Bauxite Việt Nam

Lê Trung Thành

Bài 1: MẤY NÉT TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN

Cảng Hải Phòng

Trên cơ sở quy hoạch nhóm cảng biển phía Bắc (nhóm 1) đến năm 2010 và hướng phát triển đến năm 2020, cảng cửa ngõ Lạch Huyện - Hải Phòng (đã được đổi thành cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng) là một dự án mang tầm chiến lược của ngành hàng hải Việt Nam.

Với mục tiêu (đã điều chỉnh) sẽ đón được các loại tàu chở container 4000 - 6000 TEU*, tàu chở hàng tổng hợp trọng tải 50.000 DWT** (chở đầy) và loại tàu 100.000 DWT (giảm tải), chủ đầu tư hy vọng, sau 5- 10 năm nữa, cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng (cảng QTHP) bốc xếp mỗi năm 30 - 35 triệu tấn và tương lai, lên tới cả một, hai trăm triệu tấn!

Thai nghén từ chục năm nay, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) từng trông cậy vào Tập đoàn công nghiệp tàu thủy Việt Nam (Vinashin) và Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines) thành lập công ty cổ phần, gọi vốn đầu tư để xúc tiến kế hoạch triển khai dự án.

Theo quyết định số 3793 QĐ-BGTVT ngày 22/12/2008 do Bộ trưởng Hồ Nghĩa Dũng ký, cảng Lạch Huyện trong giai đoạn khởi động chỉ đón tàu 30.000 DWT (đầy tải) và 50.000 DWT (giảm tải). Vốn đầu tư hợp phần A - bao gồm 18 km luồng tàu có chiều sâu chạy tàu 13,3 m, cao độ đáy luồng 10,3 m, vũng quay tàu có đường kính 560 m. Công trình bảo vệ cảng và luồng tàu sẽ xây 3900 m đê chắn sóng (cao độ đỉnh đê + 5,5 m) và 5700 m đê chắn cát cùng với các công trình phụ trợ như 630 m đường sau cảng. Chi phí đầu tư hợp phần A hơn 4.660 tỷ đồng từ vốn ngân sách vay nguồn ODA.

Hợp phần B sẽ xây dựng 2 bến cho tàu container loại 4000 TEU hoặc tàu tổng hợp trọng tải 50.000 DWT, tuyến mép bến dài 600 m cùng với các hạng mục kho bãi, nhà xưởng, bãi chứa container, cổng cảng, nhà điều hành, cấp nước, cấp điện… mua sắm thiết bị bốc xếp hiện đại. Vốn đầu tư hợp phần B hơn 2.919 tỷ đồng. Tổng mức đầu tư (giai đoạn khởi động) là 7.579 tỷ đồng.

Vốn của hợp phần B giao cho Vinalines tự huy động qua hợp tác liên doanh liên kết.

Bộ Tài nguyên Môi trường đã có quyết định số 2231- QĐ- BTNMT ngày 31/10/2008 phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án cảng Lạch Huyện

Tuy nhiên, kế hoạch triển khai xây dựng dự án năm 2009 và đưa vào khai thác năm 2013 đã bị phá vỡ vì nhiều nguyên nhân, trong đó có việc Vinashin vỡ nợ dẫn tới sụp đổ làm mất một đối tác quan trọng của dự án.

Mặt khác, Bộ GTVT ra quyết định trong lúc chưa xác định rõ cả hai nguồn vốn ngân sách và vốn tự đầu tư thể hiện sự nóng vội, cẩu thả trước một dự án mang tầm cỡ quốc gia.

Chính vì vậy, phải chờ tới hơn hai năm sau, ngày 15/3/2011 ông Hồ Nghĩa Dũng đã ký quyết định số 476 QĐ- BGTVT, phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư xây dựng công trình cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng - giai đoạn khởi động.

Trong khoảng thời gian này, Bộ GTVT đã tìm được nguồn vốn vay cơ chế đặc biệt (STEP) của cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) để thực hiện hợp phần A và JICA cũng chính thức giới thiệu 3 nhà đầu tư Nhật Bản là Mitsui OSK lines Ltd, Nippon Yusen KK và Itochu Corp. sẽ hợp tác với Vinalines thành lập Liên doanh đầu tư xây dựng hợp phần B theo hình thức đối tác công tư (PPP) theo Tuyên bố chung Tokyo tại Hội nghị lần thứ nhất giữa Thủ tướng Nhật Bản và các nước khu vực sông Mekong ngày 6/11/2009.

Quyết định điều chỉnh nhằm mục tiêu tiếp nhận tàu container, tàu tổng hợp trọng tải 50.000 - 100.000 DWT và bốc xếp mỗi năm 6 triệu tấn (5,5 triệu tấn hàng container và 0,5 triệu tấn hàng tổng hợp) giai đoạn đến 2015.

Để thực hiện mục tiêu này, hợp phần A gồm luồng tàu một chiều, rộng 160 m, chiều sâu 14 m, cao độ luồng chạy tàu thiết kế (đến năm 2015) là –13m và đến năm 2020 là –14m. Vũng quay tàu có đường kính 660 m. Bùn đất nạo vét sẽ đổ phía sau đê chắn sóng của khu vực cảng Lạch Huyện và Khu công nghiệp Nam Đình Vũ.

Đê chắn sóng dài 3230 m, cao trình đỉnh đê +6,5 m và đê chắn cát dài 7.600 m, cao trình đỉnh đê +2 m.

Ngoài các công trình đường bãi, khu cơ quan quản lý nhà nước… người ta sẽ xây thêm 1 bến công vụ trị giá 217 tỷ đồng.

Hợp phần B vẫn xây 2 bến container nhưng chiều dài sẽ là 750 m và xây dựng 1 bến xà lan chở container loại 100 TEU. Tổng diện tích sử dụng đất cho toàn dự án là 898 ha, trong đó cho Hợp phần A là 848,7 ha, cho Hợp phần B là 49,5 ha.

Tổng mức đầu tư của dự án điều chỉnh là 25.228 tỷ đồng. Hợp phần A do nhà nước đầu tư là 16.993 tỷ đồng hơn ( đã bao gồm thuế VAT) trong đó vốn đối ứng phía Việt Nam là hơn 488 tỷ .

Hợp phần A giao cho Cục Hàng hải Việt Nam, cụ thể là Ban Quản lý dự án Hàng hải 2 làm chủ đầu tư.

Hợp phần B do liên doanh nhà đầu tư thực hiện là 8.234 tỷ đồng.

Thời gian thực hiện: Khởi công trong năm 2012 và hoàn thành đưa vào khai thác năm 2015.

Thế là, sau hơn 2 năm, chi phí xây dựng dự án cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng đã tăng hơn 3,6 lần kể từ khi ông Hồ Nghĩa Dũng ký quyết định lần đầu vào cuối năm 2008 và quyết định điều chỉnh lần hai vào tháng 3/2011.

Song song với dự án xây dựng cảng Lạch Huyện, một dự án lớn đã và đang được triển khai, đó là dự án xây dựng đường ôtô Tân Vũ - Lạch Huyện do Bộ GTVT giao cho Tổng cục Đường bộ VN (Ban QLDA2) làm chủ đầu tư.

Đường Tân Vũ - Lạch Huyện dài 15,3 km, bao gồm 10,19 km đường và 5,44 km cầu vượt biển. Điểm đầu phía quận Hải An giao cắt với đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và điểm cuối là cảng Lạch Huyện. Tuyến đường được thiết kế theo tiêu chuẩn đường cấp III đồng bằng, tốc độ 80 km/h. Dự kiến sau 30 tháng thi công sẽ hoàn thành dự án.

Theo thiết kế ban đầu, cầu Tân Vũ có 6 làn xe nhưng Bộ GTVT ra quyết định số 2531 QĐ-BGTVT ngày 30/10/2012 điều chỉnh lại còn 4 làn xe, sơ đồ kết cấu nhịp và móng, mố trụ cầu cũng thay đổi nên tổng mức đầu tư hiện tại là 11.850 tỷ đồng (gồm 37,557 tỷ Yên vay vốn đặc biệt của Nhật Bản và 1.800 tỷ đối ứng của Việt Nam). So với thiết kế cũ, chi phí giảm được 1300 tỷ đồng.

Như vậy, cộng chung cả 2 dự án, tổng mức đầu tư đã xấp xỉ 37.000 tỷ đồng, tương đương 1,5 tỷ USD nhưng “theo kinh nghiệm” rút ra từ hàng loạt các công trình giao thông, vốn đầu tư còn tăng thêm 20 - 25% nữa mới “tạm đủ”, nghĩa là cả 2 dự án sẽ lên tới 1,8 - 1,9 tỷ USD.

Nhấn mạnh tính cấp bách của dự án, lãnh đạo Bộ GTVT nhiều lần đưa ra tiến độ khởi công trong khi báo cáo đánh giá tác động môi trường chưa được thông qua nên Cục Hàng hải Việt Nam vẫn phải triển khai đấu thầu, chọn thầu các gói thầu (5)- Rà phá bom mìn và gói thầu (1)- Chọn nhà tư vấn, đồng thời mời gói thầu số (6), dự định hoàn tất trong quí 2/2012 nhưng tới tháng 7 mới phát hành được hồ sơ. Đây là gói thầu có giá trị tới 3.361 tỷ đồng, quy trình công nghệ phức tạp, bao gồm nhiều hạng mục như tường cừ chắn đất sau bến, tôn tạo xử lý nền… phải hoàn thành thì mới triển khai được các hạng mục của hợp phần B.

Cho đến nay, các nhà thầu gói 5 đã cơ bản hoàn thành việc rà phá bom mìn trên diện tích 1.000 ha mặt biển và 21,4 ha trong đất liền nhưng nhà thầu gói 6 vẫn chưa chọn được vì giá bỏ thầu vượt cao hơn giá trần “mấy chục phần trăm”. Bộ GTVT đang trình Thủ tướng Chính phủ xem xét và quyết định.

Ở dự án đường ô tô Tân Vũ - Lạch Huyện cũng đang vướng mắc tương tự như dự án cảng Lạch Huyện nên chưa có thể ấn định cụ thể ngày khởi công, mặc dù Bộ GTVT đã “sốt ruột” tới cực điểm!

Mặt khác, vì Vinalines mấy năm nay làm ăn sa sút, thua lỗ nặng nề nên Chính phủ và Bộ GTVT yêu cầu Vinalines phải thoái vốn ở một số công ty, ngành nghề mà Vinalines đã đầu tư vào. Trong dự án cảng QTHP, Thủ tướng Chính phủ quyết định cho Vinalines “rút” khỏi liên doanh góp vốn xây dựng hợp phần B và chọn Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn thay thế. Cho đến nay, Liên doanh chưa chính thức thành lập vì còn nhiều điều khoản chưa thống nhất khi tiếp cận vốn vay để đầu tư Hợp phần B.

Đã gần hết quí I/2013, dự án “cảng tỷ đô” chưa hết truân chuyên vì chủ đầu tư đã bộc lộ quá nhiều khiếm khuyết trong quá trình chuẩn bị dự án mặc dù họ vẫn tự cho rằng dự án cảng Lạch Huyện đã được “nghiên cứu bài bản, nghiêm túc, có chất lượng để đi đến việc xác định địa điểm quy hoạch xây dựng và phương án đầu tư xây dựng cảng”… như Bộ GTVT đã ghi trong thông cáo báo chí phát hành ngày 6/6/2012.

Bài tiếp theo sẽ đưa ra những lỗ hổng quan trọng để thấy rõ hơn sự “bài bản” và “nghiêm túc” của Bộ GTVT trong dự án này như thế nào?!

Chú thích:

* TEU là viết tắt của cụm từ twenty-foot equivalent units; một container loại 20 feet được qui đổi là 1 TEU.

** DWT là viết tắt của cụm từ deadweight tonnage. Đây là đơn vị đo năng lực vận tải an toàn của tàu tính bằng tấn. Ví dụ, nói con tàu có trọng tải 50.000 DWT nghĩa là tàu này có khả năng an toàn khi chuyên chở 50.000 tấn trọng lượng tổng cộng của toàn bộ thủy thủ đoàn, hành khách, hàng hóa, nhiên liệu, nước ngọt... trên tàu.

L.T.T.

Tác giả gửi trực tiếp cho BVN