Huong Le Thu
Phương Thảo dịch (VNTB)






Hôm thứ hai, cựu Bộ trưởng Giao thông vận tải Việt Nam Đinh La Thăng bị kết án 13 năm tù. Một nhân vật nổi bật khác là Trịnh Xuân Thành bị án chung thân vì “cố ý vi phạm các quy định của nhà nước về quản lý kinh tế”. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử chính trị gần đây của Việt Nam một thành viên Bộ Chính trị cao cấp đã chịu hình phạt này. Sau phiên xử tương đối nhanh, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã tuyên bố quyết tâm tiếp tục nhắm mục tiêu “các yếu tố hư hỏng” Đảng.

Khi Đinh La Thăng - cựu Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, Bí thư thành uỷ TP HCM, và thành viên của Bộ Chính trị - bị cách chức tháng 5 năm 2017, thì đó là dấu hiệu cho thấy một sự nghiêm trọng đã xảy ra trong chính trị Việt Nam. Trường hợp của ông Thăng sẽ không thu hút nhiều chú ý nếu không phải vì con đường sự nghiệp bất thường và ảnh hưởng của ông trong các ngành công nghiệp then chốt là dầu lửa và ngân hàng.





Trong khi nhiều người Việt Nam hoan nghênh việc chống hành vi tham nhũng phổ biến, những người khác nhận thấy chỉ những gợn sóng của một trò chơi quyền lực ác liệt bên trong Đảng.

Tham nhũng tràn lan

Tham nhũng là một vấn nạn phổ biến ở Việt Nam. Theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Việt Nam đứng thứ 113 trong số 176 quốc gia trong bảng Chỉ số Nhận thức Tham nhũng (Corruption Perception Index) và là một trong những quốc gia có tỷ lệ hối lộ cao nhất (tỷ lệ người dân đã chi hối lộ trong 12 tháng qua) ở mức 65%, đứng thứ hai chỉ sau Ấn Độ với 69%.

Báo cáo năm 2014 của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho thấy tham nhũng làm giảm tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 0,23% một năm. Trong các vụ án đưa ra gần đây, dầu khí và ngân hàng vi phạm đặc biệt là những điều mà Đảng gọi là “chi tiêu sai”.

Nguyễn Phú Trọng đã thề sẽ khôi phục lòng tin vào Đảng khi trúng chức Tổng Thư ký tại Đại hội Đảng lần thứ 12 vào tháng 1 năm 2016. Điều này có nghĩa là giải quyết nạn tham nhũng và gian lận phổ biến trong khu vực công, ảnh hưởng xấu đến hình ảnh của Đảng Cộng sản Việt Nam cùng với những vấn đề khác. Sau thắng cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, ông Trọng đã cam kết “cải cách đúng hướng” và giải quyết chủ nghĩa tư bản thân hữu - điều mà ông Dũng đã làm tốt.

Quy mô quản lý kém

Đinh La Thăng là một nhân vật chính trị nổi tiếng và có ảnh hưởng; ở tuổi 56, còn khá trẻ đối với vị trí cao cấp như vậy so với các đồng nhiệm của ông ta. Trước đó ông từng làm Chủ tịch tập đoàn PetroVietnam từ năm 2009 đến năm 2011, khi đó ông được coi là một trong những người thân cận của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

Trong thời gian này, Thăng đã đầu tư một lượng lớn vốn của Petro (hơn 20%) vào Tập đoàn Oceanbank, gây thiệt hại khoảng 88 triệu USD. Ông Thăng cũng chịu trách nhiệm về khoản đầu tư không thành công khoảng 523 triệu USD, và bị cáo buộc tạm ứng 67 triệu USD của Đảng Cộng sản Việt Nam không đúng mục đích gây thiệt hại 5,5 triệu USD cho nhà nước.




Trường hợp của ông Thăng quan trọng không chỉ vì quy mô quản lý kém, mà còn vì tính chất của cuộc điều tra hồi cứu. Việc lạm dụng ngân sách có từ thời kỳ 2009- 2011. Nếu việc trừng trị như vậy được thực hiện một cách nhất quán, chính trị của Việt Nam sẽ phải trải qua một cuộc “làm sạch” quy mô lớn ở cấp cao nhất của Đảng.

Chủ nghĩa hoài nghi công chúng

Những vụ bắt bớ nổi bật có thể chỉ là một khúc dạo đầu cho một sự chuyển đổi quan trọng của chế độ cộng sản. Một sự so sánh hợp lý với chiến dịch chống tham nhũng đầy ấn tượng đang diễn ra ở Trung Quốc, và trong khi “trận động đất chính trị” của Tập Cận Bình chắc chắn là nguồn cảm hứng, thì chắc chắn rằng việc thể hoá có thể là mô hình lãnh đạo tập thể của Việt Nam.

Nhưng khác với nhận thức tích cực nói chung của xã hội Trung Quốc về chiến dịch chống tham nhũng, người Việt Nam vẫn chưa được thuyết phục (ít nhất là chưa). Nếu điều này thực sự là một khúc dạo đầu cho một “làm sạch” có hệ thống lạm dụng quyền lực kinh tế nhà nước, chiến dịch sẽ nhận được sự ủng hộ của xã hội. Nếu đây vẫn là một trò chơi quyền lực chính trị có chọn lọc và có mục tiêu, thì có thể đạt được sự thống nhất lớn hơn trong Đảng nhưng gây ra sự chia rẽ rộng lớn hơn trong xã hội Việt Nam.

H.T.L.
Theo Lowinstitute
VNTB gửi BVN.