Bauxite Việt Nam

Kỳ Duyên

“Vật thể lạ” từ vụ mất tích máy bay chưa tìm thấy,  nhưng “vật thể lạ” của làng Vân Lôi - thói quen quản lý lỏng lẻo của các cấp chính quyền huyện Thạch Thất, nằm “chềnh ềnh".

I- Những ngày này, cả thế giới chấn động bởi vụ việc bi thảm- chiếc máy bay Boeing MH 370 của Malaysia Airlines chở gần 300 hành khách đến từ 14 quốc gia, rời Kuala Lumpur (Malaysia) sau nửa đêm 7/3, đã mất tích một cách bí hiểm chỉ sau 02 giờ bay, cùng toàn bộ kíp phi hành gia, tiếp viên trên đó.

Vụ việc bất ngờ như truyện trinh thám hiện đại, vượt khỏi tầm kiểm soát của con người, đã khiến hàng chục quốc gia, trong đó có Việt Nam, tích cực phối hợp với nước chủ nhà Malaysia, huy động các phương tiện kỹ thuật của quốc gia mình tìm kiếm, với hy vọng tìm ra dấu vết- vật thể lạ- theo cách gọi của giới truyền thông VN- chứng minh cho những phán đoán thương tâm trước hiện tượng bí ẩn.

Hàng trăm hành khách cùng chiếc máy bay định mệnh vẫn chưa được tìm thấy

Có lẽ vì thế mà có một vụ việc chấn động nhưng bị chìm đi, bởi nó khá nghiêm trọng, cả về mặt luật pháp lẫn tính người, tình người. Đó là việc UBND huyện Thạch Thất chỉ đạo chính quyền xã Bình Yên- Thạch Thất (Hà Nội) huy động gần 800 con người đập nát hàng loạt nhà của 52 hộ dân làng Vân Lôi, thuộc xã Bình Yên, tan nát cả một làng cổ bắc bộ (Dân trí, ngày 07/3). Bình Yên bỗng thành bất yên.

Điều đáng nói, sự việc xảy ra vào ngày 24 tháng chạp âm lịch, trước Tết Giáp Ngọ, đẩy hàng trăm người dân, trong đó có nhiều cụ già, trẻ em, thậm chí cả gia đình Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Khuyết cũng rơi vào cảnh không chốn “nương thân”  ngay trong những ngày Tết đến. Theo người dân ở đây, làng cổ Vân Lôi vốn có từ lâu đời. Có những gia đình ở làng đến đời thứ 08. Điều không may cho làng cổ này, là nằm trong dự án tân tiến- xây dựng khu tái định cư nam đường tỉnh lộ 420 (khu công nghệ cao Hòa Lạc) nên thuộc diện bị thu hồi đất, để bàn giao mặt bằng thi công.

Đất đai vốn là vấn đề cực kỳ nhạy cảm. Cứ nói đến chuyện thu hồi đất, là lòng người ở những khu vực, địa phương bị thu hồi, giải tỏa thấp thỏm, và ngay cả dư luận xã hội cũng khó mà …bình yên, chứ đừng nói tới dân làng xã có cái tên đẹp đến ước mong.

Bởi những “gương tày liếp” cưỡng chế thu hồi đất còn nóng hổi. Chỉ vì lòng người dân không thuận, chỉ vì ý chí của chính quyền muốn nhanh được việc, chỉ vì phương cách giải quyết- đã cưỡng chế là phải… thô bạo, nhẫn tâm, mà đất vàng ở nhiều nơi vô tình biến thành đất bạc, đất đen, với những thù oán đau xót giữa đồng loại, cộng đồng. 70% số vụ khiếu kiện thuộc… “sở hữu” đất đai đã là con số sinh động nhưng đáng buồn, và đáng suy ngẫm.

Câu chuyện cưỡng chế và giải tỏa làng cổ Vân Lôi cũng không nằm ngoài cái quy luật kéo co thường thấy lâu nay. Bắt đầu từ lòng dân không thuận với giá đền bù rẻ mạt 700.00 đ/m2. Nhưng câu hỏi đặt ra, là vì sao quản lý chính quyền xã lại lỏng lẻo và thụ động đến thế.

Người dân thì của đau con xót, bởi đó là mồ hôi nước mắt bao đời cha ông họ để lại. Nếu là đất giải tỏa cho các dự án quốc phòng an ninh là một nhẽ. Nhưng đây là đất cho dự án tái định cư, cần có sự thỏa thuận giữa nhà đầu tư với người sử dụng đất. Mà nói như bạn đọc hphongnha@gmail.com trong thư gửi về cho Dân trí (ngày 08/3):

“Tái định cư, nói thực, người có đất tại khu vực này khi bị giải tỏa chưa chắc có tiền mua lại được nền cất nhà ngay tại đất mình đã quy hoạch. Không có chính sách, khuôn khổ, bài bản gì hết, đền bù thì rẻ mạt, còn bán lại thì giá ngất ngưởng. Mà tôi cũng lo ngại khi quy hoạch xong nền, lại chia cho các quan hết còn đâu mà đến tay người dân. Mấy ông này bán lại với giá cao thì chỉ người giàu mới có tiền mua, "tiền lại vô túi quan". Cái nền này là của anh Xã, nền này của anh Huyện và nền này của anh Tỉnh nè”.

Không biết giá đất đền bù như vậy là thỏa đáng hay chưa? Chỉ biết người dân lập tức có cách đối phó - tiến hành xây tường bao quanh diện tích đất nhà mình vì sợ bị đền bù thiệt thòi. Đó là cái sai và cũng là đường cùng của họ.

Nhưng cái sai của người dân lại gặp cái sai của quản lý chính quyền xã. Vì sao chính quyền xã biết rõ mười mươi dân sai, vẫn mặc kệ, không ngăn chặn hoặc xử lý. Để đến nỗi “đùng” một phát - cho quân cưỡng chế, đập phá toàn bộ làng.

Vụ cưỡng chế chấn động vào ngày 24 Tết Giáp Ngọ phá nát nhà, tài sản của 52 hộ dân tại làng cổ Vân Lôi. Ảnh: Dân trí

Chữ “đùng” ở đây hoàn toàn theo nghĩa đen. Bởi hạn cuối cùng theo quy định, là 27 Tết. Nhưng mới 24 Tết, đội quân cưỡng chế đã rầm rập, khiến nhà nhà "vợ kêu con khóc chồng đòi giữ đất", bởi nhiều người dân còn chưa biết cái văn bản cưỡng chế tròn méo ra sao. Vì sao xã lại chọn vào cái thời điểm người dân lo sắm Tết để cưỡng chế, và cưỡng chế trước hạn định?

Thế nên cuối cùng, người dân thì mất Tết, chính quyền xã thì mất… mặt. Bởi khi báo chí vào cuộc, mới càng rõ cái nhu nhược của xã. Ông Lê Văn Mão - Chủ tịch UBND xã thú nhận, sở dĩ ra lệnh tiến hành cưỡng chế vào ngày 24 Tết là do cấp trên “thúc ép”. Buông lỏng chức trách, nhu nhược với dân và nhu nhược trước cái sai của cấp trên. Chả lẽ đây là tư duy quản lý của mấy vị?

Vụ việc xã Bình Yên chưa thể yên, cho dù một lô một lốc các vị: Chủ tịch xã, Phó bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND, Phó Chủ tịch xã, Phó Chủ tịch HĐND cùng các thành viên chuyên môn bị kiểm điểm...

Một vấn đề nữa: Liệu có sự nhập nhèm thu hồi diện tích đất của người dân không, mới là câu hỏi cần có sự điều tra, xem xét và trả lời sòng phẳng? Mới đây, lá đơn kêu cứu của dân làng Vân Lôi cho thấy, theo Quyết định số 1329 do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tây cũ- ông Nguyễn Huy Tưởng ký ngày 27/7/2007 có ghi rõ: Khu tái định cư phía nam đường 84 (nay là tỉnh lộ 420) thuộc địa phận xã Bình Yên, huyện Thạch Thất có phía đông bắc, tây nam và đông nam giáp khu dân cư thôn Vân Lôi, chứ không trùng vào khu dân cư Vân Lôi (Dân trí, ngày 11/03).

Nếu với QĐ đó, không thể bắt người dân Vân Lôi rời làng đi ra nơi khác để ở. Vậy QĐ nào đúng, QĐ nào sai?

Vụ cưỡng chế chưa hạ hồi phân giải, nhưng thực tế, ở Vân Lôi, có tới 80% đất nông nghiệp của làng đã bị thu hồi từ năm 2007 để đưa vào dự án tái định cư nam đường 84 (tỉnh lộ 420). Ngược lại, nhiều hec ta đất nông nghiệp "bờ xôi ruộng mật" người dân làng Vân Lôi canh tác từ ngàn đời nay sau khi bị chính quyền huyện Thạch Thất thu hồi từ nhiều năm nay, giờ để… cỏ hoang làng cổ, mọc lút đầu.

“Vật thể lạ” từ vụ mất tích bí ẩn chiếc máy bay Boeing MH 370 vẫn chưa tìm thấy để có thể minh chứng cho những phán đoán. Vũ trụ là vô hạn, còn con người lại hữu hạn. Nhưng “vật thể lạ” của làng Vân Lôi- thói quen quản lý lỏng lẻo của các cấp chính quyền huyện Thạch Thất, nằm “chềnh ềnh” trong vụ cưỡng chế đất đai, vi phạm quy định của pháp luật, gây ra nỗi đau của hàng trăm người dân, thì ai cũng có thể nhìn thấy.

Liệu đây có phải là tư duy “dị biệt” mà phổ biến trong đời sống cộng đồng các làng quê VN, trước cơn sóng đô thị hóa, trước các dự án thu hồi đất, giải phóng mặt bằng ở nhiều địa phương?

                                                                **********

II- Nhưng chắc chắn, tư duy “dị biệt” này còn hiện hữu rất cụ thể, trong cái Thông tư số 02 mới đây của Bộ Xây dựng về quản lý đô thị, mà tinh thần mới của nó là “phạt cho tồn tại”, đã gây nên những bàn luận bất bình trong xã hội.

Thật ra, phạt cho tồn tại là một khái niệm cũ mèm. Nó vốn… tồn tại nhiều năm nay trong việc cấp phép xây dựng, trong quản lý đô thị, như một cái lệ chuyên đi đêm. Còn giờ đây, nó nghiễm nhiên xênh xang mũ áo nhảy lên ghế, có quyền sinh quyền sát, với vị thế và tư cách là một cái luật hợp pháp. Chính vì thế, báo chí đã có hàng loạt bài thông tin, phân tích bản chất cách tư duy lạ đời này, trước yêu cầu quản lý đô thị một cách kỷ cương. Nó cho thấy sự bất lực, sự thực dụng ăn xổi ở thì và yếu kém về nhận thức của cấp quản lý nhà nước.

Cơ sở của thông tư này, theo ông Phạm Gia Yên, Chánh Thanh tra (Bộ Xây dựng), là xuất phát từ những sai phạm trong vấn đề xây dựng, quy hoạch đô thị: Con số sai phạm này lên đến hàng ngàn công trình chứ không ít. Khảo sát hầu hết 100 giấy phép xây dựng phát ra của các thành phố lớn như Hà Nội thì có đến khoảng 70% trường hợp xây dựng sai phép!

…Lâu nay phải “cắt ngọn” công trình sai phạm nhưng thực chất có xử lý được đâu. Quy định phạt cho tồn tại không phải để khuyến khích hành vi vi phạm trật tự xây dựng, mà nhằm khắc phục những tồn tại lâu nay không xử lý được (TP, ngày 11/3).

Rất khó hiểu. Nếu đã nói là quy định của pháp luật, thì chỉ có nguyên tắc bất di bất dịch, đã vi phạm là phải xử lý bằng các chế tài quy phạm pháp luật, không thể có cung cách quản lý “du di” lấy cái sai đi sau để… xử lý cái sai đi trước. Hơn nữa, còn hợp pháp hóa bằng văn bản dưới luật.

Khó hiểu nữa, trong xây dựng ở đô thị, một đống gạch, vôi vữa người dân xây dựng đổ ra hè đường, lập tức thanh tra xây dựng, quản lý đô thị có mặt để phạt tiền. Vậy mà hàng ngàn công trình sai phạm hoành tráng cứ ngang nhiên “xây cho cao, cao mãi” và tồn tại. Chả lẽ, ngày ngày các vị ngành chức năng ăn lương để ngắm… sai phạm?

Thông tư "phạt cho tồn tại”, đã gây nên những bàn luận bất bình trong xã hội. Ảnh minh họa: Zing

Về hình thức, giải pháp chủ đầu tư phải tự nguyện khắc phục các thiệt hại gây ra cho cộng đồng và thành phố bằng việc đóng góp kinh phí đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, tương đương với phần hưởng lợi do vi phạm tạo ra, có vẻ nghiêm khắc mang tính chế tài.

Nhưng thực tế, “nói zậy đâu phải zậy”. Một chuyên gia quản lý đô thị đã nói thẳng: Tình trạng ghi giá tiền trong hợp đồng thấp hơn giá giao dịch thực tế để trốn thuế vẫn diễn ra. Nếu tiền phạt như vậy, nhà nước đã hợp lý hóa sai phạm với cái giá quá rẻ mạt. Nhất là làm một bộ phận người dân và doanh nghiệp nảy sinh tâm lý cứ có tiền là xong, ảnh hưởng xấu đến sự nghiêm minh của pháp luật (TP, ngày 07/3).

Pháp luật để xây dựng kỷ cương, hay pháp luật để phá vỡ kỷ cương, chỉ vì sự bất lực, óc thực dụng, và tầm nhìn ngắn ngủn của những người quản lý? Câu trả lời thuộc “sở hữu” Bộ Xây dựng.

Không phải vô lý mà tiếng nói phản biện, phản ứng mạnh nhất với chủ trương này, lại là từ các vị cựu quan chức, từng quản lý lĩnh vực xây dựng, hoặc môi trường đô thị. Hẳn các vị cũng quá hiểu “lòng” thế hệ hậu thế.

Ông Phạm Sỹ Liêm - nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng: Nếu cứ vi phạm lại được nộp phạt để tồn tại thì luật chẳng có giá trị gì, chẳng để làm gì và cũng chẳng răn đe được ai.

Ông Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi trường: Các công trình sai phạm dứt khoát phải bị phá dỡ, ít nhất là phá phần xây sai phép, có thế mới đủ sức răn đe, mới thể hiện sức mạnh và hiệu lực quản lý của chính quyền. Không có chuyện anh sai phạm rồi lại được người khác đi hợp thức cho cái sai phạm anh gây ra, hay nhà nước phải chịu hậu quả sai phạm của anh.

Còn ông Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng VN đặt câu hỏi: Để xảy ra tình trạng trên là do công tác quản lý không nghiêm, xử lý chưa mạnh tay, giờ mà lại đi hợp thức cho các sai phạm thì bộ mặt đô thị sẽ như thế nào? 

Chắc chắn, nó sẽ “Dị dạng như… Hà Nội”, tên một bài báo trên Đất Việt, ngày 11/3 mới đây. Ở đó, nó sẽ có những nhà siêu mỏng, siêu méo, trong khi nhà vệ sinh lại “dát vàng” tiền tỷ. Ở đó, chi phí xây dựng hạ tầng của Hà Nội đắt gấp 3- 4 lần ở Mỹ, trong khi sân vận động, trường học chỉ để bò dạo chơi, còn nhà bảo tàng để bày cây cảnh. Nay mai, chủ trương “phạt cho tồn tại” được áp dụng, hẳn Hà Nội sẽ là một thủ đô không chỉ lớn nhất thế giới, mà còn là một thủ đô đa sắc nhất về kiến trúc, chiều cao, thủ đô trăm công trình đua nở.

“Vật thể lạ” thì chưa tìm thấy, nhưng cái tư duy quản lý “dị biệt” mà Thông tư số 02 của Bộ Xây dựng mới ban hành, thì xã hội chờ đến ngày 02/4 này sẽ dần dà tận mắt.

Vì thế, chả cứ dân làng cổ Vân Lôi - xã Bình Yên vừa bị cưỡng chế mới bất yên, mà người dân đô thị Hà Nội bị buộc “cưỡng chế” thực hiện “phạt cho tồn tại” cũng thấy… bất yên chả kém.

K.D.

Nguồn: vietnamnet.vn