Bauxite Việt Nam

Phạm Duy Hiển

Nguy cơ thiếu điện nghiêm trọng sau 2020 là lý do cơ bản khiến Quốc hội phải cấp tốc phê duyệt dự án xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân tổng công suất 4000 MW do Bộ Công Thương trình lên hồi tháng 11 năm 2009. Theo Bộ Công Thương, vào năm 2020 sau khi đã khai thác hết các nguồn cổ điển như than, dầu, khí và thủy điện, chúng ta sẽ thiếu 115 tỷ kWh, một sản lượng điện rất lớn, tương đương với khả năng cung ứng của toàn bộ hệ thống hiện nay. Mà đây là phương án phụ tải cơ bản. Với phương án phụ tải cao cũng được trình lên Quốc hội xem xét lúc bấy giờ, con số thiếu hụt còn lên đến 226 tỷ kWh.

Nỗi ám ảnh thiếu điện chẳng những đè nặng lên Chính phủ và Quốc hội mà cả những người dân bình thường dù không muốn có ĐHN. Ngay giờ đây, sau khi chứng kiến thảm họa kinh hoàng ở Fukushima, sau khi nước Nhật đóng cửa nhà máy ĐHN cuối cùng, sau khi biết rằng chúng ta còn lâu mới chế ngự được một công nghệ có nhiều tiềm năng mất an toàn như ĐHN, … rất nhiều người dân vẫn lo lắng: liệu ta lấy gì bù vào chỗ thiếu hụt nếu không làm ĐHN?

Vậy có thật thiếu điện không? Dự báo thiếu điện nghiêm trọng do Bộ Công Thương trình lên Quốc hội dựa trên hai giả thiết cơ bản: GDP tăng trưởng bình quân 8,5%/năm trong giai đoạn 2008-2020, và điện năng tăng với tốc độ gấp đôi GDP (hệ số đàn hồi điện/GDP bằng 2). Thực tế cho thấy cả hai giả thiết này đều duy ý chí, từ đó dẫn đến những dự báo điện năng rất cao vào năm 2020.

Thực tế là trong bốn năm qua GDP chỉ tăng bình quân 6%/năm. Năm nay có thể còn thấp hơn, trong hai quý I và II này chỉ tăng chưa đầy 4,5%. Rất khó tin rằng từ nay đến 2020 GDP sẽ tăng bình quân cao hơn 7%/năm. Nền kinh tế đang tái cấu trúc, chúng ta không thể tiếp tục đi theo mãi mô hình tăng trưởng thâm dụng vốn, năng lượng và tài nguyên như bấy lâu nay. Mà có muốn tiếp tục cũng không được nữa rồi!

Còn về giả thiết thứ hai - hệ số đàn hồi điện/GDP? Ngay ở Trung Quốc, một công xưởng bao la cho toàn cầu cần tiêu thụ rất nhiều điện, nhưng điện năng chỉ tăng với tốc độ tương đương GDP (hệ số đàn hồi bằng 1), ở các nước khác còn thấp hơn. Ở nước ta hệ số đàn hồi điện/GDP trước đây thường lớn hơn 2, gần đây bắt đầu hạ xuống còn 1,8 năm 2010 và 1,6 năm 2011. Chắc chắn xu thế này sẽ còn tiếp tục bởi mới đây Hội nghị TW 4 khóa XI đã ra nghị quyết nêu rõ: “thực hiện sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả, phấn đấu giảm hệ số đàn hồi điện/GDP còn 1,0 vào năm 2020”. Chí lý quá, bởi chúng ta phải sớm chấm dứt tình trạng bấy lâu nay cố đuổi theo tăng trưởng bằng mọi giá, cả bằng cách rót nhiên liệu vào những bình thủng đáy!

Năm 2011 tổng sản lượng điện của Việt Nam là 109 tỷ kWh, hệ số đàn hồi bằng 1,6. Nếu thực hiện lộ trình giảm hệ số đàn hồi theo đúng nghị quyết TW trên để đến năm 2020 chỉ còn bằng 1, nhu cầu điện năng lúc ấy sẽ không vượt quá 240 tỷ kWh, thấp hơn dự báo nói trên của Bộ Công Thương đến 160 tỷ kWh, mà còn cắt giảm được một lượng tài nguyên quý giá rất lớn để dành cho con cháu chúng ta.

Trong tờ trình lên Quốc hội tháng 11/2009, Bộ Công Thương còn giải trình suất đầu tư cho một tổ máy công suất 1000 MW là 2,7 tỷ USD để chứng minh rằng ĐHN rất kinh tế so với các phương án khác. Sự thật là ngay trước khi xảy ra sự cố Fukushima hồi tháng 3/2011, suất đầu tư cho ĐHN đã cao hơn nhiều, giờ đây nó còn cao hơn gấp bội. Tiên tiến như nước Mỹ mà còn phải dự chi 8 tỷ USD cho một tổ máy!

Dự báo những gì sẽ xảy ra trước 10 năm không phải là chuyện dễ, sai số thường rất lớn. Vả lại, những yếu tố tâm lý có tính duy ý chí thường được phóng đại lên để dự án được dễ thông qua cũng là chuyện “thường tình”. Nhưng giờ đây khoảng cách giữa dự báo và thực tế đã quá lớn khiến chúng ta không thể tiếp tục theo đuổi một mục tiêu phiêu lưu mà rồi đây sẽ để lại những gánh nặng quá lớn cho đất nước, cho cả con cháu mai sau. Chúng ta sẽ không thể thiếu điện, nhất là nếu đừng phung phí nó mà biết sử dụng nó hiệu quả như các nước quanh ta. Chúng ta sẽ phát triển năng lượng tái tạo, một thứ của trời cho, lại rất thân thiện với con người và môi trường.

Mọi việc đã rõ, vậy Quốc hội tính sao? Chỉ còn cách phải hoãn lại kế hoạch xây dựng nhà máy ĐHN ít nhất cho đến khi nào các điều kiện tối thiểu cho kế hoạch này đủ chín muồi, nhất là các yếu tố nhân lực, hạ tầng pháp lý và văn hóa an toàn trong công nghiệp mà hiện nay tất thảy đều quá yếu kém.

P.D.H.

Tác giả gửi trực tiếp cho BVN