Bauxite Việt Nam

Lê Mạnh Hùng

Lịch sử có những bước ngoặt. Nó đã xảy ra vào năm 1914 khi giai đoạn toàn cầu hóa đầu tiên kết thúc bằng máu và lửa và một lần nữa vào những năm 1930 khi khó khăn kinh tế, bảo hộ mậu dịch và dân tộc chủ nghĩa kích thích sự nổi lên của chủ nghĩa phát-xít tại Châu Âu. Chiến thắng trong cuộc bầu cử tại Hoa Kỳ của ông Donald Trump có thể báo hiệu một bước ngoặt mới trong lịch sử thế giới tuy rằng có thể không bằng như hai lần trước nhưng cũng rất nghiêm trọng.

Hoa Kỳ có những bảo vệ hiến định chống lại những người như ông Donald Trump dù có lên làm đến chức vụ Tổng thống. Các vị cha già sáng lập ra nước Mỹ đã nhìn thấy trước nguy cơ của một phong trào dân túy. James Madison đặt ra mục tiêu đầu tiên của Hiến pháp Hoa Kỳ là “bẻ gãy và kiềm chế sự cuồng tín và bạo động bè phái”. Ðối với Madison, “bè phái” ở đây là quyền hạn của bất kỳ một nhóm nào “hợp nhất và bị kích động bởi một cảm tính cuồng tín; họ cướp lấy chính quyền không kể đến quyền lợi của các đồng bào khác của họ”. Các điều khoản phức tạp của Hiến pháp Mỹ về “checks and balance” (kiểm soát và cân bằng) chính là nhằm việc ngăn chặn một nền độc tài của những nhóm như vậy.

Tập Federalist Paper số 10 có lẽ là tập nổi tiếng nhất trong toàn bộ những bài viết mà sau trở thành tuyển tập The Federalist Papers. Ðọc lại tập này, ta có thể thấy rõ rằng cha già dân tộc Hoa Kỳ James Madison đã nghĩ đến một người như ông Trump khi viết ra nhu cầu cần phải bảo vệ nước Cộng hòa chống lại một cuộc nổi dậy nội bộ. Ông Trump đã tuyên bố ông muốn buộc miệng báo chí, tra tấn các tù nhân, không cho những người Hồi Giáo nhập cảnh nước Mỹ, trục xuất hàng triệu người di dân, xây một bức tường cách ly Mỹ với Mexico và ca tụng nước Nga chuyên chế của ông Vladimir Putin. Ðược sự ca tụng của những kẻ chủ trương chủ nghĩa da trắng độc tôn, sự thắng cử của ông Trump đã thả ra trong chính trường Mỹ bóng ma của kỳ thị chủng tộc.

Nhưng việc phân chia quyền hạn và sự kiềm chế nhau giữa các ngành trong chính quyền liên bang sẽ chặn được những chính sách tồi tệ nhất của ông Trump. Một hệ thống tư pháp mạnh đã tạo một bức tường lửa chống lại mọi cố gắng nhằm hành xử phi pháp; các tướng lãnh quân đội có thể từ chối không thi hành những lệnh vi phạm Hiến pháp và Quốc hội dù rằng do đảng Cộng hòa chi phối cũng sẽ ngăn chặn mọi khuynh hướng tiến tới một chế độ tổng thống chuyên chế.

Nhưng nếu Hoa Kỳ có thể chịu đựng không bị ảnh hưởng nhiều bởi một triều đại của Tổng thống Trump, thế giới lại khác.

Cái gọi là trật tự thế giới tự do không phải chỉ dựa trên sức mạnh quân sự và năng động kinh tế, nó còn được xây dựng trên một cơ sở đạo đức có giá trị phổ quát hấp dẫn mọi người: các quyền tự do, chế độ pháp trị, sự tôn trọng nhân phẩm, tinh thần bao dung, các định chế đa nguyên. Nhưng hầu hết tất cả những cái giá trị đó đều đã bị phủ nhận bởi vị Tổng thống mới được bầu lên của quốc gia đứng đầu thế giới tự do này. Thành ra chính cái chế độ dân chủ khai phóng cũng bị hoài nghi.

Thành ra bất kể diễn biến của chính trị Mỹ về sau như thế nào, những thiệt hại tạo ra cho trật tự thế giới hình thành từ những đổ vỡ của thế giới sau năm 1945 là không thể tránh khỏi vì tất cả những sự kiềm chế và cân đối quyền hạn mà Hiến pháp Mỹ đưa ra hầu như không áp dụng vào ngoại giao và chính sách đối ngoại. Các Tổng thống Hoa Kỳ, từ Franklin D. Roosevelt cho đến Barack Obama đều đã cho thấy vai trò của nước Mỹ trên thế giới như thế nào là một sự lựa chọn của con người sống trong Tòa Bạch Ốc.

Trật tự thế giới do Mỹ thiết kế từ năm 1945 đến nay vốn đã bắt đầu suy thoái từ thời Tổng thống George W. Bush. Và lần này nó khó có thể vượt qua được sự rút lui của ông Trump. Cuộc khủng hoảng tài chánh năm 2008, bất công kinh tế, các chính sách khắc khổ và bất mãn với mậu dịch tự do đã làm tan rã sự đồng thuận về kinh tế, một trong các cột chống của trật tự thế giới. Nay thì ông Trump đã cam kết bỏ đi các cột chống chính trị của trật tự này.

Chủ thuyết “America First” của ông Trump cổ võ cho một tinh thần cô lập khiêu khích, một cách tiếp cận với trật tự thế giới dựa trên sức mạnh chứ không phải pháp luật. Một cái nhìn thiển cận nhất về quyền lợi quốc gia đã có ưu tiên hơn so với những quan tâm về an toàn cho thế giới.

Ông Trump không có ý gì muốn duy trì hệ thống liên minh mà các Tổng thống Hoa Kỳ thực hiện và vun xới từ sau thế chiến, bỏ mặc Châu Âu tự đối phó với chính sách phục thù của ông Putin và Ðông Á cho tham vọng bá quyền của Trung Quốc. Ông khuyến dụ rằng Nhật Bản và Nam Hàn có thể nên muốn xây dựng vũ khí hạch nhân cho chính họ. Và chúng ta có thể tin chắc rằng nếu ông giữ lời hứa hủy bỏ thỏa thuận về hạch nhân với Iran, nước này chẳng bao lâu cũng có quả bom của họ. Ðó là vì ông Trump không coi trọng ý tưởng căn bản của trật tự thế giới tự do hiện nay, ý tưởng rằng các quốc gia dân chủ giàu có nhất có thể hợp tác để tạo ra một hệ thống bao quát dựa trên luật lệ để bảo đảm cho hòa bình và an ninh toàn cầu. Ông coi đó là một điều mà thế giới lợi dụng nước Mỹ và muốn thay thế nó bằng một hệ thống mà các nước tự do cạnh tranh giành quyền lực.

Các nước dân chủ khác cũng đang có các cuộc nổi dậy của đám dân túy. Marine Le Pen, lãnh tụ của đảng bài ngoại Front National hy vọng trong năm nay sẽ theo chân ông bước vào điện Élysée. Hungary và Ba Lan đã rơi vào tay các chính quyền cực hữu. Nước Anh bỏ phiếu vào tháng 6 năm ngoái rút ra khỏi Liên hiệp Châu Âu và nay có một vị thủ tướng hoài niệm một quá khứ có “trật tự” hơn dù rằng có thể kinh tế yếu đi.

Và trong những năm tới, chúng ta có thể thấy những hậu quả của sự kiện này. Liệu một Âu Châu tự do và dân chủ có thể tồn tại sau khi cái dù bảo vệ của Hoa Kỳ bị rút đi? Liệu Nga có mở rộng ảnh hưởng của mình sang trở lại các nước cựu Cộng Sản tại Ðông và Trung Âu? Liệu các quốc gia mới nổi lên ở phương Ðông và phương Nam sẽ chọn con đường chuyên chế hay dân chủ trong việc chuyển đổi xã hội mình? Và quan trọng nhất, một thế giới tổ chức theo con đường quyền lợi và cạnh tranh giữa một nhóm nhỏ các cường quốc sẽ an toàn và ổn định đến mức nào?

Hoa Kỳ dần dà rồi cũng gạt bỏ được các hệ quả cuộc bầu cử lần này, nhưng thế giới đã mất đi một người bảo vệ và khích lệ cho nền dân chủ.

L.M.H.

Nguồn: http://www.nguoi-viet.com/binh-luan/nuoc-co-ngan-chan-ong-trump-nhung-gioi-mac-ket/