Bauxite Việt Nam

Nguyễn Thắng

(Tamnhin.net) - Hôm nay 3/3, Quỹ bảo vệ thiên nhiên thế giới (WWF) cảnh báo các nhà đầu tư vào dự án đập trên sông Mekong cần nghiên cứu bài học từ đập sông Mun, một thất bại về kinh tế điển hình gây ảnh hưởng lớn đến môi trường và bất ổn xã hội.

Đập Xayabury trên dòng sông Mekong ảnh: Google

Chính phủ Thái Lan đang nghiên cứu phương án mở vĩnh viễn các cửa trên đập sông Mun với hi vọng khôi phục hệ sinh thái khu vực sông và khôi phục đời sống người dân trên một nhánh sông Mekong. Công trình đập sông Mun được xây dựng vào những năm 1990, vượt quá ngân sách và làm giảm lượng thuỷ sản ở đây, khiến cộng đồng phải di cư và thất bại trong việc mang lại lợi nhuận cho các nhà đầu tư.

Những nguy cơ này cũng có thể lặp lại với đập Xayaburi, đang dự kiến được xây dựng ở dòng chính sông Mekong ở Bắc Lào, dòng sông có đa dạng sinh học lớn nhất châu Á, vì thiếu hiểu biết nghiêm trọng về thủy sản, đa dạng sinh học và dòng chảy trầm tích của sông Mekong.

Theo WWF, đời sống hàng chục triệu cư dân ở khu vực này đang bị đe doạ.

Tiến sĩ Suphasuk Pradubsuk - Điều phối viên về chính sách của WWF Thái Lan, cho biết: "Sông Mekong là một hệ sinh thái rất phức tạp và đặc biệt, nơi đây có nguồn lợi thủy sản nước ngọt cho năng suất lớn nhất trên thế giới và đứng thứ hai, chỉ sau sông Amazon, về số lượng các loài cá".

"Bài học của đập sông Mun Thái Lan vẫn còn đó: việc nghiên cứu vội vàng về những tác động đến môi trường và xã hội có thể dẫn đến tình huống bất lợi cho cả ngư dân và chủ sở hữu con đập".

Tiêu tốn 233 triệu USD, đập sông Mun đã tiêu tốn gấp đôi lượng đầu tư dự tính ban đầu, trong khi đó sản lượng điện đạt được chỉ đạt 1/3 dự tính trong mùa khô. Tỷ suất hoàn vốn chỉ ở mức 5% so với 12% như dự tính.

"Những người ủng hộ xây dựng thuỷ điện trên sông Mekong cần học hỏi từ bài học của đập sông Mun", bà Suphasuk nói. "Những nghiên cứu còn hạn chế hiện tại không đủ lý giải cho tương tác giữa các thành phần khác nhau của hệ sinh thái, vì vậy chúng ta không thể dự đoán chính xác được những tác động của đập trên dòng chính hạ lưu sông Mekong".

"Rủi ro là rất cao đối với người dân, môi trường và vì thế, cho cả nhà đầu tư".

Đập Xayaburi ở Lào, đập đầu tiên được dự kiến xây dựng ở hạ lưu dòng chính sông Mekong, đang kết thúc quá trình tham vấn dưới sự hướng dẫn của Uỷ ban sông Mekong. Quá trình này nhằm mục đích đảm bảo những đánh giá nghiêm khắc, rõ ràng và khoa học về tác động của con đập.

Một loạt ngân hàng ở Thái Lan bao gồm: Ngân hàng Bangkok, ngân hàng Kasikorm, ngân hàng Krung Thai, và ngân hàng thương mại Siam đang có dự định ủng hộ công ty CH Karnchang PCL trong dự án Xayaburi.

"Trên phương diện một nhà đầu tư, dự án này đơn giản là chứa đầy rủi ro", bà Suphasuk cho biết. "Công ty phát triển dự án và nhà đầu tư cần nghiên cứu những rủi ro về tiếng tăm của mình trong việc xây dựng đập trên con sông đa dạng sinh học nhất ở châu Á".

"Chỉ có ngân hàng Kasikorn đã thảo luận với WWF về những rủi ro của dự án, trong khi ngân hàng Bangkok, Krung Thai, và ngân hàng thương mại Siam chưa hồi âm gì về yêu cầu thảo luận của WWF".

"Việc thảo luận về những rủi ro trước khi đưa ra một quyết định quan trọng đối với người dân và hệ sinh thái của sông Mekong chỉ mang lại lợi ích cho các ngân hàng, cùng với lợi nhuận và hình ảnh của chính họ".

Nghiên cứu tính khả thi của đập Xayaburi mới được phát hành gần đây đã không đề cập gì đến bài học từ đập sông Mun, WWF ghi chú.

"Nghiên cứu này chỉ khẳng định rằng tác động của đập Xayaburi sẽ ở mức thấp mà không đưa ra những bằng chứng để hỗ trợ cho kết luận đầy lạc quan này". Phasiri Winichagoon - Giám đốc quốc gia của WWF Thái Lan, lên tiếng: "Những người từng ủng hộ dự án đập sông Mun cũng đã bỏ qua những tác động đến sông Mun, tuy nhiên có những thảm họa về kinh tế và môi trường ẩn giấu trong những gì đã bị bỏ qua, bị coi là không cần quan tâm. Nghiên cứu này hoàn toàn không thể được coi là một báo cáo về môi trường tốt hiện nay".

WWF ủng hộ việc trì hoãn phê duyệt các đập trên dòng chính hạ lưu sông Mekong trong 10 năm để đảm bảo hiểu biết toàn diện về những tác động của việc xây dựng và vận hành đập.

Thay vào đó, WWF và các đối tác khuyến khích sử dụng các công cụ đánh giá để hỗ trợ việc ra quyết định cho những dự án thuỷ điện mang tính bền vững, những dự án có ít tác động đến sự di cư của các loài thuỷ sinh hoặc dòng chảy trầm tích.

N. T.

Nguồn: Tamnhin.net