bộ Thông tin và Truyền thông
- Bộ Tứ
- Bộ Văn hóa
- Bô Xít
- Bộ Y tế
- bồi thường
- Bốn không
- Brexit
- BRI
- BRICS
- BS Fauci
- BS Lý Văn Lượng
- BS Nguyễn Đan Quế
- Bùi Bằng Đoàn
- Bùi Chát
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Như Mai
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thị Nối
- Bùi Tín
- Bùi Viết Hiểu
- Buôn người
- Buôn thần bán thánh
- buồn vui Chủ nhật
- Bức tranh thế giới
- Bức tường Berlin
- Bước đường cùng của nông dân Việt
- Bưu điện
- ç
- C. Raja Mohan
- CA bắt cóc
- Cà Mau
- Ca sĩ dấn thân
- Ca sĩ Thủy Tiên
- Cạc Ma
- Các nước
- Các tổ chức chân rết của đảng
- Cách ly Covid-19
- Cách ly trong đại dịch bùng phát
- cách mạng
- Cách mạng 4.0
- Cách mạng dân chủ
- Cách mạng Dù Vàng
- Cách mạng tháng Tám
- Cách mạng tháng Tám Con đường dân chủ hóa đất nước
- Cách mạng thàng Tám và bước lùi của lịch sử
- Cái ác
- Cái ác tận căn
- cải cách
- Cải cách chính trị
- Cải cách hành chính
- Cải cách ruộng đất
- Cải cách thể chế
- Cải cách thể chế chính trị
- Cải cách tư pháp
- Cái chết cụ Kình
- Cái chết của quan chức Cộng sản
- Cải lương
- Cải tạo sau 30-4-1975
- cải tổ
- Cái Tôi
- Cai trị kiểu trương tuần
- Cam kết nhân quyền
- Cam Ranh
- Campuchia
- Campuchia và Việt Nam
- Cán bộ
- Cán bộ CS
- Cán bộ đảng
- Canada
- cảng Lạch Huyện
- Cảnh báo đỏ
- Cánh Buồm
- Cảnh giác CS
- Cảnh giác Tàu Cộng
- Cảnh sát biển
- Cảnh sát cơ động
- cánh tay của đảng
- Cánh tay nối dài của đảng
- canh tân
- Cạnh tranh chiến lược
- Cạnh tranh quốc gia
- Cao Bằng
- cáo buộc chống nhà nước
- Cao điểm 772
- Cáo phó
- Cao tốc Bắc - Nam
- Cao tốc Bắc Nam
- Cáp ngầm
- Carl Thayer
- Carlyle A. Thayer
- Cassidy Hudchinson
- Cămpuchia - Trung Quốc
- Căn cứ Ream
- Căn cước dân tộc
- Căn tính người Việt
- Cắt điện
- Cấm kỵ
- Cầm nhầm thương hiệu
- cấm nhập cảnh
- cấm vận
- Cấm vận Nga
- Cấm xuất cảnh
- Cận huyết chính trị
- Cận huyết khoa học
- Cấn thị Thêu
- Cần Thơ
- Câu chuyện cuối năm
- Câu đối
- Câu đối Tết
- Cây xanh thành phố
- Champa
- Charles Kupchan
- Chạy án
- Cháy chung cư
- Cháy nhà chung cư
- Cháy rừng
- Chạy tội
- Chăm
- Chân dung quan chức
- Chấn hưng văn hoá
- Chấn hưng văn hóa
- Chân lý nước Tàu
- Chân Phương
- Chân rết của đảng
- Chân vạc Mỹ - Nga - Trung
- Chất độc da cam
- Chất lượng Đại biểu Quốc hội
- Châu Á
- Châu Âu
- Châu Âu hậu cộng sản
- Cheonan
- chế độ
- chế độ công an trị
- Chế độ công an trị
- Chế độ cộng sản
- Chế độ Cộng sản TQ
- Chế độ CSVN
- Chế độ dân chủ
- Chế độ độc tài
- Chế độ Việt Nam Cộng hòa
- Chế độ VNCH
- Chênh lệch xã hội
- Chết dưới tay Trung Quốc
- Chỉ số dân chủ
- Chỉ số Thượng tôn Pháp luật
- Chỉ thị 24
- Chi tiêu ngân sách
- Chỉ tiêu tăng trưởng
- Chia buồn
- Chiếc ghế Hội đồng nhân quyền
- Chiến dịch "đốt lò" của Nguyễn Phú Trọng
- Chiến dịch đánh văn nghệ sĩ
- Chiến dịch khinh khí cầu
- Chiến lang
- Chiến lang của Tàu Cộng
- Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
- Chiến lược bành trướng
- Chiến lược Châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ
- Chiến lược Châu Á Thái Bình Dương của Mỹ
- Chiến lược Châu Á-Thái Bình Dương của Mỹ
- Chiến lược cường quốc
- Chiến lược đối phó Tàu Cộng của Hoa Kỳ
- Chiến lược đối phó Trung Quốc
- Chiến lược mềm thôn tính các nước của Tàu cộng
- Chiến lược Mỹ tại Đông Nam Á
- Chiến lược ngoại giao
- Chiến lược quốc gia
- Chiến lược Quốc phòng
- Chiến lược Thái Bình Dương
- Chiến lược toàn cầu
- Chiến lược Trung Quốc
- Chiến lược vaccine Biden
- Chiến lược Vành đai và Con đường
- Chiến sự Ukraine
- Chiến sự UUkraine
- Chiến thắng Điện Biên Phủ
- Chiến thuật vùng xám
- chiến tranh
- Chiến tranh biên giới
- Chiến tranh biên giới 1979
- Chiến tranh Biên giới Việt - Trung
- Chiến tranh Do Thái-Hamas
- Chiến tranh hạt nhân
- Chiến tranh không gian
- Chiến tranh kinh tế
- Chiến tranh lai
- Chiến tranh Lạnh
- Chiến tranh lạnh mới
- Chiến tranh mạng
- Chiến tranh mạng Nga - Ukraine
- Chiến tranh Nam Bắc
- chiến tranh nguyên tử
- Chiến tranh sinh học
- Chiến tranh Thế giời 2
- chiến tranh thương mại
- Chiến tranh thương mại
- Chiến tranh thương mại Mỹ Trung
- Chiến tranh Trung Đông
- Chiến tranh Ukraine
- Chiến tranh và hòa bình
- Chiến tranh Việt Nam 1959 - 1975
- Chiến tranh Việt Nam 1959-1975
- Chiến tranh Việt Nam và Đông Nam Á
- chiến tranh Việt Trung
- Chinalco
- Chinanazi
- Chinazi
- Chính đề Việt Nam
- Chính khách Dân chủ & Độc tài
- chính phủ
- Chính phủ Tràn Trọng Kim
- Chính phủ Trần Trọng Kim
- Chính Quyền
- Chính quyền Biden
- Chính quyền cho dân vì dân
- Chính quyền Cộng sản
- Chính quyền và người dân
- Chính quyền và tôn giáo
- Chính quyền. Quản trị nhà nước
- chính sách
- Chính sách "bốn không"
- Chính sách 4 không
- Chính sách ba không
- Chính sách bảo hiểm xã hội
- Chính sách cán bộ
- Chính sách chống covid-19
- Chính sách chống đại dịch
- Chính sách chống đại dịch virus Vũ Hán
- Chính sách của nhà nước trong đại dịch
- Chính sách dân tộc
- Chính sách đối ngại của J. Biden
- Chính sách đối ngoại
- Chính sách đối ngoại của chính quyền Biden
- Chính sách đối ngoại Joe Biden
- Chính sách Joe Biden
- Chính sách ngân hàng
- Chính sách ngoại giao
- Chính sách nhà nước
- Chính sách nhà nước chống đại dịch virus Vũ Hán
- Chính sách nhà nước trong đại dịch
- Chính sách quản lý kinh tế
- Chính sách thu hút đầu tư nước ngoài
- Chính sách thuế
- Chính sách thuế vàng
- Chính sách thương mại
- Chính sách Việt kiều
- Chính sách xã hội
- Chính sách xoay trục 2.0 của Mỹ
- Chính trị
- Chính trị Đức
- Chính trị Mỹ
- Chính trị phe phái
- Chính trị thế giới
- Chính trị thống soái
- Chính trị Trung Quốc
- Chính trị Việt Nam và thế giới 2024
- Chính trị xã hội
- Chính trị Xã hội VN
- Chính trường
- Chính trường Nga
- Chính trường Trung Quốc
- Cho thuê rừng
- Chọn đường
- Chống covid ở VN
- Chống covid-19 ở VN
- Chống dịch
- Chống dịch Covid 19
- Chống diễn biến tư tưởng
- Chống đại dịch virus Vũ Hán
- Chống đại dịch virus Vũ Hán ở VN
- Chống tham nhũng
- Chống tham nhũng & Phe phái trong đảng
- Chống tham ô
- chống Trung Quốc xâm lược
- Chống Trung Quốc xâm lược mềm
- Chống virus Vũ Hán
- Christopher Miller
- Chu Ân Lai
- Chu Hảo
- Chu Hảo Tuyên bố
- Chu Hồng Quý
- Chu Mộng Long
- Chủ nghĩa bành trướng Đại Hán
- Chủ nghĩa bầy đàn
- Chủ nghĩa cá nhân
- Chủ nghĩa cộng sản
- Chủ nghĩa CS
- Chủ nghĩa dân tộc
- Chủ nghĩa Dân túy
- chủ nghĩa Đại Hán
- Chủ nghĩa độc tài
- Chủ nghĩa hiện sinh
- chủ nghĩa Mác
- Chủ nghĩa Mác
- Chủ nghĩa Mác và chủ nghĩa nhân văn
- Chủ nghĩa Mác-Lê
- Chủ nghĩa tân tự do
- Chủ nghĩa thân hữu
- Chủ nghĩa Trump
- Chủ nghĩa Trump và CNCS Trung Quốc
- Chủ nghĩa tư bản
- Chủ nghĩa tư bản thám sát (surveillance capitalism)
- Chủ nghĩa Tư bản Thân hữu
- Chủ nghĩa vô sản quốc tế
- chủ nghĩa xã hội
- Chủ nghĩa xã hội lý thuyết và hiện thực
- Chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc
- Chu Ngọc Anh
- Chủ quyền
- Chủ quyền biển đảo
- Chủ quyền Biển Đông
- Chủ quyền lãnh thổ
- Chú Tễu
- Chủ tịch Hà Nội
- Chu Vĩnh Hải
- Chùa Ba Vàng
- Chùa chiền và Phật giáo Cộng sản
- Chúc mừng năm mới
- Chúc Tết
- Chung vận mệnh
- Chuyến bay giải cứu
- Chuyên chế XHCN
- Chuyên chính
- Chuyên chính trong thể chế Cộng sản
- Chuyên chính vô sản
- Chuyển đổi quyền lực toàn cầu
- Chuyển đổi thể chế
- Chuyên gia
- Chữ Hán
- Chữ Hán - Việt
- Chữ Hán Việt
- Chữ quốc ngữ
- Chức năng của quân đội và công an dưới thể chế đảng trị
- Chức năng quân đội
- Chứng chỉ carbon
- Chứng khoán Mỹ
- Chứng khoán VN
- Chương trình "Thách đố & Cộng hưởng"
- Chương trình Vua Tiếng Việt
- CLB Lê Hiếu Đằng
- Climate Central
- CNXH
- CNXH mang màu sắc TQ
- CNXH màu sắc Trung Quốc
- CNXH trại lính
- coi thường luật pháp
- Con cái quan chức
- Con đường của dân tộc
- Con đường dài hạn của kinh tế Mỹ
- Con đường dân chủ hóa
- Con đường đổi mới
- Con đường làm giàu
- Con đường lây lan Covid-19
- Con đường ngầm của giới doanh nhân Việt
- Con đường phát triển
- Con đường quyền lực
- Con đường Việt Nam
- Con người mới hôm nay
- Con người Nam Bộ
- Con số người chết dịch Coronavirus ở Trung Quốc
- Con số thống kê
- Cookie Dương
- Corona
- Coronavirus
- Council on Foreign Relations
- Covid -19 ở Việt Nam
- Covid 19
- COVID 19 ở VN
- COVID-19
- Covid-19 ở Việt Nam
- COVID-19 ở VN
- Cộng sản cướp đất
- Công an
- Công an CS
- công an đánh dân
- công an tra tấn
- Công an trị
- Công an trị.
- Công an và nhóm lợi ích
- Công an và văn hóa nhân văn
- Công an Việt Nam trong chế độ độc tài
- Công an Việt Nam và sự lộng hành
- Công chức
- Công chức nhà nước
- Công dân và thần dân
- công đoàn
- Công đoàn CS
- Công đoàn độc lập
- Cộng đồng
- Cộng đồng người Việt
- Cộng đồng người Việt ở nước ngoài
- Công đồng người Việt tị nạn
- Công giáo
- Công giáo hôm nay
- Công giáo và Cộng sản
- Công giáo và CS
- Công hàm Phạm Văn Đồng
- Cộng hòa MAGA Mỹ
- Công lý
- Công lý cộng sản
- Công nghệ
- Công nghệ AI
- Công nghệ chip
- Công nghệ giáo dục
- Công nghệ hóa và vấn đề quyền con người
- Công nghệ thông tin
- Công nghệ trí tuệ nhân tạo
- Công nghê VN trong đại dịch
- Công nghệ vũ trụ Nga
- Công nghệ xe ô tô
- Công nghiệp hóa
- công nhân
- Công pháp quốc tế
- Công quyền
- Cộng sản
- Cộng sản & mê tín
- Cộng sản đối thoại với dân
- Cộng sản phản tỉnh
- Cộng sản sụp đổ
- Cộng sản tha hóa
- Cộng sản Trung Quốc
- Cộng sản Trung Quốc và sự áp chế dân chúng
- Cộng sản và chủ quyền đất nước
- Cộng sản và đảng viên phản tỉnh
- Cộng sản và lòng yêu nước
- Cộng sản và Luật sư
- Cộng sản và trí thức
- Cộng sản và tự do ngôn luận
- Cộng sản và vấn đề bán nước
- Cộng sản và Xã hội dân sự
- Cộng sản vàvấn nạn cải thiện đời sống nhân dân
- Cộng sản Việt Nam và luật pháp quốc tế
- Cộng sản yêu nước
- Công ty làm giả cho ngành giáo dục
- Công ước 87 của ILO
- Công ước Liên hợp quốc 1982
- Công ước quốc tế
- Cơ chế
- Cơ chế đặc thù
- Cơ chế và tham nhũng
- Cơ chế xã hội
- Cơ hội và thách thức
- Cơ quan quyền lực nhà nước
- Cờ tổ quốc
- Cờ vàng ba sọc
- cởi truồng
- CPJ
- CPTPP
- Crimea
- Crưm
- CS
- CS ám sát
- CS chống đại dịch virus Vũ Hán
- CS lo cho dân
- CS lo cho dân trong đại dịch
- CS suy vong
- CS thề nguyền
- CS Trung Quốc
- CS và phẩm cách dân tộc
- CS Việt Nam
- CS Việt Nam tổ chức chống dại dịch virus Vũ Hán
- CS xử trọng án
- CT24
- Cù Huy Hà Vũ
- Cụ Lê Đình Kình
- Cù Tuấn
- Cuba
- Cuba thức tỉnh
- Cuba tỉnh giấc
- Cục diện thế giới
- Cùng chung ý thức hệ
- Cúng dường
- cung đình
- Cung ứng Bắc-Nam
- Cùng ý thức hệ
- Cuộc chiến chống Khơme Đỏ
- Cuộc chiến chống khủng bố Hồi giáo
- Cuộc chiến giữ đất
- cuộc chiến Israel – Hamas
- Cuộc chiến Nga-Ukraine
- Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
- Cuộc chiến thương mại Mỹ Trung
- Cuốc chiến trang thương mại Mỹ Trung
- Cuộc chiến Ukraine
- Cuộc sống Ukraine thời chiến
- Cuộc xâm lược mềm của Đại Hán
- Cuồng chống Trump
- Cuồng Trump
- Cửa khẩu ùn tắc
- Cửa quyền
- Cực tả và cực hữu
- Cưỡng chế
- Cưỡng chế đất đai
- Cường quốc
- cướp bóc
- Cướp đất
- cướp đất của dân
- Cướp đất của dân
- Cướp đoạt nội tạng
- Cướp nội tạng
- cựu binh
- Cựu chiến binh
- Cứu đói
- Cứu trợ
- Cứu trợ trong đại dịch
- Cứu trợ bão lũ
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Daech
- Danh dự CS
- Danh dự nhà khoa học
- Danh hiệu
- Danh hiệu nghệ sĩ
- Danh nhân
- Danh nhân văn hóa
- Daniel R. DePetris
- Datviet
- Dàu khí
- David Brown
- David Frum
- Davos
- Dạy học trực tuyến
- Dạy thêm học thêm
- Dạy văn
- Dân chủ
- Dân chủ & Độc tài
- Dân chủ Cộng hòa
- Dân chủ CS
- Dân chủ của đảng
- dân chủ giả hiệu
- Dân chủ hoá
- Dân chủ hóa
- Dân chủ Hoa Kỳ
- Dân chủ hoá Việt Nam
- Dân chủ kiểu cộng sản
- Dân chủ Mỹ
- Dân chủ ở Việt Nam
- Dân chủ và Độc tài
- Dân giúp nhau chống đại dịch
- Dân khí
- dân nghèo
- Dân oan
- Dân oan Dương Nội
- dân quyền
- Dân sinh
- Dân số
- Dân số học
- dấn thân
- Dấn thân vì covid-19
- dân tộc
- Dân tộc dân chủ
- Dân tộc Uighur
- Dân tộc Việt
- Dân Trần
- Dân trí
- dân túy
- Dân tự cứu trong đại dịch
- Dân và chính quyền
- Dân vận
- Dân Việt ở Campuchia
- Dân Việt trước đại dịch
- Dân Việt và nước Mỹ
- Dấu ấn một năm
- Dầu mỏ
- Demon
- Derek Grossman
- Di chúc Hồ Chí Minh
- Di cư sang nước khác
- Di dân
- Di dân Việt Nam
- Di sản
- di sản cuộc chiến
- Di sản thiên nhiên
- Di sản văn hóa
- Di tản về quê trong đại dịch
- di tích
- Dịch Covid-19
- dịch thuật
- Dịch virus Vũ Hán
- Dịch vụ
- Dịch vụ công
- Diendan
- Diễn biến hoà bình
- Diễn biến hòa bình
- Diễn văn
- Diệt chủng
- Diệt chủng Tân Cương
- Dìm giá
- Dinh Độc Lập
- Dioxin
- DNA
- Doanh nghiệp
- Doanh nghiệp BĐS
- Doanh nghiệp mùa covid-19
- doanh nghiệp nhà nước
- Doanh nghiệp TQ và đút lót
- Doanh nhân
- Donald Trump
- Dòng chảy các con sông
- Dòng chảy Mekong
- Dòng chảy sông Mekong
- Dộc tài Trung Cộng với bầu cử tự do
- Dối trá Putin Đảo ngược lịch sử Nga Sách giáo khoa Nga
- Dối trá Putin Truyền thông Nga
- Du lịch
- du lịch 0 đồng
- Du lịch tâm linh
- Du lịch trong đại dịch
- Du lịch Việt Nam
- Dũng Hoàng
- dùng tiền TQ trên đất VN
- Duterte
- Duy Ngô Nhĩ
- Dự án thủy lộ Phù Nam
- dự án
- Dự án 2025
- Dự án 88
- Dự án Đại Sự Ký Biển Đông
- Dự án đầu tư nước ngoài
- Dự án đường cao tốc Bắc Nam
- Dự án hồ Pa Két
- Dự án kinh tế
- Dự án nhà máy thép
- Dự án thủy lộ Phù Nam
- dự án từ Trung quốc
- Dự án Vành đai và Con đường
- Dự án xây cất
- Dự báo
- Dự báo kinh tế
- Dữ liệu
- Dữ liệu cá nhân
- Dữ liệu công dân
- Dữ liệu gen
- Dư luận viên
- Dư luận viên của Đảng
- Dự luật đặc khu kinh tế
- Dự ngôn
- Dư Thị Thành
- Dương Danh Dy
- Dương Lệ Chi
- Dương Ngô
- Dương Nội
- Dương Quốc Chính
- Dương Thu Hương
- Dương Trung Quốc
- Dương Tường
- Dương Văn Minh
- Đa dạng sinh học
- Đa đảng
- Đả hổ diệt ruồi
- Đà Lạt
- Đà Nẵng
- Đa nguyên
- Đài Loan
- đại án
- Đại án Đồng Tâm
- Đại án Thủ Thiêm
- đại biểu hội đồng nhân dân
- Đại biểu quốc hội
- Đại dịch Corona
- Đại dịch Coronavirus
- Đại dịch Covid-19
- Đại dịch Covid-19 và Việt Nam
- Đại dịch Trung Quốc
- Đại dịch virus Trung Quốc
- Đại dịch virus Trung Quốc và người nghèo
- Đại dịch virus Vũ Hán
- Đại dịch Vũ Hán
- Đại dịch Vũ Hán và Việt Nam
- Đại gia đình các dân tộc Việt Nam
- Đại Hán
- Đại học
- Đại học Fulbright
- Đại hội 13
- Đại hội Đảng
- Đại hội Đảng XIII
- Đại hội ĐCSVN XIII
- Đại hội XIII
- Đại hội XIII & các mục tiêu
- Đại Kỷ Nguyên
- Đài Loan
- Đài Loan và Biển Đông
- đại lộ Đông-Tây
- Đàm phán biên giới
- đàn áp
- Đàn áp báo chí
- Đàn áp biểu tình
- Đàn áp CS
- Đàn áp dân chống BOT bẩn
- Đàn áp dân chủ
- Đàn áp dân quyền
- Đàn áp người biểu tình
- đàn áp người hoạt động nhân quyền
- Đàn áp nhà báo tự do
- Đàn áp nhân quyền
- Đàn áp tôn giáo
- Đàn áp xã hội dân sự
- Đàn áp XHDS
- đàn bầu
- đảng cầm quyền
- Đảng Cộng hòa Mỹ
- Đảng Cộng sản
- Đảng Cộng sản Trung Quốc
- Đảng Cộng sản và vấn đề cán bộ
- Đảng Cộng sản Việt Nam
- Đảng CS
- Đảng CS Trung Quốc
- Đảng CS Việt Nam
- Đảng CSTQ
- Đảng CSVN
- Đảng CSVN và mục tiêu giành độc lập
- Đảng hóa
- Đảng lãnh đạo
- Đảng phái
- Đảng quản lý đại dịch
- Đảng sợ dân
- Đảng trị
- Đảng và Dân
- Đảng và Sử gia
- Đảng và Trí thức
- Đảng với dân
- Đánh giá nhân vật lịch sử
- Đảo chính
- Đảo chính Myanmar
- Đảo chính quân sự
- Đảo chính quân sự Miến Điện
- Đào Doãn
- Đạo đức
- Đạo đức cộng sản
- Đạo đức ngành y
- Đạo đức nghề giáo
- Đạo đức suy đồi
- Đạo đức xã hội
- Đạo luật Magnitsky
- Đạo lý thể thao
- Đạo lý và pháp lý
- Đạo pháp
- Đạo Phật và vận nước
- Đào tạo cán bộ cộng sản
- Đào tạo quan chức
- Đạo văn
- Đào Vũ
- đặc khu
- Đặc khu kinh tế
- Đặc quyền
- đặc xá
- Đặng Đình Bách
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Quốc Bảo
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Tiến
- Đặng Tiểu Bình
- Đặng Văn Hiến
- Đặng Văn Việt
- Đặng Việt Dũng
- Đặt tên đường
- đâm chìm tàu cá
- Đập thuỷ điện
- Đập thủy điện Mekong. Đập thủy điện Lan Thương
- Đập thủy điện sông Cửu Long
- Đất đai
- Đất đai và tôn giáo
- đất hiếm
- Đấu đá nộ bộ
- Đấu đá nội bộ
- Đấu thầu
- Đấu tố trên mạng
- Đấu tranh
- Đấu tranh cho dân chủ
- Đấu tranh dân chủ
- Đấu tranh văn hóa
- đầu tư
- Đầu tư công nghệ
- Đầu tư của nước ngoài
- Đầu tư Dự án Hải cảng Khu kinh tế
- Đầu tư nước ngoài
- Đầu tư Trung Quốc & Nguy cơ xâm lược mềm
- ĐCS & Dân chủ hóa
- ĐCS và trí thức
- ĐCSTQ
- ĐCSVN
- ĐCSVN chống tham nhũng
- ĐCSVN và việc làm trong sạch đảng viên
- ĐCSVN với Trung Cộng
- Đê bao
- Đế chế bất động sản TQ
- Đê điều và sông ngòi Hà Nội
- Đệ nhất phu nhân Olena Zelenska
- Địa chính trị
- Địa danh
- Địa-chính trị Việt Nam
- Địch - ta
- Điềm gở
- Điện
- Điện ảnh
- Điện ảnh Việt Nam
- Điện ảnh Việt Nam tại Pháp
- Điện Biên Phủ
- Điện gió
- Điện hạt nhân
- Điện khí LNG
- Điện lực
- điện lực Việt Nam
- Điện mặt trời
- Điện năng
- Điện năng Trung Quốc
- Điện rác
- Điện than
- Điện thoại thông minh
- Điện Việt Nam
- Điện VN
- Điều 4 Hiến pháp
- Điều lệ Đảng
- Điều tra án & siêu tham nhũng
- Đinh Quang Anh Thái
- Đình bản báo
- Định chế quốc gia
- Đình chỉ báo Tuổi trẻ
- đình công
- Định cư tị nạn Hoa Kỳ
- Đinh Hoàng Thắng
- Định hướng xã hội chủ nghĩa
- Định hướng XHCN
- Đinh Kim Phúc
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Tùng Lâm
- Đình Tuyển
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn kết
- Đoan Trang
- Đoàn Văn Vươn
- Đoàn viên
- Đọc sách thời đại loạn thông tin
- Đón thời cơ
- Đóng cửa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hữu Ca
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Mười
- Đỗ Ngọc Bích
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Nguyễn Mai Khôi
- Đô thị
- Đỗ Thi
- Đỗ Thủy Hương
- Đỗ Việt Khoa
- độc tài
- độc đảng
- Độc lập dân tộc
- Độc lập tự do
- Độc lập và lệ thuộc
- độc quyền
- độc tài
- Độc tài báo chí
- Độc tài cộng sản
- Độc tài Cộng sản Trung Quốc
- Độc tài cộng sản và khoa học kỹ thuật
- Độc tài CS
- Độc tài Trung Cộng
- Độc tài tư bản và độc tài cộng sản
- Độc tài và dân chủ
- Độc tài và kỳ thị
- Độc tài và phát triển
- Đối đầu Dân chủ - Độc tài
- Đổi mới
- Đổi mới chính trị
- Đổi mới dân chủ
- Đổi mới lần hai
- Đổi mới thể chế
- Đổi mới tư duy
- Đổi mới và phá phách
- Đổi mới và thoái trào
- Đổi mới văn học
- Đối ngoại
- đội ngũ
- Đội ngũ y tế trong đại dịch
- Đội quân chân rết
- Đối tác chiến lược
- Đối tác chiến lược Việt - Mỹ
- đối thoại
- đối thoại giữa nhà cầm quyền và người hoạt động nhân quyền
- Đối thoại Shangri-La
- Đồng bằng sông Cửu Long
- Đông Đức giải thể
- Đông Đức và Tây Đức
- đồng hoa
- đồng hóa
- Đồng hóa sắc tộc
- Đông Nam Á
- Đông Ngàn
- Đồng Rup
- Đồng Sĩ Nguyên
- Đồng Tâm
- Đốt lò
- Đột phá
- Đốt rừng
- Đời sống
- đơn từ
- Đu dây
- Đưa bộ đội vào chống dịch
- Đức
- Đức - Ukraine
- Đức Giáo hoàng
- Đức tin
- Đường cao tốc Bắc Nam
- Đường lối
- Đường lối đảng
- Đường lối đảng trong lãnh đạo
- Đường lối thoát hiểm
- Đường lối XHCN
- Đường lười bò
- Đường lưỡi bò
- Đường sắt
- Đường sắt cao tốc
- Đường sắt cao tốc Bắc Nam
- Đường sắt cao tốc Việt Nam
- Đường sắt Cát Linh
- Đường sắt Cát Linh - Hà Đông
- Đường sắt Cát Linh – Hà Đông
- Đường sắt Cát Linh-Hà Đông
- Đường sắt đô thị
- Đường sắt liên vận VN - Trung Quốc
- Đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông
- Đường về nô lệ
- Đưường lối thiên tả
- East Asia Forum
- Economist
- Edward L. Knudsen
- Elon Musk
- Erdoğan
- Erdogan & Thổ Nhĩ Kỳ
- Eric Ang
- Eric Henry
- EU
- EU - Ukraine
- EV-FTA
- Evergrande
- EVFTA
- EVFTA và thể chế
- EVIPA
- EVN
- ExsonMobil
- ExxonMobil
- Facebook điều trần
- Facebook và Luật AN mạng
- Facebook và luật an ninh mạng
- Fake news
- Fan Tong Huang Lao Ban
- FBI khám xét Mar-a-Lago
- FDI
- Financial Times
- Florian Harms
- FOIP
- Foreign Affairs
- Foreign Policy
- Formosa
- Francesco Guarascio
- Francisco de Pina
- Frank Fenner
- FSB
- Fulbright Việt Nam
- Fulcrum
- G-20
- G20
- G7
- Gạc Ma
- Ganh tị
- gạo
- Gắn bó ý thức hệ
- GDP
- GDP và tăng trưởng
- geoint.asia
- George Soros
- Gesine Dornblüth
- Ghét Tàu yêu Mỹ
- giả dạng thương binh
- Giá đất
- Giá đất dự án
- Gia đình Cấn Thị Thêu
- Già hoá dân số
- Gia nhập EU
- Giá xăng phi mã
- Giải ảo siêu cường Trung Quốc
- Giai cấp lãnh đạo
- Giải cứu bất động sản
- Giải giới hạt nhân Triều Tiên
- Giải ngân ODA
- Giải Nobel
- giải pháp
- Giải phóng
- Giải thưởng HCM
- Giải thưởng Phan Chu Trinh
- Giải thưởng quốc tế Paul K. Feyerabend
- Giải thưởng Sakharov
- Giải thưởng VinFuture
- Giải trừ hạt nhân
- Giải trừ vũ khí hạt nhân Bắc Hàn
- Giam cầm kiểu CS
- Giám đốc thẩm
- Giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải
- Giám mục Nguyễn Thái Hợp
- Giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp
- Giảm phát thải
- Giãn cách dịch virus Vũ Hán
- gián điệp
- Gián điệp mạng
- giàn khoan TQ
- gian lận
- Gian lận thi cử
- Gian lận thương mại
- Giáng Sinh
- Giáo
- Giáo dục
- Giáo Dục
- Giáo dục CS
- Giáo dục đại học
- Giáo dục khai phóng
- Giáo dục tâm linh
- Giáo dục và chính trị
- Giáo dục Việt Nam
- Giáo dục Việt Nam trong tương quan Hàn quốc
- Giáo hoàng
- Giáo hội Phật giáo
- Giáo hội Phật giáo Việt Nam
- Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất
- Giáo hội Phật giáo VNTN
- Giao Thông
- Giao thông đường sắt
- Giao thông Trung Quốc
- Giao thông vận tải
- Giáo viên
- Giàu nghèo
- giấc mộng siêu cường
- Giấc mộng Trung Hoa
- Giấc mộng Trung Quốc
- Giấc mơ cộng sản
- Giấc mơ khoa học
- Giấy phép con
- Giấy tờ công văn
- giết chóc
- giết người
- Giolanh
- Giống và khác giữa Triều Tiên và Việt Nam
- Giới cầm quyền
- Giúp người di tản
- Golf
- Góp ý
- Gốc rễ hư hỏng của quan chức Cộng sản
- Gregory Poling
- Gương mặt nguyên thủ
- Gương mặt trí thức Việt
- Gương Nhật Bản
- H. Kissinger
- H.C.
- Hà Dương Tường
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Đình Sơn
- Hà Giang
- Hà Lệ Chi
- Hà Nội
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thị Nhung
- Hà Tĩnh
- Hà Văn Thịnh
- Hải chiến Hoàng Sa
- Hải Chung
- Hài hòa xã hội
- Hải Phòng
- Hải quân
- Hải quân Hoa Kỳ
- Hạm đội Biển Đen
- Hamas
- Hạn hán
- Hán hóa
- hạn mặn
- Hàn quốc
- Hàng giả
- Hàng không
- Hàng không Việt Nam
- Hàng không VN
- Hàng rong
- Hàng Trung Quốc đội lốt Việt Nam
- Hàng VN sản xuất
- hành chính
- Hành chính công
- Hành dân
- Hành hung
- Hành pháp
- Hành pháp CS
- Hành xử
- Hanna Dohmen
- Hạo Nhiên
- Happymon Jacob
- Hạt giống đỏ
- hấm điểm công dân Nguyễn Anh Tuấn
- Hậu bầu cử Mỹ 2020
- hậu học văn
- Helmut K. Anheier
- Henry Kissinger
- Henry Foy
- Henry Kissinger
- Henry Kisssinger
- Hệ giá trị
- Hệ lụy Đồng Tâm
- hiểm hoạ
- Hiến pháp
- Hiến pháp Việt Nam
- Hiện tại và quá khứ
- Hiện tượng của năm
- Hiện tượng Phương Hằng
- Hiệp định EVFTA
- Hiệp định thương mại
- Hiệp định TPP
- Hiệp địnnh CPTPP
- Hiệp ước AUKUS
- Hiệp ước EVFTA
- Hiếu Chân
- Hiệu ứng lý thuyết CNXH
- HIMARS bay của Ukraine
- Hình sự hóa
- Hitler
- Hòa bình
- hòa giải
- Hoà giải Dân tộc
- Hòa giải Dân tộc
- Hòa giải hòa hợp
- Hoà hợp dân tộc
- Hòa hợp dân tộc
- Hoà hợp hoà giải
- Hoà hợp hòa giải
- Hòa hợp hòa giải
- Hoa Kỳ
- Hoa Kỳ và ASEAN
- Hoa Kỳ và Thái Bình Dương
- Hoa Kỳ và thế giới
- Hoạ mất nước
- Hoài nghi khoa học
- Hoàng Bình
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Bảo
- Hoàng Công Lương
- Hoàng Dũng
- Hoàng Hải Vân
- Hoàng Hưng
- Hoàng Ngọc Giao
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Sa
- Hoàng Sa và Trường Sa
- Hoàng Tấn
- Hoàng Thị Minh Hồng
- Hoàng Trường
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Tụy
- Hoàng Việt Hải
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoạt động của Việt kiều Úc
- Học hỏi và bắt chước
- Học ngoại ngữ
- Học phí
- học tập cải tạo
- Học thêm
- Học thuyết Biden
- Học thuyết Mác - Lê nin
- Honecker
- Hong Kong
- HongKong
- Hồ Cẩm Đào
- Hồ Chí Minh
- Hồ Duy Hải
- Hồ Hữu Hòa
- Hộ khẩu
- Hộ nghèo
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Quốc Tuấn
- Hồ Sĩ Trúc
- Hồ sơ Pandora
- Hồ thủy lợi Ka Pét
- Hỗ trợ đầu tư
- Hỗ trợ xã hội
- Hội An
- Hội Anh Em Dân Chủ
- Hội chứng Stockholm
- Hội chứng tượng đài
- Hội chứng Việt Nam
- Hội đoàn Cộng sản
- Hội đồng Bảo an LHQ
- Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc
- Hội đồng Lý luận
- Hội đồng nhân quyền
- Hội đồng nhân quyền LHQ
- hồi ký
- Hối lộ
- Hội nghị An ninh München (Munich)
- Hội nghị An ninh Munich
- Hội nghị COP26
- Hội nghị TU đảng
- Hội nghị TW ĐCSVN
- Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam
- Hội Nhà văn TP HCM
- Hội Nhà văn Việt Nam
- Hội Nhà văn VN
- Hội nhập
- Hồi tỵ
- Hồng Kông
- Hồng và chuyên
- Hợp nhất Tổng bí thư và Chủ tịch nước
- Hợp tác
- Hợp tác năng lượng
- Hợp tác quân sự Trung - Nga
- HRW
- Hu Ran
- Huawei
- Hùm xám đường số 4
- Hun Sen
- Hunsen
- Hunsen & Campuchia
- Hút cát làm sụt lở ruộng vườn nhà cửa xuống sông
- Huxley
- hủy bỏ
- Huy Cận
- Huy động tiền dân
- Huy Đức
- Huy Nguyễn
- Huyền Trân
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Sa
- Huỳnh Thục Vy
- Hữu nghị Cộng sản
- Hữu nghị Việt - Trung
- Hữu Thỉnh
- ICOR
- IDS
- iển Đông
- IJVN
- Inra Sara
- Internet
- Ionesco
- IPA
- IPEF
- Iran
- Isarel
- Israel
- Israel - Hamas - Palestin
- Italia và Tàu Cộng
- J. Biden
- Jacob Feldgoise
- Jakub Grygiel
- James Borton
- James Waterhouse
- Jaroslav Lukiv
- Jason Matheny
- Jennifer Kavanagh
- Jeo Biden
- Jesse Peterson
- Joe Biden
- Joe Biden 100 ngày "trăng mật"
- Joe Biden 100 ngày Nhà Trắng
- Joe Brock
- John McCain
- John Steinbeck
- Joseph C. Saraceno
- Joshua Kurlantzick
- Jr.
- Julian G. Waller
- Junin 2
- Katsuji Nakazawa
- Kazakhstan
- Kẻ thù truyền kiếp
- Kelly A. Grieco
- Kênh Techo Funan
- Kênh đào Funan Techo
- Kênh đào Phù Nam Techo
- Kênh đào Suez
- Kênh Phù Nam
- Kênh Phù Nam Techo
- Kênh Techo Funan
- Kêu gọi
- Kêu gọi dân góp tiền mua vaccine chống virus Vũ Hán
- khai dân trí
- Khai thác
- Khai thác cát
- Khai thác dầu khí ở Biển Đông
- Khánh Ly
- Khát vọng thoát Trung của người Việt
- Khắc phục án tử
- Khen thưởng
- Khí hậu
- Khí hóa lỏng
- khiếu kiện
- Khiếu kiện đất đai
- Kho vũ khí hạt nhân của Tàu Cộng
- Khoa học
- Khoa học công nghệ
- Khoa học công nghệ Ukraine
- Khoa học kỹ thuật
- Khoa học vũ trụ
- Khoa Trần
- Khoan sức dân
- Khô hạn
- Khối G 7
- Khởi nghĩa Yên Bái
- Khu công nghiệp - dịch vụ
- Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
- Khủng bố
- Khủng hoảng
- Khủng hoảng giáo dục
- Khủng hoảng hệ thống XHCN
- khủng hoảng kinh tế
- Khủng hoảng tâm lý
- khủng hoảng thể chế
- Khủng hoảng Ukraine
- Khủng hoảng xã hội
- Khuyến nghị
- Kịch bản thú tội
- Kiểm duyệt
- Kiểm duyệt và chống kiểm duyệt
- Kiểm soát kinh tế
- Kiểm soát quyền lực
- Kiểm soát thông tin
- Kiểm soát tiền tệ
- Kiểm soát truyền thông
- Kiểm soát vũ khí trí tuệ nhân tạo
- Kiểm soát xã hội
- Kiện chính quyền VN
- Kiến nghị
- Kiến nghị chống dịch
- Kiện người tiêu dùng
- Kiện Trung Quốc
- Kiện tụng
- Kiều hối
- Kiêu ngạo cộng sản
- Kiêu ngạo hay ngu xuẩn
- Kim Dung
- Kim Jong Un
- Kim Van Chinh
- Kim Văn Chinh
- Kình chống
- Kinh doanh
- Kinh doanh bất động sản
- Kinh doanh nội tạng
- Kinh doanh thi thể
- Kinh doanh tôn giáo
- Kinh phí chống dịch
- Kinh Tế
- Kinh tế - Xã hội - Môi trường
- Kinh tế cạn kiệt
- Kinh tế chính trị
- Kinh tế chính trị xã hội
- Kinh tế Mỹ
- Kinh tế Mỹ tăng trưởng mạnh
- Kinh tế Nga
- Kinh tế ngầm
- Kinh tế nhà nước
- Kinh tế số
- Kinh tế thế giới
- Kinh tế thị trường
- Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa
- Kinh tế thị trường định hướng XHCN
- Kinh tế toàn cầu
- Kinh tế tri thức
- Kinh tế trong đại dịch
- Kinh tế Trung Quốc
- Kinh tế trung ương và kinh tế địa phương
- Kinh tế tư nhân
- Kinh tế vĩ mô
- Kinh tế Việt Nam
- Kinh tế xã hội
- Kit test covid-19
- Kit test Việt Á
- Kit xét nghiệm Covid-19
- Kursk
- Kỷ luật Đảng
- Kỳ thị
- kỳ thị chủng tộc
- Kỳ thị Mỹ
- Kỳ thị trí thức
- Kyal Sin
- Lạc Á
- lạc hậu
- Lách luật
- Làm chủ
- Làm giá
- lạm phát
- Làm từ thiện
- Lãng phí
- Lãng phí chi tiêu công
- Lạng Sơn
- Làng ung thư
- Làng xã
- lãnh đạo
- Lãnh đạo cộng sản
- Lãnh đạo Đảng
- Lãnh đạo tứ trụ
- Lãnh đạo vì dân
- Lãnh tụ
- Lào
- Lào - Trung Quốc
- Lao động
- Lao động chui Trung Quốc
- Lao động nghèo
- Lao động nhập cư
- Lao động Việt
- Lao động xuất khẩu
- Lao động xuất ngoại
- Lâm tặc
- Lấn sân
- Lấp bãi đá thành đảo
- lập hội
- Lập pháp
- Lập trường Việt Nam
- Lấy dân làm gốc
- Lenin
- Lê Đức Thọ
- Lê Anh Hùng
- Lê Bá Nhật Thắng
- Lê Công Định
- Lê Công Phụng
- Lê Duẩn
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Kình
- Lê Đình Lượng
- Lê Đức Anh
- Lê Đức Thọ
- Lê Hiếu Đằng
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Mã Lương
- Lê Ngọc Luân
- Lê Nguyễn
- Lễ phóng sinh
- Lê Phú Khải
- Lê Quốc
- Lê Quốc Quân
- Lê Quốc Trinh
- Lễ tang Nguyễn Trọng Vĩnh
- Lê Thanh Hải
- Lê Thị Dung
- Lê Thị Thanh Loan
- Lê Thị Thu Hà
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Trọng Hùng
- Lê Vạn Hoa
- Lê Văn Cương
- Lê Xuân Khoa
- Lên tiếng
- Lệnh không nổ súng trước quân xâm lược Trung Quốc
- Lênin
- LHQ
- LHQ bỏ phiếu trưng cầu lên án Nga
- Lịch sử
- Lịch sử Việt Nam
- Liêm chính học thuật
- Liêm khiết
- Liêm sỉ
- Liên Hiệp Quốc
- Liên Hiệp Quốc bỏ phiếu
- Liên Hợp Quốc
- Liên kết
- Liên kết quốc tế
- Liên kết vùng
- Liên minh
- Liên minh AUKUS
- Liên minh bộ Tứ chống Tàu Cộng
- Liên minh Châu Âu
- Liên minh chống Chinazi
- Liên minh chống Trung Cộng
- Liên minh Nga-Trung
- Liên minh quân sự
- Liên minh quân sự Nga - Trung
- Liên minh quốc tế
- Liên Xô
- Liên Xô sụp đổ
- Liên Xô xâm lược Afghanistan
- Lính đánh thuê Wagner
- Linh mục Đặng Hữu Nam
- Linh nghiệm
- Lính thợ Việt Nam tại Pháp trong các cuộc Thế chiến
- LivenGuide
- Loài người sơ sinh
- Lọc hóa dầu
- Logistics
- lòng dân
- Lòng nhân ái của lớp người dưới đáy
- Lòng tin
- Lòng yêu nước
- Lỗ hổng pháp luật Việt Nam
- Lỗ hổng trong Pháp Luật Việt Nam
- Lộc Hưng
- Lộc vàng
- Lối sống
- Lời hứa
- lợi ích
- Lợi ích dân tộc
- Lợi ích nhóm
- Lợi ích phe nhóm
- Lợi ích quốc gia
- Lời kêu gọi
- Lời Vĩnh biệt
- Lũ lujt miền Trung
- lũ lụt
- Lũ lụt miền Trung
- Luatkhoa
- Luận tội tổng thống
- Luật
- Luật An ninh mạng
- Luật báo chí
- Luật biển
- luật biểu tình
- Luật CS
- Luật dẫn độ
- Luật dẫn độ Hồng Kông
- Luật Đặc khu
- luật đất đai
- Luật đất đai mới
- Luật đất đai sửa đổi
- Luật điều ước quốc tế
- Luật Hải cảnh
- Luật Hộ tịch
- Luật hồi tỵ
- Luật lao động
- Luật lập hội
- Luật lệ thời Covid-19
- Luật Magnisky
- Luật pháp
- Luật pháp cộng sản
- Luật pháp CS
- Luật pháp Việt Nam
- Luật quốc phòng Mỹ
- Luật Quy hoạch
- Luật quyền riêng tư
- Luật rừng
- Luật sư
- Luật sư và Tòa án CS
- Luật sư Việt Nam
- Luật thú y
- Luật tử hình
- Luật Việt Nam
- Luật VN
- Lư hương Trần Hưng Đạo
- Lư hương tượng Đức thánh Trần
- Lừa đảo qua mạng
- Lực cơ bản
- Lực lượng 47
- Lương Công nhân
- Lưỡng đầu chế
- lương hưu
- Lương thực
- Lương thực toàn cầu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu hành đồng Nguyên Trung Quốc
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Trọng Văn
- Lưu vong
- Lý Đông A
- Lý Khắc Cường
- Lý lịch
- Lý Nhuệ
- Lý Quang Diệu
- Lý Sơn
- Lý thuyết kinh tế chính trị xã hội
- Lý thuyết văn học
- Lý thuyết xây dựng CNXH của đảng
- Lý tưởng
- Lý tưởng cộng sản
- Lý tưởng tự do bình đẳng
- Lý tưởng xã hội
- Lý tưởng XHCN
- Mã Lai
- Ma túy
- Mạc Văn Trang
- Macron
- MAGA
- Mahathir Mohamad
- Mai Bá Kiếm
- Mai Nguyễn
- Mai Phi Long
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Triệu Quang
- mạng xã hội
- Mạng xã hội và báo chính thống
- Mạnh Kim
- Mạnh Vãn Chu
- Mao Trạch Đông
- Mao Trạch Đông và ĐCSTQ
- Marc von Lüpke
- Marina Ovsyannikova
- Mark Voroshilov
- Marx hết vai trò trong các nước tư bản đỏ
- Mathieu Droin
- Máu tham CS
- máy bay rớt
- Mặc cảm sợ Tàu
- mặt thật Cộng sản
- Mặt thật Tập Cận Bình
- Mặt quan
- Mặt thật cộng sản
- Mặt thật CS
- Mặt thật của CSVN
- Mặt thật của những kẻ thèm khát EVFTA
- Mặt thật quan chức
- Mặt thật Tàu Cộng
- Mắt thật Tập Cận Bình
- Mặt thật Tập Cận Bình
- Mặt thật Trung Cộng
- Mặt thật Trung Cộng
- Mặt thật Trung Quốc
- Mặt thật và mặt trơ trẽn của Tàu Cộng
- Mặt thật xã hội
- Mặt thật XHCN
- Mặt trận Tổ quốc
- Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
- Mặt Trận TQVN
- Mặt trẽn Tàu Cộng
- Mầm non
- Mậu Thân Huế 1968
- Mẹ Nấm
- Me Too
- Medvedev
- Mekong
- Mẹo Cộng sản
- metoo
- Metro
- Michael Tatarski
- Mick Ryan
- Miến Điện
- miền Tây Nam Bộ
- miễn thị thực
- Mike Pompeo
- Mikhail Gorbachev
- Minh Thùy
- Minh Triều
- Mỏ Cá Voi Xanh
- Mobifone
- Món nợ khổng lồ từ ODA
- Moritz Küpper
- Mô hình kinh tế chính trị
- Mồ mả lăng tẩm
- Môi sinh
- Môi trường
- Môi trường biển Việt Nam
- Môi trường đồng bằng sông Cửu Long
- Môi trường giáo dục
- Môi trường kinh doanh
- Môi trường sinh thái
- Môi trường sống
- Môi trường Thủ đô
- Môi trường và phát triển
- Môi trường và sức khỏe
- Môn văn
- Mộng bá chủ của Trung Cộng
- Mông Cổ
- Một vành đai một con đường
- Một vành đai một con đường đang dần lộ tẩy
- mua dâm
- Mùa nước nổi
- Mua quan bán chức
- Mua quan bán tước
- Mục Đồng
- Mục tiêu cộng sản
- Mừng thọ
- Mưu đồ bành trướng của Trung Cộng
- Mưu Tàu Cộng
- Mỹ
- Mỹ - Đài - Trung
- Mỹ - Đài Loan - Trung Quốc
- Mỹ - Tàu Cộng
- Mỹ - Trung
- Mỹ - Trung - Myanmar
- Mỹ cấm vận Iran
- Mỹ Hằng
- Mỹ thách thức Tàu Cộng
- Mỹ và chính sách nhân quyền
- Mỹ và cuộc chiến Trung Đông
- Mỹ và đồng minh
- Mỹ và thế giới hậu Trump
- Mỹ và Việt Nam hậu Trump
- Mỹ-Trung
- Mỹ-Việt
- Myanmar
- Mykhailo Albertovich Fedorov
- Nam Lộc
- Nam Trân
- Nạn buôn bán người
- nạn buôn người
- Nạn nhân chiến tranh
- Nạn ô nhiễm môi trường
- Nạn thất nghiệp
- Nancy Pelosi
- Nataliya Zhynkina
- Nataliya Zhynkina Đại biện lâm thời Ukraine tại VN
- National Geographic Society
- Nato
- NATO - Ukraine
- Navalny
- Năng lượng
- năng lượng điện
- Năng lượng sạch
- Năng lượng tái tạo
- Năng lượng xanh
- nâng cao dân trí
- Nâng cấp quan hệ Việt - Mỹ
- nâng điểm
- Nền dân chủ Hoa Kỳ
- Nền dân chủ Mỹ
- Nền kinh tế Gig
- Nền kinh tế thị trường
- Nền kinh tế XHCN
- Nga
- Nga - NATO
- Nga - phương Tây
- Nga - Trung và chiến lược thế giới
- Nga - Ukraine
- Nga động viên bắt lính
- Nga sáp nhập lãnh thổ Ukraine
- Nga trưng cầu sáp nhập lãnh thổ Ukraine
- Nga xâm lược
- Nga xâm lược Ukraina
- Nga xâm lược Ukraine
- Nga xâm lược UKraine Chiến sự Ukraine Phúc Lai GB
- Nga Xô Viết
- Ngại giao
- Ngành CA
- Ngành bán dẫn
- Ngày 30-4
- Ngày 30-4-1975
- Ngày 30/4
- Ngày 30/4/75
- NGày Độc lập
- Ngày nhà giáo
- Ngày nhân quyền
- ngày nói dối
- Ngày nước Thế giới
- Ngày nước Việt Nam
- Ngày phụ nữ
- Ngày Phụ nữ quốc tế
- Ngày Quốc khánh và lòng dân
- Ngày thương binh liệt sĩ
- Ngăn sông cấm chợ
- Ngân hàng
- Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
- Ngân hàng trong đại dịch
- ngân hàng VN
- ngân sách
- Ngân sách nhà nước CS
- Ngân sách quốc gia
- Ngập lụt
- ngập úng
- Nghèo
- Nghệ sĩ thứ thiệt
- Nghệ sĩ và thể chế
- Nghệ sĩ và tự do
- Nghệ thuật
- Nghị định 15/2020/NĐ-CP
- Nghị định 71
- Nghị định và lòng dân
- Nghị lực vượt đại dịch
- Nghị quyết Đảng
- Nghĩa trang Biên Hòa
- Nghịch lý
- Nghịch lý phe đảng
- Nghiencuuquocte
- Nghiên cứu khoa học
- Nghiên cứu Quốc tế
- Nghiên cứu vũ trụ
- Nghiệp đoàn
- nghiệp đoàn độc lập
- NGO
- Ngoại Giao
- Ngoại giao "bẫy nợ"
- Ngoại giao "chiến lang"
- Ngoại giao ASEAN
- Ngoại giao bẫy nợ
- Ngoại giao cây tre
- Ngoại giao chiến lang
- Ngoại giao CS
- Ngoại giao Nga
- Ngoại giao Trung Quốc
- Ngoại giao và nhân quyền
- ngoại lai
- Ngoại ngữ
- Ngón nghề mật vụ
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Di Lân
- Ngô Đình Diệm
- Ngô Huy Cương
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nhân Dụng
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Tố Nhiên
- Ngô Vĩnh Long
- Ngôi vị và thể chế
- Ngôn ngữ
- Ngôn ngữ dân tộc
- Ngôn ngữ và pháp luật
- Ngôn từ CS
- ngu dân
- Ngủ gật tronng phiên họp Liên hợp quốc
- Nguoi-viet.com
- Nguoidothi
- Nguoiquansat
- Nguồn gốc dân tộc Việt
- Nguồn gốc hực của virus Vũ Hán
- Nguồn gốc virus Vũ Hán
- Nguồn nhân lực
- Nguồn nước sông Cửu Long
- Nguỵ biện
- ngụy biện
- Ngụy biện cộng sản
- Nguy cơ
- Nguy cơ Trung Quốc
- Ngụy Hữu Tâm
- Ngụy Kinh Sinh
- nguỵ quân nguỵ quyền
- Nguyen Khan
- Nguyễn Đức Kiên
- Nguyễn Trường Tô
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Bắc Son
- Nguyễn Biên Cương
- Nguyễn Cảnh Thụy
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chí Vịnh
- Nguyễn Chiến Thắng
- Nguyễn Du
- Nguyễn Duy Trinh
- Nguyễn Duy Vinh
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đầu
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Chung
- Nguyễn Đức Minh
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thành
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Long
- Nguyễn Hoà Bình
- Nguyễn Hòa Bình
- Nguyễn Hoàng Duyên
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Huy Cường
- Nguyễn Huy Hoàn
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hữu
- Nguyễn Hữu Cầu
- Nguyễn Hữu Đang
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Khắc Giang
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Viện
- Nguyễn Khoa Thái Anh
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Quang
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Ân
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Như Quỳnh
- nguyễn phú trọng
- Nguyễn Phú Trọng đu dây
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang A & Viện IDS
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quí Đức
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Tấn Dũng
- Nguyễn Thái Học
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thảo
- Nguyễn Thị Kim Ngân
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Thanh Nhàn
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thiện Nhân
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiếp
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thuý Hạnh
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thượng Long
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Trãi
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trọng Vĩnh
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Trực
- Nguyễn Trường Tô
- Nguyễn Trường Tộ
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Văn Bình
- Nguyễn Văn Bông
- Nguyễn Văn Dân
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn văn Đông
- Nguyễn Văn Hoá
- Nguyễn Văn Thanh
- Nguyễn Văn Thể
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Tuấn Giáo dục Chức danh khoa học
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Viện
- Nguyện vọng hòa bình của họ nhà Kim
- Nguyễn X. Bich
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Phúc
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn-Khoa Thái Anh
- ngư dân
- Ngữ văn
- Ngừng cáp visa cho Việt Nam
- Người Việt
- Người Bảo vệ Nhân quyền
- Người Buôn Gió
- Người Cộng sản
- Người cộng sản Việt Nam trước và nay
- Người CS thức tỉnh
- Người Đông Nam Á tị nạn tại Hoa Kỳ
- Người Hoa
- Người lính VNCH
- Người mẹ
- Người Trung Quốc
- Người Việt
- Người Việt "cuồng Trump" và "chống Trump"
- Người Việt anh hùng
- Người Việt bỏ nước
- Người Việt bốn phương
- Người Việt cũ và người Việt mới
- người Việt hải ngoại
- Người Việt hải ngoại
- Người Việt ở nước ngoài
- Người Việt ở Ukraine
- Người Việt tị nạn tại Hoa Kỳ
- Người Việt và bầu cử Mỹ
- Người Việt và khuynh hướng chống Trung Cộng
- Người VN đấu tranh cho dân chủ
- Ngyên Ngọc
- Ngyễn Phú Trọng
- Nhà báo
- Nhà báo đảng
- nhà máy alumin nhân cơ
- nhà máy nhiệt điện
- nhà nước
- Nhà nước CS
- Nhà nước độc tài
- Nhà nước Hồi giáo
- Nhà nước kiến tạo
- Nhà nước Liên bang Trung Quốc Mới
- Nhà nước ly khai
- Nhà nước quản lý đại dịch
- Nhà nước theo quan điểm Lenin
- nhà nước Việt Nam
- Nhà nước Việt Nam và hội nhập quốc tế
- Nhà nước Việt Nam và việc chi tiêu ODA
- Nhà nước XHCN
- nhà ở và môi trường
- Nhà thầu Trung Cộng
- Nhà thờ Bùi Chu
- Nhà tù
- Nhà tù CS
- Nhà văn
- Nhà văn Liên Xô phản kháng
- Nhà xuất bản Tự do
- nhạc vàng
- Nhân ái
- Nhân cách
- Nhân cách lãnh đạo
- Nhân cách quan chức cộng sản
- Nhân cơ
- nhân dân
- Nhân dân thức tỉnh
- Nhân đạo
- Nhân loại
- Nhân lực đồng bằng sông Cửu Long
- Nhân lực quốc gia
- Nhân quyền
- Nhân quyền Việt Nam
- Nhân sự Cộng sản
- Nhân sự của Đảng
- Nhân sự Đại hội Đảng
- Nhân sự đảng
- Nhân sự thể chế
- Nhân sự trong guồng máy đảng hiện nay
- Nhân tài
- Nhân tài Việt Nam
- Nhận thức
- Nhận tội
- Nhân văn
- Nhân văn Giai phẩm
- Nhập khẩu vàng
- Nhập vaccine Tàu
- Nhật - Việt
- Nhật Bản
- Nhật Bản - Việt Nam
- Nhật ký Đặng Thùy Trâm
- Nhật ký trong tù
- Nhật ký Yêu nước
- Nhất thể hoá
- Nhất thể hóa
- Nhậtt Bản trong khu vực
- Nhiệm kỳ Donald Trump
- Nhiệt điện
- nhiệt điện ô nhiễm
- Nhiệt điện than
- Nhiệt điện Vĩnh Tân
- Nhìn lại 2021
- Nhìn lại năm 2021
- Nho giáo
- Nhóm Cánh Buồm
- Nhóm lợi ích
- Nhóm lợi ích thân hữu
- Nhu cầu tự do dân chủ
- Những bức ảnh biết nói
- Những cái chết bí ẩn của lãnh đạo Việt Nam
- Những cái chết khó hiểu trong quân đội
- Những gương mặt thân Tàu
- Nhượng đất cho Trung Quốc
- niềm tin
- Nikkei Asia
- Nina Hòa Bình Lê
- Nịnh hót và thể chế
- Nobel Hòa bình
- Nọc Nạn
- Noel
- Nói hay làm
- Nongnghiep.vn
- Notre Dame de Paris
- NoUFC
- Novaland
- Nỗi buồn chiến tranh
- Nỗi sợ của Người Việt
- Nội tình Bắc Kinh
- Nội tình đảng CSVN
- Nội tình Trung Quốc
- nội xâm
- nông dân
- Nông dân và bần cùng hóa
- Nông dân và doanh nghiệp
- Nông dân Việt Nam
- Nông dân Việt Nam và sự bần cùng hóa
- Nông dân VN và sự bần cùng hóa
- Nông Đức Mạnh
- nông nghiệp
- Nông nghiệp Việt Nam
- Nông ngjiệp
- Nông sản
- Nông sản xuất khẩu
- Nông thôn
- Nông thôn mới
- nợ
- Nợ nần
- Nợ nước ngoài
- Nợ Trung Quốc
- nợ xấu
- Nợ xấu
- Nước biển dâng
- Nước Đức
- nước lạ
- nước mắm truyền thống
- Nước Mỹ
- Nước Mỹ hậu Trump
- Nước Mỹ thời Biden
- Nước Mỹ trong đại dịch
- Nước Nga
- Nước Nga độc tài
- Nước Nga động loạn
- Nước Nga hậu Xô Viết
- Nước Pháp
- nước sạch
- Obama
- ODA
- Oleksandre Syrsky
- Olympic mùa đông Bắc Kinh
- Oriana Skylar Mastro
- Orwell
- Ô nhiễm
- Ô nhiễm chì
- Ô nhiễm không khí
- Ô nhiễm môi trường
- ổn định
- ổn định xã hội
- Palestin
- Palestine
- Paris
- Park Chung Hee
- Paul Doumer
- PCI
- Peter Schroeder
- Peter Zinoman
- phá hoại môi trường
- Phá hoại rừng
- phá rừng
- Phá rừng thông xây sân golf
- Phạm Bình Minh
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Duy
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Đỗ Chí
- Phạm Kim Dung
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Nhật Vũ
- Phạm Nhật Vượng
- Phạm Phan Long
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Quế Dương
- Phạm Quý Ngọ
- Phạm Quý Thọ
- Phạm Quyết Thắng
- Phạm Thái Lâm
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Toàn
- Phạm Trung Kiên
- Phạm Văn Nhận
- Phạm Văn Trội
- Phạm Viết Đào
- Phạm Xuân Nguyên
- Phản biện
- Phản biện của báo chí
- Phản biện xã hội
- Phan Châu Trinh
- Phan Châu Trinh
- Phan Chu Trinh
- Phan Đình Diệu
- Phản đối
- Phản đối chiến tranh
- Phan Ngọc
- phản quốc
- Phán quyết Biển Đông
- Phán quyết của Tòa án Quốc tế
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thuý Hà
- Phan Thúy Hà
- Phản ứng của Việt Nam
- Pháp chế Cộng sản
- Pháp chế CS
- Pháp đầu tư xây dựng ở Việt Nam
- Pháp lệnh
- Pháp Luân Công
- Pháp Luật
- Pháp luật chiến tranh
- Pháp luật Việt Nam
- Pháp lý
- Pháp quyền
- Pháp quyền XHCN
- Phạt giao thông
- Phát minh
- Phát ngôn
- Phát ngôn người cầm cân nẩy mực
- phát ngôn quan chức
- Phát ngôn và đầu óc của quan chức đảng
- Phạt nồng độ cồn
- phát triển
- Phát triển bền vững
- Phát triển công nghệ
- Phát triển đất nước
- Phát triển đường sắt VN
- Phát triển kinh tế
- Phát triển nhân tài
- Phát triển nông thôn
- Phát triển vùng ĐBSCL
- Phát xít
- phẩm chất cộng sản
- phẩm chất dân tộc
- Phẩm chất người cầm quyền
- Phân bổ vaccine chống virus Vũ Hán
- Phân hóa đối với Myanmar
- Phân hóa xã hội
- Phân phối Vaccine chống Covid-19
- Phân quyền
- Phân tâm học
- Phân ưu
- Phấp luật Việt Nam
- Phật giáo
- Phật giáo dưới chế độ cộng sản
- Phật giáo dưới thời CS
- Phật giáo nhà nước
- Phật giáo nhập cuộc
- Phật giáo quốc doanh
- Phật giáo Trung Quốc
- Phật giáo và kinh tế thị trường
- Phật giáo và Nhóm lợi ích
- Phật giáo và tư bản đỏ
- Phật giáo Việt Nam
- Phật tử
- Phe Cộng hòa MAGA Hoa Kỳ
- Phe nhóm
- Phe nhóm thân Tàu
- Phe phái
- Phe phái & công cuột "đốt lò"
- Phe thân Tàu
- Phép màu Trung Quốc
- Phê bình văn học
- Phi Nhung
- Phiên tòa Phạm Đoan Trang
- Phiên tòa Phạm Thị Đoan Trang
- Phiếu tín nhiệm của Quốc hội
- Phiếu trắng
- Philippines
- Phim ảnh
- Phim Tàu
- Phim Xích lô
- Phó Đức An
- Phò Trump
- Phòng cháy chữa cháy
- Phòng chống Covid-19
- Phòng chống dịch covid-19
- Phòng chống đại dịch covid-19
- Phòng chống đại dịch virus Vĩ Hán
- Phòng chống đại dịch virus Vũ Hán
- Phòng chống virus Vũ Hán
- Phòng ngự Biển Đông
- Phóng sinh
- Phòng thí nghiệm virus ở Vũ Hán
- phong thủy
- Phong thủy Thăng Long
- Phong tỏa Covid-19
- Phong tỏa đại dịch
- Phong tỏa hay không phong tỏa đại dịch
- Phong tỏa trong đại dịch
- Phong trào Áo Vàng
- Phong trào cờ đỏ
- phong trào dân chủ
- Phong trào dân chủ châu Á
- Phong trào đấu tranh dân chủ
- Phongtraoduytan.com
- Phổ biến kiến thức
- phố cổ
- Phồn vinh giả tạo
- Phồn vinh Mỹ
- Phụ huynh
- Phú Mỹ Hưng
- Phụ nữ
- Phụ nữ Ukraine trong chiến tranh
- phú quốc
- Phúc Lai GB
- Phục vụ chính trị
- Phùng Liên Đoàn
- Phùng Quang Thanh
- Phuong Nguyen
- Phương Thảo
- Poroschenko
- Pottery Barn
- Prigozhin
- Prigozhin đảo chính
- Putin
- Putin - Kim Jong Un
- Putin thăm Việt Nam
- Quách Duy
- QUAD
- Quan chức Hà Nội
- Quan hệ Mỹ - ASEAN
- Quan hệ Mỹ - Việt
- quan chức
- Quan chức cao cấp
- Quan chức cấp cao
- Quan chức cộng sản
- Quan chức cộng sản hưu trí trước nhu cầu thức tỉnh
- Quan chức cộng sản thời nay
- Quan chức Cộng sản vào lò
- Quan chức CS
- Quan chức CS và từ chức
- Quan chức đảng
- Quan chức đảng từ trần
- Quan chức giáo dục
- Quan chức Hà Nội
- Quan chức kỹ trị
- Quan chức nói
- Quan chức nói và làm
- Quan chức quản lý đại dịch
- Quan chức tham nhũng
- Quan chức trong chống đại dịch virus Vũ Hán
- Quan chức tư pháp
- Quan chức tứ trụ
- Quan chức văn hóa
- Quan chức Việt Nam
- Quan chứcCS
- Quan điểm trung lập
- Quan hệ quốc tế
- Quan hệ Việt - Đức
- Quan hệ ASEAN - Mỹ
- Quan hệ ASEAN - TQ
- Quan hệ ASEAN - Trung Quốc
- Quan hệ Campuchia - Tàu Cộng
- Quan hệ Campuchia - Trung Quốc
- Quan hệ Campuchia - Việt Nam
- Quan hệ Châu Âu - Trung Cộng
- Quan hệ chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
- Quan hệ chiến lược Hoa Kỳ-Trung Quốc
- Quan hệ chiến lược Mỹ - Trung
- Quan hệ chiến lược toàn diện Việt - Trung
- Quan hệ Cuba và thế giới
- Quan hệ Czech - Việt Nam
- Quan hệ Dân chủ - Cộng hòa
- Quan hệ đối ngoại toàn cầu
- Quan hệ Đông Nam Á - Trung Quốc
- Quan hệ Đức - Việt
- Quan hệ EU - Hoa Kỳ
- Quan hệ EU - Hoa Kỳ - Trung Quốc
- Quan hệ EU - Tàu Cộng
- Quan hệ EU - Trung Quốc
- Quan hệ Giang - Tập
- Quan hệ hai đảng
- Quan hệ Hoa Kỳ - Đài Loan
- Quan hệ Hoa Kỳ - Philippines
- Quan hệ Israel - Iran
- Quan hệ Israel - Palestin - Hamas
- Quan hệ Israel - Palestine
- Quan hệ kinh tế Việt Nam - Trung Quốc
- Quan hệ Lào - Trung
- Quan hệ Lithuania - Đài Loan
- Quan hệ Lithuania - Trung Quốc
- quan hệ môi răng
- Quan hệ Mỹ - Trung
- Quan hệ Mỹ - ASEAN
- Quan hệ Mỹ - Âu - Trung
- Quan hệ Mỹ - Campuchia - Trung
- Quan hệ Mỹ - Đài - Trung
- Quan hệ Mỹ - Đài Loan
- Quan hệ Mỹ - Đài Loan - Trung
- Quan hệ Mỹ - Đài Loan - Trung Quốc
- Quan hệ Mỹ - ĐNA
- Quan hệ Mỹ - Đông Nam Á
- Quan hệ Mỹ - Đông Nam Á - Trung
- Quan hệ Mỹ - Đông Nam Á - Trung Quốc
- Quan hệ Mỹ - EU - Trung Quốc
- Quan hệ Mỹ - Israel
- Quan hệ Mỹ - Nga
- Quan hệ Mỹ - Nhật
- Quan hệ Mỹ - Nhật - Trung
- Quan hê Mỹ - Trung
- Quan hệ Mỹ - Trung
- Quan hệ Mỹ - Trung - Đài
- Quan hệ Mỹ - Trung - Nga
- Quan hệ Mỹ - Úc
- Quan hệ Mỹ - Ukraine
- Quan hệ Mỹ - Việt
- Quan hệ Mỹ - Việt - Trung
- Quan hệ Mỹ - Việt Nam - ASEAN
- Quan hệ Mỹ – Trung
- Quan hệ Mỹ & đồng minh - Trung Quốc
- Quan hệ Mỹ Trung
- Quan hệ Mỹ-Trung
- Quan hệ NATO - Ukraine
- Quan hệ Nga - Ấn - Mỹ - phương Tây
- Quan hệ Nga - Ấn - Phương Tây
- Quan hệ Nga - EU - Ukraine
- Quan hệ Nga - NATO
- Quan hệ Nga - Triều Putin Kim Jong Un
- Quan hệ Nga - Trung
- Quan hệ Nga - Trung - Mỹ
- Quan hệ Nga - Trung Quốc
- Quan hệ Nga - Ukraine
- Quan hệ Nga - Việt
- Quan hệ Nga - Việt - UKraine
- Quan hệ Nga-Bắc Triều Tiên
- Quan hệ Nga-thế giới
- Quan hệ ngoại thương Trung Quốc - thế giới
- Quan hệ ngôn ngữ Nga - Ukraine
- Quan hệ Nhật - Đài
- Quan hệ Nhật - Trung
- Quan hệ Nhật - Việt
- Quan hệ Nhật Bản - ASEAN
- Quan hệ Nhật Đài chống TQ
- Quan hệ Pháp - Úc
- Quan hệ phương Tây - Trung Quốc
- Quan hệ Putin - Tập Cận Bình
- Quan hệ quân sự Việt - Trung
- Quan hệ quốc
- Quan hệ quốc tế
- Quan hệ quốc tế về kinh tế
- Quan hệ Tập - Putin
- Quan hệ Trung - ASEAN
- Quan hệ Trung - Bangladesh
- Quan hệ Trung - Đài
- Quan hệ Trung - Đức
- Quan hệ Trung - Indo
- Quan hệ Trung - Mỹ
- Quan hệ Trung - Nga
- Quan hệ Trung - Nga - Mỹ
- Quan hệ Trung - Nhật
- Quan hệ Trung - Úc
- Quan hệ Trung - Việt
- Quan hệ Trung Quốc - "Bộ tứ"
- Quan hệ Trung Quốc - ASEAN
- Quan hệ Trung Quốc - các nước Đông Bắc Á
- Quan hệ Trung Quốc - Đài Loan
- Quan hệ Trung Quốc - EU
- Quan hệ Trung Quốc - Hong Kong
- Quan hệ Trung Quốc - Mông Cổ
- Quan hệ Trung Quốc - Nga
- Quan hệ Trung Quốc - Nhật Bản
- Quan hệ Trung Quốc - Thế giới tự do
- Quan hệ Trung Quốc - Trung Á
- Quan hệ Trung Quốc - Việt Nam
- Quan hệ Trung Quốc và cường quốc Á Úc
- Quan hệ truyền thống trong công xã nông thôn
- Quan hệ Úc - Trung
- Quan hệ Úc - Việt Nam
- Quan hệ Việt - Campuchia
- Quan hệ Việt - Đức
- Quan hệ Việt - EU
- Quan hệ Việt - Lào
- Quan hệ Việt - Lào - Campuchia
- Quan hệ Việt - Mỹ
- Quan hệ Việt - Mỹ - Nga -Tàu
- Quan hệ Việt - Mỹ - Trung
- Quan hệ Việt - Mỹ - Trung Nâng cấp quan hệ chiến lược toàn diện Việt - Mỹ
- Quan hệ Việt - Nga
- Quan hệ Việt - Nga - Ukraine
- Quan hệ Việt - Nhật
- Quan hệ Việt - Pháp
- Quan hệ Việt - Thái
- Quan hệ Việt - Trung
- Quan hệ Việt - Trung - Mỹ
- Quan hệ Việt - Ukraine
- Quan hệ Việt -Trung
- Quan hệ Việt – Mỹ
- quan hệ Việt Đức
- Quan hệ Việt Mỹ
- Quan hệ Việt Nam - Asean
- Quan hệ Việt Nam - Campuchia
- Quan hệ Việt Nam - Cuba
- Quan hệ Việt Nam - EU
- Quan hệ Việt Nam - Hàn quốc
- Quan hệ Việt Nam - Indonesia
- Quan hệ Việt Nam - Thái Lan
- Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc
- Quan hệ Việt Nam - Trung Quốc - Philippines
- Quan hệ Việt Nam - Ukraine
- Quan hệ Việt Nam -Trung Quốc
- Quan hệ Việt Nam-Campuchia-Trung Quốc
- Quan hệ Việt-Mỹ
- Quan hệ Việt-Trung
- Quan hệ Việt–Mỹ
- Quan hệ VN - TQ
- Quan hệ xã hội
- Quan liêu
- quản lý
- Quản lý AI
- Quản lý kinh tế
- Quản lý công nghệ
- Quản lý dân cư
- Quản lý di sản
- Quản lý dữ liệu
- Quản lý dữ liệu cá nhân
- Quản lý đất đai
- Quản lý đô thị
- Quản lý giao thông
- Quản lý hàng không
- Quản lý hành chính
- Quản lý kinh tê
- Quản lý kinh tế
- Quản lý lao động
- Quản lý mạng xã hội VN
- Quản lý năng lượng
- Quản lý nguồn nước
- Quản lý nhà nước
- Quản lý nhà nước trong đại dịch
- Quản lý nhà nước trong đại dịch virus Vũ Hán
- Quản lý nhà nước về kinh tế
- Quản lý rừng tự nhiên
- Quản lý tài nguyên
- Quản lý tài nguyên khoáng sản thế giới
- Quản lý tài nguyên nước
- Quản lý thông tin
- Quản lý tiền công đức
- Quản lý tiền tệ
- Quản lý tôn giáo
- Quản lý truyền thông
- Quản lý và giám sát tài sản cá nhân
- Quản lý văn hoá
- Quản lý văn hóa
- Quản lý vốn công
- Quản lý xã hội
- Quản lý xã hội chống đại dịch
- Quản lý xã hội trong đại dịch
- Quản lý xã hội với đại dịch
- Quan niệm sống
- Quan trí
- Quản trị công
- Quản trị đất nước
- Quản trị đất nước trong đại dịch
- Quản trị nhà nước
- Quản trị quốc gia
- Quản trị rừng
- Quản trị xã hội
- Quan và dân
- Quảng cáo
- Quang Thành
- Quân Đội
- Quân đội Nga
- Quân đội Trung Quốc
- Quân đội VN
- Quân đội VNCH
- Quân phiệt
- quân sự
- Quê hương
- Quốc gia
- Quốc hoa
- Quốc Hội
- Quốc hội châu Âu
- Quốc hội Hoa Kỳ
- Quốc hội Việt Nam
- Quốc khánh
- Quốc khánh trong nỗi sợ
- Quốc khánh trong nỗi sợ lòng dân
- Quốc khánh Trung Cộng
- Quốc kỳ
- Quốc phòng
- Quốc phòng Việt Nam
- Quốc tang
- Quốc Tế
- Quốc xã
- Quỹ 50K
- Quỹ đất Hà Nội
- quy định 214
- quy hoạch
- Quy hoạch cán bộ
- Quy hoạch đô thị
- Quy hoạch nhân sự
- Quy hoạch Thủ đô
- Quy hoạch thủy lợi
- Quy luật thị trường
- Quỹ nhân đạo
- Quyền biểu tình
- Quyền con người
- Quyền công dân
- quyền hạn
- Quyền lập hội
- Quyền lợi
- Quyền lực
- Quyền lực đảng
- Quyền lực Đảng CSVN
- Quyền lực mềm
- Quyền lực nhà nước
- Quyền lực và tha hóa
- Quyền phát triển
- Quyền riêng tư
- Quyền sở hữu
- Quyền thu thập thông tin
- Quyền trẻ em
- Quyền tự do dân chủ
- Quyền tự do đi lại
- Quyền tự do ngôn luận
- Quyền tự do thông tin
- Raul Pedrozo
- RFA
- RFI
- RISE
- RLI
- Rọ mõm
- Rodrigo Duterte
- Roger Brent
- rosetta
- RSF
- Ruchir Sharma
- Rửa tiền
- Rừng
- Rừng phòng hộ
- Rừng quốc gia
- Ryan Hass
- Sách
- Sách giáo khoa
- Sách giáo khoa Ngữ văn
- Sách Hán Nôm
- Sách trắng Quốc phòng
- Sài Gòn
- Sài Gòn chống dịch covid-19
- Sài Gòn giữa đại dịch
- Sài Gòn trong đại dịch
- Sài Gòn và Hà Nội chống đại dịch virus Vũ Hán
- sai lầm
- saigonnhonews
- Salushnyi
- Samsung
- Sản xuất chất bán dẫn
- Sản xuất chip
- Sáng kiến Vành đai và Con đường
- Sáp nhập tiền tệ
- Sarah Gilbert
- Sarkozy
- Sáu Dân
- Sáu Tường
- Sắc tộc
- Sầm Đức Xương
- Sân bay Long Thành
- Sân bay Tân Sơn Nhất
- Scott Andrew Fritzen
- SEARAC
- Sergej J. Netschajew
- SGK
- Shangri-la
- Shimon Peres
- Shinzo Abe
- Siêu cử tri
- Silicon
- Singapore
- Sính bằng cấp
- Sinh nhật
- Solzhenitsyn
- sòng bạc
- Song Chi
- Song Phan
- Số hóa
- sổ hộ khẩu
- Số liệu thống kê
- Số phận Chinazi
- Số phận người bất đồng chính kiến
- Số phận nông dân
- Sống chung với dịch virus Vũ Hán
- Sống chung với Covid-19
- sông Hồng
- Sông Mekong
- Sông Mékong
- Sông Mê Kông
- Sống nhân văn
- Sở hữu đất đai
- Sở hữu đất đai & Thu hồi đất đai
- Sở hữu đất đai và Thu hồi đất đai
- Sở hữu toàn dân
- Sở hữu toàn dân và tình trạng và cướp đất
- Sở hữu trí tuệ
- Sợ Tàu
- Spac
- sri lanka
- Stalin
- Stanford
- Stasi
- Stephen Nagy
- Sun Group
- Sùng bái cá nhân
- Suy giảm tài nguyên
- Suy nghĩ
- Suy thoái kinh tế
- Suy tôn lãnh đạo
- suy tư
- Sử dụng chì
- Sự kiện 2021
- Sự kiện chính trị 2021
- Sử Liệu
- Sự nóng lên toàn cầu
- Sư sãi
- Sư sãi thời kinh tế thị trường định hướng XHCN
- Sư thật sư giả
- Sư thật và sư giả
- Sức mạnh quân sự Mỹ
- Sức sống dân tộc
- Sức sống Ukraine
- Sức sống XHDS
- Syrskyi
- T-online
- T. Greg McKelvey
- Tạ Duy Anh
- Tạ Kiều Trang
- Tạ Phong Tần
- Tạ Tỵ
- Tả và hữu trong nền chính trị dân chủ
- Tác động của chính sách
- tái cấu trúc
- Tài chính
- Tài chính ngân hàng
- Tai họa
- Tài năng
- Tài nguyên
- Tài nguyên môi trường
- Tài nguyên nước
- Tam duy
- Tam Đảo
- Tam quyền phân lập
- Tàn dư phe XHCN hiện nay
- tản mạn
- Tản mạn chính trị
- Tản mạn thời thế
- tàn phá
- Tang lễ Nguyễn Trọng Vĩnh
- Tạp chí Bách Khoa
- Tạp chí Diễn đàn
- Tasnim Nazeer
- Tàu cá Trung Quốc
- Tàu cá VN bị tấn công
- Tàu Cộng
- Tàu sân bay Âu Mỹ đến Biển Đông
- Tăng giá điện
- Tăng lương
- tăng thuế
- tăng trưởng
- Tâm linh
- Tâm lý chiến lang
- Tâm lý dân tộc
- Tâm lý nhà độc tài
- Tâm lý thời đại
- Tâm lý xã hội
- Tầm nhìn của Đảng Cộng sản
- Tâm thư mạo danh
- Tâm trạng xã hội
- Tấn công mạng
- Tân Cương
- Tần Cương
- Tân Đại sứ Mỹ
- Tân Hiệp Phát
- Tân Hoàng Minh
- Tân Rai
- Tầng lớp tinh hoa
- Tập Cận Bình
- Tập Cận Bình - Lý khắc Cường
- Tập Cận Bình Chiến lược Vành đai và con đường
- Tập Cận Bình tham vọng và thực tế
- Tập đoàn tham nhũng
- Tập đoàn xe Grab biểu tình
- Tập hợp xã hội
- Tập quyền
- Tập quyền tham nhũng
- tập thể
- Tập trận RIMPAC
- Tẩy chay Trung Quốc
- Tây Nguyên
- Tây sơn
- Tây tạng
- Tedros Adhanom Ghebreyesus
- Test kit Việt Á
- Tệ nạn
- tên lạ
- Tết
- Tết Trồng cây
- Tha hóa xã hội
- Thả thơ Rằm tháng Giêng
- Thái Lan
- Thái Anh Văn
- Thái Bá Tân
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Lan
- Thái tử đảng
- Tham
- Tham nhũng
- Thảm họa Cộng sản
- Thảm họa môi trường
- Tham nhũng
- Tham nhũng chính sách
- Tham nhũng đấu thầu
- Tham nhũng giáo dục
- Tham nhũng nhiệm kỳ
- Tham nhũng ở Việt Nam
- Tham nhũng quyền lực
- Tham nhũng y tế
- Tham nhũng’
- Thảm sát Bucha
- Thảm sát Gạc Ma
- Tham vọng bá chủ
- Tham vọng quyền lực
- Tham vọng Trung Quốc
- Thành Được
- Thanh Hà
- thanh lọc
- Thành ngữ tục ngữ
- Thanh niên
- Thanh Thảo
- Thành thật
- thành tích dổm
- Thanh toán Nhân dân tệ
- Thanh tra
- thanh trừng
- thanh trừng quân đội Trung Quốc
- Thành ủy Hà Nội
- Thành viên Liên hợp quốc
- thanhnien
- thao túng chính trị
- Thao túng tiền tệ
- Thăm nuôi tù cải tạo
- Thặng dư thương mại
- Thăng Long
- Thân phận nông dân
- Thân phận dân tộc Việt Nam dưới thời Cộng sản
- Thân phận dân Việt
- Thân phận người Việt
- Thất nghiệp
- thầy giáo
- The Diplomat
- Thẻ đảng
- Thẻ vàng/đỏ thuỷ sản
- Thesaigontimes
- thể chế
- Thể chế cận huyết
- Thể chế chính trị
- Thể chế chính trị ở Việt Nam
- Thể chế chính trị Việt Nam
- Thể chế Cộng sản
- Thể chế cộng sản bế tắc
- Thể chế CS
- Thể chế dân chủ
- Thể chế dân chủ và lá phiếu
- Thể chế đảng CS
- Thể chế độc tài
- Thế chế trong buổi mạt vận
- Thể chế và công lý
- Thể chế và đồng tiền
- Thể chế và lòng dân
- Thể chế và lối thoát
- Thể chế và pháp luật
- Thể chế và phát triển
- Thể chế Việt Nam
- Thế chiến thứ Ba
- Thể dục thể thao
- Thế giới
- Thế giới 2021
- Thế giới 2022
- Thế giới 2023
- Thế giới cảnh giác Trung Cộng
- Thế giới chống Trung Quốc
- Thế giới tẩy chay Tàu Cộng
- Thế giới tẩy chay Trung Quốc
- Thế gới quan tâm tù nhân lương tâm ở Việt Nam
- Thế hệ theo đảng
- thế hệ trẻ
- Thế lực chống lưng
- Thế lực thù địch
- Thề nguyền ở QH
- Thể thao
- Thế vận hội Bắc Kinh
- Thềm lục địa
- thi đua
- Thi tốt nghiệp phổ thông
- Thị trường
- thị trường chứng khoán
- Thị trường kinh tế
- Thị trường tài chính
- Thị Vải
- Thích Chân Quang
- Thích Minh Tuệ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nhất Hạnh và Nguyễn Ngọc Lan
- Thích Quảng Độ
- Thích Trí Quang
- Thích Trúc Thái Minh
- Thích Tuệ Sĩ
- Thích Tuệ Sỹ
- Thiên An Môn
- Thiện nguyện tài phiệt
- thiên nhiên
- Thiên tai
- thiết chế xã hội
- Thiểu số thức tỉnh
- Thiều Thị Tân
- thiếu văn hóa
- Thỉnh nguyện và tiếp nhận
- Thoả thuận ngũ cốc
- thoả ước Thành Đô
- thòa ước Thành Đô
- Thoái Đảng
- Thoái hóa đoàn thể cánh tay của CS
- Thoát Cộng
- Thoát Trung
- thoibao.de
- Thomas Franke
- Thomas Lim
- Thổ Nhĩ Kỳ
- Thông điệp
- Thống nhất đất nước
- Thống nhất và khác biệt
- Thông tin
- Thông tin "dỏm"
- Thông tin giả
- Thông tin vaccine
- Thông tư 19
- Thơ
- thơ ca
- Thơ và hiện thực
- Thơ văn Lý - Trần
- Thời cơ
- Thời đại
- Thời Pháp thuộc
- Thủ đoạn Tàu Cộng
- Thủ đô
- Thủ đô Hà Nội
- Thù hận và viễn kiến
- thu hồi đất
- Thu thập DNA
- Thủ Thiêm
- Thủ tục hành chính
- Thủ tướng
- Thục Quyên
- Thục-Quyên
- thuế
- Thuế carbon
- Thuế môi trường
- Thuế quan
- Thuế tài sản
- Thuế tối thiểu toàn cầu
- thùng nhân
- Thuốc giả
- Thuỷ điện
- thủy điện
- Thủy điện Lan Thương
- Thủy điện Lancang (TQ)
- Thủy điện Luang Prabang
- Thủy điện Mekong
- Thủy điện Mékong
- Thủy điện miền Trung
- Thủy điện miền Trung xả lũ
- Thủy điện thượng nguồn Mékong
- Thủy điện Trung Quốc trên sông Lan Thương
- Thủy điện và môi trường
- Thủy hải sản
- Thụy Linh
- Thuỷ lợi
- Thủy lợi
- Thụy My
- Thuỵ My RFI
- Thúy Nga Paris By Night
- Thủy Tiên
- thuyền nhân
- Thuyết âm mưu
- Thuyết âm mưu virus Vũ Hán
- Thư
- thư bạn đọc
- Thư bày tỏ quan điểm chính trị
- Thư giãn
- Thư giãn Chủ nhật
- Thư giãn CN
- thư giãn cuối tuần
- thư gửi bạn đọc
- Thư ngỏ
- Thư tín
- Thực chất quan hệ Trung - Việt
- Thực dụng Mỹ
- Thực hành dân chủ
- Thức tỉnh ý thức dân chủ trong dân chúng
- thực trạng đất nước
- Thương chiến Mỹ - Trung
- Thương chiến Nỹ - Trung
- Thượng đỉnh Dân chủ
- Thượng đỉnh Trump - Kim
- Thương hiệu
- thương mại quốc tế
- Thương mại toàn cầu
- Thương mại Việt - Mỹ
- Thương mại Việt - Trung
- Thương mại Việt Mỹ
- Thưởng thức nghệ thuật
- Tiêm chủng
- tiềm lực
- Tiêm vaccine chống Virus Vũ Hán
- Tiên học lễ hậu học văn
- Tiên hộc lễ
- Tiền lương
- tiến sĩ
- Tiền TQ
- Tiếng dân
- Tiếng nói của Tuổi trẻ
- Tiếng nói của xã hội dân sự
- Tiếng nói phản chiến ở Nga
- Tiếng nói trí thức Việt Kiều góp phần xây dựng đất nước
- Tiếng nói vì dân
- Tiếng thơ tự do
- Tiếng Việt
- Tiết kiệm
- Tiêu hủy tranh
- Tiểu thuyết "1984"
- Tiểu thuyết Chốn Vắng
- tiêu tiền TQ trên đất VN
- Timothy Snyder
- Tín chỉ carbon
- tin giả
- Tín ngưỡng
- Tín ngưỡng và mê tín
- Tin tặc
- tin tặc tấn công
- Tin tức
- Tình báo
- Tính chính danh của nhà nước cộng sản
- tính đảng
- Tình hữu nghị vô sản
- Tình người
- Tình người Cộng sản
- Tinh thần công dân
- Tinh thần quý tộc
- Tình yêu Tổ quốc
- Titan
- TKV
- Toà án
- tòa án
- Tòa án CS
- Toà án Hình sự Quốc tế
- Tòa án Quốc tế
- Toà án Việt Nam
- Tòa trọng tài Quốc tế
- toàn cầu hóa
- Toán học
- tố
- Tố Cáo
- Tổ chức nhà nước
- Tổ chức nhân sự
- Tổ chức quần chúng của đảng
- Tổ chức tín dụng
- Tổ chức xã hội dân sự
- Tô Hải
- Tô Huy Rứa
- Tô Lâm
- Tổ quốc
- Tổ quốc và thể chế
- Tô Thuỳ Yên
- Tô Thức
- Tố tụng
- Tô Văn Lai
- Tô Văn Trường
- Tội ác Đồng Tâm
- Tội ác chiến tranh
- Tội ác Đồng Tâm
- Tội phạm công nghệ cao
- Tội phạm tham nhũng
- Tôi phạm VN tại Czech
- tôn giáo
- Tôn giáo và chính quyền
- Tôn giáo và dân tộc
- Tôn Quốc Tường
- Tổng cục 2
- Tổng kết một năm
- Tổng liên đoàn lao động Việt Nam
- Tổng tấn công Mậu Thân 1968
- TP Hồ Chí Minh
- TP Mariupol của UKraine
- TQ bị tẩy chay
- TQ che dấu dịch bệnh
- TQ mua gỗ Thái Bình Dương
- Trà My
- Trả nợ nước ngoài
- tra tấn
- Tra tấn và nhục hình
- Trách nhiệm công dân
- Trách nhiệm Nhà nước
- Trách nhiệm quan chức
- trách nhiệm Trung Quốc
- Trách nhiệm xã hội
- Trái đất
- Trại súc vật
- Trang Bauxite Việt Nam
- Tranh ăn
- tranh chấp ruộng đất
- Tranh cử Tổng thốn Mỹ
- Tranh luận
- Trao đổi ý kiến
- Trào lộng
- tráo trở Tàu Cộng
- Trần Anh Hùng
- Trấn áp bất đồng
- Trấn áp công luận
- Trần Doãn Nho
- Trần Duy Long
- Trần Đại Quang
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Triển
- Trần Độ
- Trần Đức Thạch
- Trần Hoài Dương
- Trần Hoài Thư
- Trần Hồng Hà
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Khải Thanh Thủy
- Trần Kiên
- Trần Minh Tuấn
- Trần Mộng Tú
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Ninh
- Trần Nhơn
- Trần Nhương
- Trần Quyết Thắng
- Trần Thị Nga
- Trần Thị Trường
- Trần Thủ Độ
- Trần Trọng Kim
- Trần Trung Đạo
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Phương
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Vũ Hải
- Trần Xuân Bách
- Trật tự thế giới trong Toàn cầu hóa
- Trẻ em
- Trí thức
- Trí thức bất đồng
- Trí thức bên thua cuộc
- Trí thức bỏ đảng
- Trí thức dấn thân
- Trí thức độc lập
- Trí thức gốc Việt
- Trí thức hải ngoại
- Trí thức miền Nam
- Trí thức miền Nam sau 1975
- Trí thức người Việt quốc gia
- Trí thức theo đảng
- Trí thức tinh hoa
- Trí thức trong thể chế CS
- Trí thức trong xã hội cộng sản
- Trí thức và hiện tình đất nước
- Trí thức và thể chế
- Trí thức và thời cuộc
- Trí thức và văn hóa
- Trí thức Việt Nam
- Trí thức yêu nước
- Trí tuệ nhân tạo
- Trí tuệ nhân tạo trong công nghệ truyền thông
- Triển lãm tranh gò đồng Phạm Xuân Trường
- Triển lãm tranh khắc đồng của PXT
- Triển lãm tranh khắc đồng PXT
- Triển vọng Sài Gòn sau đại dịch
- Triều Tiên
- Trịnh Bá Khiêm
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bá Tư
- Trình Bội Minh
- Trịnh Khải Nguyên-Chương
- Trịnh Vĩnh Bình
- Trịnh Xuân Thanh
- trò hề bầu cử
- Trọng dụng người tài
- Trọng Thanh
- Trọng Thành
- trốn chạy cộng sản
- Trồng cần sa xứ người
- Trồng rừng
- Trợ giá
- Trơ trẽn Tàu Cộng
- Trục ma quỷ mới
- Trúc Phương
- Trúc Thích Thái Minh
- Trumpism
- Trung - Mỹ
- Trung Cộng
- Trung Cộng & mưu mô bành trướng
- Trung Cộng phát triển thần kỳ
- Trung Đông
- Trung Hoa mộng
- Trung lập
- Trung Quốc
- Trung Quốc - Campuchia
- Trung Quốc - Hoa Kỳ
- Trung Quốc bành trướng
- Trung Quốc cướp đảo
- Trung Quốc đuổi theo Mỹ
- Trung quốc thao túng
- Trung Quốc và dự án Vành đai và Con đường
- Trung Quốc và Đông Nam Á
- Trung Quốc và phần còn lại của thế giới
- Trung Quốc xâm chiếm Gạc Ma
- Trung Quốc xâm nhập biên giới
- Trung Quốc xâm nhập trái phép
- trung với Đảng
- Truy nguồn virus Vũ Hán
- Truyện chưởng
- truyền hình
- Truyện Kiều
- truyền thông
- Truyền thông bẩn
- Truyền thông cộng sản
- Truyền thông CS
- Truyền thông định hướng
- truyền thông mạng
- Truyền thông nhà nước
- Truyền thông ở Việt Nam
- Truyền thông quốc gia và sự trục lợi
- Truyền thông số
- Truyền thông về cứu trợ bão lụt
- Truyên truyền CS
- Trực cảm chính nghĩa
- Trưng cầu dân ý
- Trưng cầu dân ý sáp nhập lãnh thổ Ukraine vào Nga
- Trừng phạt kinh tế
- Trương Duy Nhất
- Trường hợp Thụy Điển
- Trương Mỹ Lan
- Trường Sa
- Trương Tấn Sang
- Trương Thị Mai
- Trương Tuần
- Trương Văn Dũng
- Trường viết văn Nguyễn Du
- Trương Vĩnh Ký
- TS Nguyễn Văn Tuấn
- TT Biden
- Tu hành
- Tù ngục và tự do
- Tù nhân lương tâm
- tù nhân chính trị
- tù nhân lương tâm
- Tù nhân lương tâm dưới chế độ Cộng sản
- Tù nhân tâm thần
- Tù nhân trong đại dịch
- Tu thật tu giả
- Tu thật và tu giả
- Tuấn Khanh
- Tuệ Sỹ
- Tuổi trẻ
- Tuổi trẻ thức tỉnh
- Tuổi trẻ Việt Nam
- Tuyên bố
- Tuyên bố chung Hoa Kỳ - Phillippines
- Tuyên giáo
- Tuyên ngôn cộng sản
- Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền
- Tuyên truyền
- Tuyên truyền Cộng sản
- Tuyên truyền xã hội chủ nghĩa
- Tuyệt chủng
- Tuyệt thực
- Tự do ngôn luận
- Tự tử
- tư bản đỏ
- Tư bản thân hữu
- Tự bào chữa
- Tư cách lãnh đạo
- từ chức
- Từ chức và cách chức
- Tự do
- Tự do báo chí
- Tự do cá nhân
- Tự do chính kiến
- Tự do dân chủ
- Tự do học thuật
- Tự do lập hội
- tự do ngôn luận
- Tự do sáng tác
- Tự do sáng tạo
- tự do thông tin
- Tự do tín ngưỡng
- tự do tôn giáo
- Tự do tư tưởng
- Tự do và giới hạn
- Tự do và nô lệ
- Tự do và phản biện
- Tự do yêu nước
- Tư duy CS
- Tư duy quan chức
- Tử Đinh Hương
- Tự giải cứu bằng xe máy và đi bộ
- Tự hào
- Tư liệu
- Tự lực văn đoàn
- Tư pháp
- Tư pháp CS
- Tự sát ở đồn công an
- Từ thiện
- Từ Thức
- tự tôn dân tộc
- Tứ trụ
- Tứ trụ phát ngôn
- Tử tù
- Tử tù Đặng Văn Hién
- Tử tù Hồ Duy Hải
- Tử tù Lê Văn Mạnh
- Tự tử
- Tư tưởng cộng sản
- Tư tưởng Phan Châu Trinh
- Tự ứng cử
- Tử vong vì covid-19
- Tường biên giới
- Tượng đài
- Tượng đài Trần Hưng đạo
- Tượng Đức thánh Trần Hưng Đạo
- Tương lai dân tộc
- Tướng lĩnh CS
- Tưởng niệm
- Tương quan chiến lược Mỹ - Trung
- Tương quan so sánh Ukraine - Việt Nam
- Tượng Trần Hưng Đạo
- Tỵ nạn giáo dục
- Tỷ phú Charles ‘Chuck’ Feeney
- Úc
- Úc Châu
- Úc-Trung Quốc
- Ukraine
- Ukraine - EU
- Ukraine - Hoa Kỳ
- Ukraine - NATO
- Ukraine chống Nga xâm lược
- Ukraine chống tham nhũng
- Ukraine chống xâm lược
- Ukraine chống xâm lược Nga
- Ukraine và Biển Đông
- Umeda Kunio
- UNCLOS
- Ủng hộ Putin
- Ủng hộ Ukraine
- Ủng hộ Ukraine chống Putin cướp nước diệt chủng
- Ủy ban Âu châu
- Ứng cử vào Hội đồng Bao an LHQ
- Ứng xử
- Ước vọng năm mới
- Vaccine chống coronavirus
- Vaccine chống Covid-19
- Vaccine chống Covid-19 của Trung Cộng
- Vaccine chống covid-19 của Trung Quốc
- Vaccine chống Covid-19 của Việt Nam
- Vaccine chống Virus Vũ Hán
- Vaccine chống virus Vũ Hán của VN
- Vaccine chống virus Vũ Hán đến VN
- Vaccine chống virus Vũ Hán ở VN
- Vaccine chống Vrus Vũ Hán
- Vaccine Tàu Cộng
- Vaccine Trung Cộng
- Vaccine Trung Quốc
- Vaccine Trung Quốc chống virus Vũ Hán
- Vaccine Trung Quốc ở Việt Nam
- Vaccine Việt Nam
- Vai trò cá nhân trong lịch sử
- Vai trò của Mỹ hậu Trump
- Vai trò Hoa Kỳ ở Châu Á Thái Bình Dương
- Vai trò người đứng đầu nhà nước trong đại dịch
- Vai trò nhà nước đối phó đại dịch covid-19
- Vai trò trí thức trong thể chế
- Vãn hóa
- Vạn Thịnh Phát
- Vàng trong nền kinh tế
- Vành đai và Con đường
- Vào đời
- VASFCESR
- văn chương "cách mạng"
- Văn chương miền Nam Việt Nam
- Văn chương và quyền lực
- Văn đoàn độc lập
- Văn Giang
- văn hoá
- Văn hóa
- Văn hóa bạo lực
- Văn hóa công chức
- Văn hóa cộng sản
- Văn hoá của quan chức Việt Nam
- Văn hoá đọc
- Văn hóa Hán
- Văn hóa lối sống
- Văn hóa miền Nam
- Văn hóa Phật giáo
- Văn hóa quan chức
- Văn hóa súng
- Văn hoá suy mạt
- Văn hoá tâm linh
- Văn hóa tên đường
- Văn hóa ứng xử
- Văn hoá và chính trị
- Văn hoá xã hội
- Văn hóa xã hội
- Văn học
- Văn học đương đại Trung Quốc
- Văn học hải ngoại
- Văn học miền Nam 1954-1975
- Văn học nghệ thuật
- Văn học nghệ thuật bao cấp
- Văn học nghệ thuật Chủ nhật
- Văn học nghệ thuật XHCN
- Văn học nữ giới
- Văn học phản tỉnh
- Văn học thời đổi mới
- Văn học và hiện thực
- văn học Việt Nam
- Văn kiện Đảng
- văn minh sông Hồng
- Văn nghệ
- Văn nghệ phục vụ chính trị
- Văn nghệ sĩ miền Bắc
- Văn nghệ sĩ miền Nam trước 1975
- Văn nghệ XHCN
- Văn Việt
- Vận chuyển hàng hoá quốc tế
- Vấn đề nhập cư
- vân đồn
- Vận mệnh Đảng Cộng sản Việt Nam
- Vận mệnh tương đồng
- Vấn nạn giáo dục khó gỡ
- Vấn nạn TPHCM
- Vấn nạn tượng đài
- Vận nước
- Vân Phạm
- Vật lý học
- Vedan
- Venezuela
- Về nước đầu tư
- VFA
- vì dân
- Vị trí của Hoa Kỳ trong thế giới tự do dân chủ hiện nay
- Vị trí Hoa Kỳ
- Vị trí xã hội
- Vị Xuyên
- Vietnam Weekly
- viettel
- Việc làm
- Viên chức
- Viên Đăng Huy
- Viện Khổng Tử
- Viện NA
- Viện trợ An ninh Chính thức OSA
- Viện trợ Ukraine
- Viếng tang
- Việt - Mỹ
- Việt - Mỹ dưới thời Biden
- Việt - Trung
- Việt - Trung - Đài
- Việt - Trung: Môi hở răng lạnh
- Việt Á
- Việt Cộng và Trung Cộng
- Việt kiều
- Việt Kiều về xây dựng đất nước
- Việt Minh
- Việt Nam
- Việt Nam - EU
- Việt Nam - Hoa Kỳ
- Việt Nam - Liên Xô
- Việt Nam - Ukraine
- Việt Nam - Vatican
- Việt Nam 2018
- Việt Nam 2019
- Việt Nam 2023
- Việt Nam bắt cóc người tại Đức
- Việt Nam chống dịch covid-19
- Việt Nam Cộng hòa
- Việt Nam Đổi mới sáng tạo
- Việt Nam là bãi rác của thế giới
- Việt Nam năm Quý Mão
- Việt Nam Quốc dân đảng
- Việt Nam thời báo
- Việt Nam trên bàn cờ thế giới hiện tại
- Việt Nam trong ASEAN
- Việt Nam trong Liên Hợp Quốc
- Việt Nam trong quan hệ chiến lược của Mỹ và Anh
- Việt Nam trong thế đối đầu Trung - Mỹ
- Việt Nam và 3 cường quốc
- Việt Nam và AUKUS
- Việt Nam và Virus Covid-19
- Việt Nam xã hội hóa mua vaccine
- Việt Phương
- Viết sử
- Viktor Orban
- Vin group
- Vinashin
- Vinfast
- Vingroup
- Virus Vũ Hán
- virus nhân tạo
- Virus Tàu Cộng
- Virus Trung Quốc
- Virus Trung Quốc và CS Việt Nam
- Virus Trung Quốc và người nghèo
- Virus Trung Quốc và Việt Nam
- Virus Vũ Hán
- Virus Vũ Hán và ĐCSTQ
- Virus Vũ Hán và Việt Nam
- VN cấm lãnh đạo tổ chức nhân quyền nhập cảnh
- VN chống dịch Virus Vũ Hán
- VN chống Virus Vũ Hán
- VN trong quan hệ đại cường
- VN và ASEAN giữa đại dịch và Biển Đông
- VN-Ukraine
- VNexpress
- VNTB
- Võ An Đôn
- Võ Duy Nghi
- Võ Hồng Phúc
- Võ Kim Cự
- Võ Nguyên Giáp
- Võ Tòng Xuân
- Võ Văn Kiệt
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thưởng
- Võ Xuân Sơn
- VOA
- Volodymyr Zelenskiy
- Volodymyr Zelenskyi
- Vô danh
- Vốn hỗ trợ doanh nghiệp
- vỡ nợ
- Vỡ nợ nước ngoài
- Vỡ trận Covid
- Vụ án "xét lại chống đảng"
- Vụ án Chất độc Da cam
- Vụ án Chuyến bay giải cứu
- Vụ án cô Lê Thi Dung
- Vụ án Đồng Tâm
- Vụ án Hàn Đức Long
- Vụ án Hồ Duy Hải
- Vụ án Lê Thị Dung
- Vụ án Lưu Bình Nhưỡng
- Vụ án Năm Cam
- Vụ án Nguyễn Văn Chưởng
- Vụ án Vạn Thịnh Phát
- Vụ án xét lại chống đảng
- Vụ AVG
- Vũ Cao Đàm
- Vu cáo học thuật
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đức Đam
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Huy Hoàng
- vũ khí
- vũ khí hạt nhân
- Vũ khí sinh học
- Vũ Khoan
- Vu khống chữ nghĩa
- Vụ kiện chất độc da cam
- Vụ kiện chất độc da cam tại Pháp
- Vụ kiện Formosa
- Vụ kiện Trung Quốc về Biển Đông của Philippines lên Tòa án quốc tế
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Ngọc Chi
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Quốc Thúc
- Vũ Thành An
- Vụ Thiền Am
- Vũ Thư Hiên
- Vụ Trịnh Xuân Thanh
- Vụ Việt Á
- Vua cờ Kasparov
- Vua Lê Chúa Trịnh
- Vũng Áng
- Vùng cấm bay
- Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ)
- Vùng EEZ
- Vùng miền
- Vườn quốc gia Cát Tiên
- Vườn rau Lộc Hưng
- Vương Trí Nhàn
- Vượt biên
- Vượt biên tìm đường sống
- Vượt biên trái phép
- Vượt biên trái phép sang VN
- Wang Jisi
- War On The Rocks
- WHO
- Will Nguyễn
- William Pesek
- William Winberg
- WJP
- World Bank
- World cup
- Xã hội dân sự
- Xã Hội
- Xã hội chủ nghĩa
- Xã hội công dân
- Xã hội cộng sản
- Xã hội dân chủ
- xã hội dân sự
- Xã hội dân sự đang lớn mạnh
- Xã hội đen
- Xã hội Mỹ
- Xã hội tha hóa
- Xã hội toàn trị
- Xã hội Trung Quốc
- Xã hội tự do
- Xả lũ
- Xăng dầu
- Xâm lược kinh tế
- Xâm lược mềm
- Xâm lược mềm của Tàu Cộng
- Xâm phạm quyền riêng tư
- Xây dựng Chủ nghĩa xã hội
- Xây cầu
- xây dựng
- Xây dựng luật
- Xe tự lái
- Xét nghiệm covid-19
- Xét nghiệm đại trà
- XHCN
- XHDS
- Xoay trục sang châu Á
- Xô viết
- Xu hướng thoát Trung
- Xuất bản sách
- Xuất khẩu
- Xuất khẩu chính ngạch sang TQ
- Xuất khẩu cửa khẩu phía Bắc
- Xuất khẩu gạo
- Xuất khẩu lao động
- Xuất khẩu nông sản sang TQ
- xung đột
- Xung đột ở dải Gaza
- Xung đột Trung Đông
- Xung đột Ukraine
- Xử án
- Xử lý môi trường
- Xưng hô
- Ý dân
- Y đức
- Ý kiến
- Y tế
- Y tế chống đại dịch virus Vũ Hán
- Y tế Nhà tù
- Y tế Việt Nam
- Ý thức hệ
- Ý thức pháp luật
- Yeltsin
- Yêu cầu Tập Cận Bình từ chức
- yêu nước
- Yêu sách
- Yêu sách 8 điểm năm 2019
- Yêu Trump và ghét Trump
- Zack Cooper
- Zaluzhnyi
- Zelenska
- Zelenskiy
- Zelenskyi
- Zero-Covid
- Zhao Jianwei
- ���Giáo Dục�
- ���Pháp Luật�
- ���Sử Liệu�