Bauxite Việt Nam

Charles Digges

Nguyễn Thế Hùng, Nguyễn Xuân Diện, Nguyễn Hùng dịch Theo tin chính thức từ mấy năm nay, Tập đoàn Rosatom và Công ty con Atomstroiexport của Nga đã được Chính phủ Việt Nam tin cậy mời đứng ra thực hiện Dự án xây Nhà máy điện hạt nhân số 1 tại Ninh Thuận sẽ khởi công vào năm 2014. Đây là một tin làm chấn động nhân tâm không nhỏ, chắc còn gây thấp thỏm mất ăn mất ngủ hơn cả tin làm tàu cao tốc mà các ông nhà nước xướng lên và đưa trình Quốc hội năm nào. Bằng việc phân tích cụ thể các điều kiện về trình độ kỹ thuật, về đội ngũ chuyên gia và công nhân chuyên ngành, về mặt bằng xã hội và ý thức của con người trong việc đáp ứng yêu cầu hết sức cao của công nghệ điện hạt nhân hiện nay và hàng chục năm tới, cả về triển vọng của sự phát triển nhiều mặt kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội... tương ứng, giới trí thức đầu ngành đã nhiều lần lên tiếng dưới nhiều hình thức, khẩn thiết yêu cầu dừng lại một dự án có thể gây hiểm họa khủng khiếp như sự cố Fukushima của Nhật Bản, cho không chỉ riêng vùng đất và con người Ninh Thuận. Nhưng cũng như mọi kiến nghị, thỉnh nguyện lâu nay, những lời phát biểu chân thành, những phân tích chí lý đó chỉ được đáp lại bằng sự lặng thinh của nhà chấp chính, trừ một tin ngắn gần đây, thông báo vắn tắt rằng kế hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân ở Ninh Thuận có thể chậm lại, chậm nhưng vẫn cứ tiến hành, cốt tiến hành sao cho chắc. Thì nay một tin từ Nga bay đến như tiếng sét: một công ty con của Tập đoàn điện hạt nhân Nga Rosatom bị cơ quan điều tra Nga phát hiện đã phạm tội tham nhũng nghiêm trọng bằng cách sản xuất các thiết bị cho các nhà máy điện hạt nhân ở Nga cũng như cung cấp cho nhiều nhà máy điện hạt nhân nước ngoài toàn những sản phẩm kém chất lượng, Giám đốc Nhà máy chế tạo máy móc Zio-Podolsk, Sergei Shutov, vừa bị bắt giam khẩn cấp. Tiếng sét làm cho hết thảy những nước có mua thiết bị của Tập đoàn Rosatom: Ấn Độ, Bulgari, Iran, Trung Quốc... đều giật mình. Nhiều công văn đã được tới tấp gửi sang Nga đòi các công ty con của Rosatom như Atomstroiexport, ZiO-Podolsk... phải xác nhận lại: thép dùng trong các lò luyện hạt nhân mà họ cung cấp cho các nước là hoàn toàn bảo đảm về chất lượng. Nhưng xác nhận cũng nào có ích gì đâu trong khi tại nước Nga, an ninh Nga đang vào cuộc một cách quyết liệt. Không biết nhân dân Ninh Thuận và các vùng xung quanh Ninh Thuận nghĩ sao trước vụ việc “xúi quẩy” từ nước Nga xa xôi nhưng lại liên quan mật thiết đến vận mạng của mình này? Hình ảnh rùng rợn của những ngày nhân dân Nhật sống trong thảm họa Fukushima đối với nhiều người có trở lại ám ảnh hằng đêm hay không? Riêng với các vị nắm cán cân quyền lực và các tập đoàn kinh tế liên quan đến dự án điện hạt nhân Ninh Thuận thì chúng tôi chắc lần này dù có muốn phớt lờ họ cũng phải nghĩ. Cái ý nghĩ “vì dân và do dân” có phải là sự cân nhắc hàng đầu ở đây không, chúng tôi không dám chắc. Nhưng điều có thể chắc được khi tin này đến tai họ, là cũng hệt như khi Quốc hội bác bỏ Dự án tàu cao tốc: được gì và mất gì. Bauxite Việt Nam

Bên trong cơ xưởng sản xuất, nhà máy Zio- Podolsk

Các công tố viên Liên bang Nga đã tố giác một công ty con của tập đoàn điện hạt nhân Nga, Rosatom, đã tham nhũng nghiêm trọng và sản xuất thiết bị không đạt tiêu chuẩn cho các lò phản ứng hạt nhân đang xây cất tại Nga và các nước khác.

Giám đốc nhà máy chế tạo máy móc Zio-Podolsk, Sergei Shutov, đã bị câu lưu vì thu mua nguyên vật liệu chất lượng thấp giá rẻ để bỏ túi riêng số tiền sai biệt, sau khi có kết quả của cuộc điều tra bởi Cơ quan An ninh Liên bang, FSB, hậu thân của KGB.

Không biết có bao nhiêu lò phản ứng hạt nhân nghi ngờ bị ảnh hưởng bởi hành động phạm pháp này, nhưng các lò hạt nhân do Nga xây cất tại Ấn Độ, Bulgaria, Iran, Trung Quốc, luôn cả những lò hạt nhân đang xây và sửa chữa ngay tại Nga có thể bị ảnh hưởng bởi thiết bị rẻ tiền không chất lượng, dựa vào thời kỳ những các việc xây dựng được hoàn tất và tầm mức của cuộc điều tra mà cơ quan điều tra tiết lộ.

“Mức độ vi phạm có thể liên quan đến tất cả lò phản ứng hạt nhân tại Nga và những lò hạt nhân được Nga xây dựng trong những năm qua, đòi hỏi phải lập tức tiến hành điều tra”, Tổng Thống của Bellona, Frederic Hauge nói. “Lãnh đạo của chính quyền Nga ở đâu để giải quyết vi phạm nghiêm trọng như vậy?”.

Ông Hauge đã bày tỏ sự tức giận rằng tội ác nghiêm trọng và rất nghiêm trọng như vậy mà không được nhanh chóng có hành động kiểm tra tất cả lò phản ứng hạt nhân có thể bị ảnh hưởng bởi kế hoạch rút ruột bỏ túi riêng, và ông rất bực bội về việc FBS đã không phổ biến danh sách những lò hạt nhân nào có thể bị ảnh hưởng vì hành động phi pháp này.

“Nếu chính quyền Nga không điều tra vụ việc này theo đúng qui trình, chúng tôi sẽ phải yêu cầu cộng đồng thế giới làm việc này”, ông tuyên bố. “Bellona sẽ theo đuổi sự việc này sát sao hơn”.

Vladimir Slivyak, đồng Chủ tịch Hiệp hội Bảo vệ Môi trường của Nga (Ecodefense) đồng ý với phát biểu của ông Hauge.

“Ngưng vận hành và tiến hành kiểm tra tổng thể những lò phản ứng hạt nhân mà ZiO-Podolsk đã lắp ráp là tuyệt đối cần thiết”, ông Slivyak nói. “Nếu không thì có nguy cơ xảy ra thảm họa tai nạn hạt nhân tại nhà máy điện hạt nhân, với chi phí thu dọn từ hằng chục đến hằng trăm triệu USD sẽ trút lên đầu người dân đóng thuế”.

Vụ điều tra vi phạm hình sự của công ty ZiO-Poldolsk đã được triển khai vào tháng Mười hai, nhưng tin tức về cuộc điều tra này chỉ được công bố vào tuần trước - một điều bình thường cho những vụ điều tra của Cảnh sát Liên bang Nga (FSB)!

Những án lệnh đưa ra với ZiO- Poldolsk, nhà máy duy nhất của Nga sản xuất các lò hơi dùng cho các nhà máy điện hạt nhân do tập đoàn Rosatom* xây trong nước Nga và cho công ty con của Rosatom, Atomstroiproyekt, để xây các nhà máy điện hạt nhân tại các nước khác, là một đòn chí tử đánh vào uy tín của tập đoàn Rosatom.

ZiO-Podolsk là chi nhánh của tập đoàn Atomenergomash, được thành lập vào năm 2006. Atomenergomash được tập đoàn nhà nước Atomenergoprom mua lại, năm 2007. Atomenergoprom là một công ty con của tập đoàn quốc doanh Rosatom.

Các tài liệu cho thấy cơ xưởng sản xuất thiết bị này đã từng liên quan đến kỹ nghệ hạt nhân từ lúc nó được dựng lên. Được thành lập từ năm 1919, nhà máy ZiO-Podolsk sản xuất lò hơi cho nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại Obninsk vào năm 1952, và đã sản xuất lò hơi cho tất cà lò phản ứng hạt nhân được xây dựng tại Nga từ ngày đó đến nay.

Cộng đồng bảo vệ môi trường rúng động sợ hãi

Theo các công tố viên, ZiO-Podolsk đã bắt đầu cung cấp thiết bị không chất lượng từ năm 2007 hoặc cũng có thể sớm hơn. Việc này có ảnh hưởng lớn đến sự an toàn của các nhà máy điện hạt nhân xây dựng bởi, hay mua thiết bị từ, Rosatom tại Bulgaria, Trung Quốc, Ấn Độ và Iran - luôn cả Nga - tạo ra làn sóng phẫn nộ và đầy lo lắng trong các nhóm bảo vệ môi trường.

Một nguồn tin không chính thức cho biết nhà máy ZiO-Podolsk cũng đang sản xuất các bộ phận trọng yếu cho cho các bồn cao áp của lò phản ứng hạt nhân và các thiết bị chủ yếu khác cho lò hạt nhân phàn ứng nhanh loại BN-800 tại nhà máy điện hạt nhân Beloyarsk, trong vùng Sverdlovsk tại Urals của Nga.

Cơ xưởng sản xuất thiết bị to lớn này cũng đang sản xuất lò hơi cho các nhà máy điện hạt nhân Novovoronezh, Kalinin, Leningrad của Nga, và Belene tại Bulgaria, theo nguồn tin của Hiệp hội hạt nhân thế giới có trụ sở tại London.

Việc thu thập các sai phạm của ZiO-Podolsk gồm tham ô công quỹ dùng mua nguyên liệu theo đúng với yêu cầu về các tiêu chuẩn an toàn cho các lò phản ứng hạt nhân. Rosbalt báo cáo.

Cuộc điều tra của Cảnh sát Liên bang Nga (FSB) về Tập đoàn Rosatom*, Nga

Theo như cuộc điều tra của Cảnh sát Liên bang Nga - được các hệ thống truyền thông tường trình rất chi tiết một cách bất thường – Giám đốc vật tư Shutov bị nghi ngờ đã thông đồng với nhà cung cấp thép ATOM - Industriya của Zio-dolsk, mua thép chất lượng thấp dùng chế tạo các thiết bị. Tổng giám đốc của ATOM-Industriya, Dmitry Golubev, hiện đang lẫn trốn sau khi các tội danh tham nhũng nhắm vào ông được chính thức tường trình và chính toà án Moscow này đã ra lệnh bắt giữ ông Shutov. Rosbalt cho biết theo nguồn tin của FSB.

Kế hoạch do Shutov và Golubev cùng nhau cấu kết, bao gồm Shutov lờ đi về tình trạng thiếu chất lượng của thép mua vào để được chia phần của số tiền lợi thu được bởi ATOM- Industriya, FSB đã nói với Rosbalt, tố giác rằng những giao dịch đó được ghi trong các tài liệu kế toán của công ty được tịch thu từ ông Tổng giám đốc của tổ hợp ATOM-Industriya.

“Tổ hợp này đã mua thép rẻ tiền tại Ukraine rồi sau đó tráo đổi chứng từ như là thép tốt; phần lợi sai biệt được họ chia với nhau”, Rosbalt nói, căn cứ theo nguồn tin của Cảnh sát Liên bang Nga.

Nhân viên điều tra FSB nói rằng ATOM-Industriya đã sản xuất trị giá khoảng 100 million Roubles (2,5 million Euro) thép tấm, khung thép của đáy lò phản ứng hạt nhân, và các bồn chứa cho nhà máy ZiO-Podolsk - loại thiết bị đã được giao cho các lò phản ứng hạt nhân tại Nga và các nước – bao gồm những tấm thép ống cho các lò nấu cao áp tại lò phản ứng hạt nhân Kozloduy NPP của Bulgaria. Các lò nấu cao áp, tuy không liên quan trực tiếp đến sự vận hành an toàn cùa các lò phản ứng hạch tâm, nhưng được dùng để cải tiến hiệu năng sản xuất điện của nhà máy điện hạt nhân.

Nhà máy điện hạt nhân tại Bulgaria bày tỏ mối quan tâm

Khi Rosbalt phổ biến chi tiết bài phóng sự vào tuần trước, Ban quản lý nhà máy điện hạt nhân Kozloduy NPP đã nhanh chóng trả lời với một bản tuyên bố cho biết hai lò hơi đã hoạt động “không có gì trở ngại” kể từ ngày được lắp ráp và hoạt động năm 2010 và 2011.

Tuy nhiên một bản tuyên bố được một cơ quan truyền thông khác phổ biến sau đó 10 tiếng đồng hồ, lại cho biết rằng Chủ tịch công ty Kozloduy NPP, Alexander Nikolov, trước đó đã gởi một lá thư đến tập đoàn ZiO-Podolsk và Atomstroiexport* yêu cầu họ chính thức chứng nhận chất lượng của thép dùng trong các lò nấu.

Cảnh sát Liên bang Nga cho Rosbalt biết rằng chỉ việc dùng thép kém phẩm chất trong việc sản xuất các lò nấu cho nhà máy điện hạt nhân đã tạo ra số tiền lời bất chính 39 triệu Roubles (1 triệu Euro) cho công ty ATOM-Industriya.

Bản tường trình chi tiết sẽ chứng tỏ sự thật

Ông Slivyak của tổ chức Bảo vệ Môi trường nói ông tin tưởng vào bài tường trình của Rosbalt và những chứng cứ dồi dào súc tích từ cơ quan FSB, cơ quan điều tra luôn có khuynh hướng giữ bí mật hồ sơ điều tra cho trường hợp quan trọng như vậy.

Ngoài những nghi ngờ được nêu ra bởi lãnh đạo công ty Kozloduy NPP, Slivyak cũng cho hay rằng nhà máy điện hạt nhân Tianwan tại Trung quốc do Nga xây cất, đã than phiền Rosatom với 3.000 khiếu nại liên quan đến các vật liệu chất lượng thấp dùng để xây nhà máy điện hạt nhân tại Tianwan, giúp thêm cho sự đáng tin cậy của bàn phúc trình của FSB.

Slivyak ghi chú thêm rằng FSB, thường hoạt động như là người thừa sai của chính quyền của ông Vladimir Putin, không được lợi lộc gì về chính trị từ việc đánh đo ván Rosatom - một tập đoàn con cưng trong “hệ thống quyền lực” của Putin.

Một tuần sau bài viết của Robalt, Rosatom, mà trước đó từ chối bình luận, và Atomenergomash đã công bố một văn bản quyết liệt phủ nhận những gì nêu trong bài viết với chi tiết cũng thú vị như những gì không được nói ra.

“Rosatom và Atomenergomash phủ nhận các tin tức liên quan đến thiết bị thiếu phẩm chất tại nhà máy điện hạt nhân được cung cấp bởi ZiO-Podolsk”, bản tuyên bố chung viết. Hai công ty này nói rằng “tất cả những tuyên bố về thiết bị có phẩm chất kém dưới tiêu chuẩn qui định của ZiO-Podolsk đều không đúng và sai trái”.

Bản tuyên bố tiếp tục nói: “Một hệ thống kiểm tra gắt gao chất lượng qua nhiều mức bây giờ đã được thành lập tại nhà máy Zio-Podolsk, bao trùm tất cả công đoạn sản xuất: từ việc thẩm định rất chuyên môn đối với những vật liệu mua vào và nguy ên liệu quặng cho đến kiểm tra giai đoạn cuối cùng trên những thành phẩm. Công tác thẩm định sự đạt yêu cầu về phẩm chất của các thiết bị chuyển giao cho các nhà máy điện hạt nhân của nước ngoài sẽ được thực hiện bởi tổ chức có thẩm quyền OAO Zarubezhatomenergostroi”.

Nhưng bản tuyên bố chung đã thất bại trong cố gắng phủ nhận những tin tức được cung cấp cho Rosbalt bởi những công tố viên liên quan đến việc bắt giữ những viên chức cao cấp của ZiO-Podolsk và ATOM-Industriya.

Hai phát ngôn nhân của FSB được Bellona tiếp xúc đã xác nhận những gì mà các đồng nghiệp của họ truyền đạt cho Rosbalt, nhưng từ chối bàn thảo thêm “trong khi đang điều tra”. Họ cũng từ chối bình luận về những gì mà những nhà máy điện hạt nhân khác ngoài Kozloduy có thể bị liên lụy vì những vật liệu thiết bị thiếu chất lượng xuất xứ từ nhà máy ZiO-Podolsk.

Một phát ngôn viên của Văn phòng Công tố Trung ương Nga từ chối bàn thảo về vấn đế này, cũng với lý do là vì cuộc điều tra còn tiếp diễn. Tuyên bố chung của Rosatom - Atomenergomash hoàn toàn tránh nói đến tất cả những vấn đề mà các viên chức điều tra cung cấp cho Rosbalt.

Một nhân vật xuất xứ từ ATOM-Industriya cho Robalt biết rằng công ty của ông ta đã từng đối diện với vụ tố tụng tương tự như vậy vào năm 2010, nhưng vụ kiện này đã bị hủy bỏ vì không có đủ bằng chứng phạm tội.

“Bây giờ, hơn một năm sau, các công tố viên đã đưa việc làm phạm pháp ra tòa” ông ta nói với Rosbalt và lên tiếng cho rằng công ty của ông không có tôị gì cả.

“Chúng tôi không làm gì có tội - sự vô tội của chúng tôi đã được xác định tại các tòa án” ông nói.

Ông Hauge của nhà máy Bellona nói rằng, “Vụ việc này là vụ có thực, cơ quan an ninh Nga cần tiến hành điều tra – thay vì lo tìm cách làm khó dễ các tổ chức bảo vệ môi trường”.

28/2/2012

C.D.

Nguồn bản gốc: bellona.org

Các dịch giả gửi trực tiếp cho BVN