Bauxite Việt Nam

Kính Hòa, phóng viên RFA

Áp phích tuyên truyền khổng lồ trên đường phố Sài Gòn chụp hôm 25/3/2013. AFP photo

Chúng tôi xin mở đầu chương trình điểm blog hôm nay bằng nhận xét của Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn từ nước Úc:

Có thể nói không ngoa rằng VN là một xứ sở của tuyên truyền. Bật tivi, mở radio, đọc báo, tất cả đều có bóng dáng và cái air của tuyên truyền, đặc biệt là các bản tin và bài viết liên quan đến chính trị, xã hội, sử, văn học. Đó là chưa kể đến những pano nền đỏ chữ vàng xuất hiện trên khắp đường phố từ nông thôn đến thành thị, từ lộ nhỏ đến đường cao tốc đều mang nội dung tuyên truyền. Cái gì cũng tuyên truyền, từ chính trị, đóng thuế đến có con đều tuyên truyền. Tuyên truyền hàng phút, hàng giờ, hàng ngày, và ở bất cứ nơi nào.

Không hẹn mà gặp, nhạc sĩ Tuấn Khanh từ Sài Gòn minh chứng cho sự tuyên truyền ấy bằng chính bản thân anh, một sản phẩm của nền giáo dục tuyên truyền. Trong nền giáo dục đó cậu học trò Tuấn Khanh hình dung một thế giới Á thần cộng sản Marxist với các lãnh tụ vĩ đại chiến đấu và hùng biện chống bọn đế quốc, bọn ngụy để bảo vệ nhân dân. Thế giới đó không khác thế giới các thần của Hy lạp, để rồi một ngày kia mọi sự thay đổi. Tuấn Khanh viết:

Nhiều năm sau, khi mọi thứ sáng dần. Khi cả thế giới nhìn thấy móng vuốt từ các tượng đài và viết vào sách giáo khoa về chủ nghĩa Cộng sản Đông Âu hay Mao lý thuyết như một thứ tội ác của loài người.

Bức tranh các ác thần Marxist, Maoist… đã lộ ra nanh vuốt và đẫm máu loài người trong nụ cười và bàn tay vẫy chào thân ái của họ.

Tuấn Khanh viết thêm rằng mọi người hãy giống sức mạnh Hercules, vùng dậy rũ bỏ để trở thành con người đúng nghĩa trên hành tinh này.

Không khí tuyên truyền của xã hội cộng sản không chỉ làm các lãnh tụ bay lên trên không gian mờ mịt khói hương của sự phong thánh, mà nó còn làm cho người ta sợ hãi, không dám sống với con người đúng nghĩa của mình, mà sống với những pano nền đỏ chữ vàng như Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn đã viết. Điều đó làm tha hóa con người, như một nghiên cứu mới đây ở nước Đức cho thấy rằng những người sống ở Đông Đức cũ thường có khuynh hướng nói dối nhiều hơn. Trong một lần trao đổi với chúng tôi, nhà địa chất Nguyễn Thanh Giang có nói:

Những con người giả dối, trong hội trường thì tung hô một nẻo, về nhà thì nói một nẻo.

Cái gì cũng tuyên truyền, từ chính trị, đóng thuế đến có con đều tuyên truyền. Tuyên truyền hàng phút, hàng giờ, hàng ngày, và ở bất cứ nơi nào.

- Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn 

Cái kiểu phải sống giữa những pano vàng đỏ và con người thật của mình lây lất kéo dài đến cả thế kỷ 21, thế kỷ của internet cùng những sự thật trần trụi. Và theo blogger Bách Việt nó cũng là nguyên nhân làm những người trẻ tuổi học hành ở nước ngoài không dám về nước:

Ở nước ngoài họ được sống thực với mình, dám nói điều mình nghĩ. Trong khi về nước, lại phải giấu giếm ý nghĩ của mình, hoặc phải lựa chiều nói dối, không thực lòng. Đâm ra họ sợ.

Và với một nền móng con người như vậy, xã hội đi đến một tình trạng bi kịch, từ an ninh xã hội, đạo nghĩa cộng đồng, cho đến những vấn đề lớn lao hơn của quốc gia, của chủ qyền lãnh thổ, của ngoại giao nước nhà.

Nhà văn Đào Hiếu viết một cách bi quan trên trang blog của mình:

Dưới bề mặt bình an của xã hội là một con nước ngầm của cái ác do cộng dồn những ức chế mà có.

Hoang tưởng và ức chế

Cờ, phướn tuyên truyền cho ĐCSVN trên đường phố Hà Nội tháng 1/2011. AFP photo

Chúng tôi xin mượn lời nhà văn Đào Hiếu mô tả xã hội hôm nay làm tiểu tựa cho phần thứ hai của bài điểm blog hôm nay.

Cái ác kỳ cục được nhiều bloggers bàn tới trong tuần qua là việc có những toan tính sẽ không công nhận bà mẹ Việt Nam anh hùng cho những người phụ nữ tái giá.

Cái toan tính kỳ cục ấy lại nảy ra trong những ngày Vu Lan cận kề, ngày mà đáng ra tất cả các bà mẹ đều được nhận hoa hồng.

Nhạc sĩ Tuấn Khanh viết trong bài Vu Lan không có hoa hồng:

Còn với những quan chức khác loài người vẫn đang xét duyệt các mẹ già như một sản phẩm của công việc? – họ cũng sẽ chẳng cần một bông hoa nào. Cái họ thích và mong mỏi trong trái tim, có lẽ chỉ là những huy chương và danh hiệu. Mùa Vu Lan với họ sẽ chẳng bao giờ có hoa hồng, mà chỉ có sự giả dối toả bừng trên mặt.

Nhưng cái ác trần trụi nhất trong tuần qua thì có lẽ mọi người sẽ đồng ý rằng đó là chuyện những trẻ em mồ côi bị mua bán tại một ngôi chùa ở Hà Nội mà chính quyền địa phương không biết gì.

Từ miền tây sông Hậu, Giang Nam lãng tử viết:

Cái hệ thống ấy bận làm gì? Họ chỉ lo vận động thu các loại phí đóng góp của công dân trong phường càng nhiều càng tốt. Một ngôi chùa quản lý một cơ sở với hơn một trăm em bé bị gom về chờ ngày mối lái bán mua, sống lúc nhúc trong song sắt như một đàn chuột. Lại còn 9 em bé mất tích bí ẩn.

Ở tầm mức cao hơn thì cái hệ thống mà Giang Nam lãng tử nói đến đôi khi lại gây ra những chuyện hài hước lạ lùng. Trong chuyến thăm nước Mỹ gần đây, ông Bí thư thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị đã cóp cuộc gặp gỡ Thượng nghị sĩ John McCain, một người có tiếng là thân Việt Nam. Của đáng tội, ông McCain lại từng là phi công bị bắn rơi ở hồ Trúc Bạch, Hà Nội. Và bây giờ ông Bí thư lại trao tặng cho ngài Thượng nghị sĩ yêu mến Việt Nam một bức tranh về chiến tích hồ Trúc Bạch năm xưa.

Ông Đinh Hoàng Thắng, cựu Đại sứ Việt nam tại Hà Lan nhận định về chuyện này:

Cứ theo “chính thống” thì VN-TQ hiện nay là bạn vàng,là bạn tốt. Nhưng chả hiểu tại sao ”bạn” lại chiếm Hoàng Sa của ta.

- Blog Quê Choa

Còn chuyện quà tặng, tất nhiên đây là chuyện về lễ tân, cũng phản ánh một mức nào đó về văn hóa.

Tôi không muốn bình luận về chuyện này; nhưng riêng cá nhân tôi nếu được hỏi ý kiến thì tôi không bao giờ đưa những món quà tặng như thế. Bởi vì có một thực tế, ngay như những bia kỷ niệm, những tượng đài kỷ niệm cuộc chiến đấu của quân và dân ta chống quân Trung Quốc xâm lược, mới đây thôi năm 1979 trên biên giới phía Lạng Sơn, có người lên đục đi những dòng chữ chống quân Trung Quốc xâm lược trên những bia ở biên giới; thế thì đây là một biểu lộ giữa hai cựu thù đã 40 năm rồi mà khơi dậy làm gì. Trong khi nỗi đau mới đây lại ‘đục’ đi.

Còn ông Nghị thì giải thích với báo giới trong nước rằng ông tặng bức tranh đó cho ông McCain vì ông McCain quan tâm đến vệ sinh của thành phố Hà Nội.

Nhà văn Phạm Thị Hoài viết về chuyện này trên blog của mình và kết luận:

Hình như nhà văn trào phúng Mỹ Mark Twain từng định kể câu chuyện này, song cuối cùng bỏ cuộc vì không dám tin rằng nó còn thuộc sở trường của mình.

Chuyện hài hước suy cho cùng thì cũng không làm chết ai, nhưng cái hệ thống mà Giang Nam lãng tử đề cập trong câu chuyện buôn bán trẻ em ở Hà Nội lại sẽ rất là nguy hiểm khi hệ thống đó phải đối đầu với nguy cơ xâm lược từ phương Bắc. Hệ thống tuyên truyền đó vẫn nói rằng quan hệ Việt Nam Trung Quốc vẫn là quan hệ bạn vàng.

Trịnh Khả Nguyên viết trên blog Quê Choa:

Cứ theo “chính thống” thì VN-TQ hiện nay là bạn vàng,là bạn tốt. Nhưng chả hiểu tại sao ”bạn” lại chiếm Hoàng Sa của ta. Khi mới xảy ra việc này, có người cho rằng “bạn giữ hộ” rồi sẽ trả lại ta. Bốn mươi năm rồi, “bạn” đã không trả lại HS cho ta mà còn chiếm thêm một số đảo thuộc TS của ta nữa. Lại có người cho rằng, đời này đòi không được thì để lại cho đời con, đời cháu đòi. Nhưng tới khi đó không biết tình thế sẽ ra sao?

Và ông kết luận bằng một câu Kiều: Còn tình chi nữa, là thù đấy thôi!

Civil Society

Người dân đạp xe ngang một panô tuyên truyền cho ĐCS hôm 05/3/2013. AFP photo

Nhưng cái quan trọng nhất mà hệ thống ấy tàn phá chính là Câu chuyện giáo dục. GS Nguyễn Văn Tuấn viết:

Đại học VN khó trở thành một trung tâm văn hoá. Chương trình giảng dạy (nhất là các môn khoa học xã hội và nhân văn) đều chịu dưới sự kiểm soát của một cơ chế vô hình nào đó. Một báo cáo của chuyên gia nước ngoài nhận xét rằng “các trường đại học Việt Nam vẫn ở trong tình trạng bị bóp nghẹt về tri thức, trong khi công chúng đang phản ứng ngày càng lớn. Các đại học VN không thể nào hoàn thành sứ mệnh khai hóa xã hội.

Những nhà giáo dục Việt Nam đã không ngồi yên để nhìn sự tàn phá đó. Nhiều cố gắng trong mấy năm qua đã được thực hiện để tạo dựng những trường Đại học, mà nói như bà Hiệu trưởng trường Đại học Hoa sen là những trường Đại học tử tế.

Tuần qua cũng chứng kiến việc trường Đại học được nhiều người công nhận là tử tế ấy đứng giữa một cơn bão xung đột giữa lợi nhuận và phi lợi nhận. Những nhà giáo chủ trương vì một nền giáo dục lành mạnh có vẻ đang bị lấn át bởi những nhà tư bản mới nổi lên ở một quốc gia có nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Theo nhà giáo Vũ Thị Phương Anh, xã hội Việt Nam hiện tại vẫn còn thiếu thốn những điều kiện cho một nền giáo dục phi lợi nhuận như thế.

Và đó chính là niềm hy vọng của những người chủ trương tạo dựng một xã hội dân sự. Một xã hội dân sự tự do mới có thể làm con người tốt hơn, sẵn sàng vì mục tiêu xã hội hơn.

Nhưng để đi từ một xã hội tuyên truyền lên một xã hội dân sự, còn nhiều khó khăn phải vượt qua. Khó khăn lớn nhất đó chính là sự yếu kém và xa lạ với dân chúng của bản thân xã hội dân sự.

Để kết thúc bài này, xin điểm qua bài viết của nhà báo Đoan Trang mang tựa đề: Xã hội dân sự ở Việt nam đang nổi lên nhưng cần gần dân hơn. Cô viết rằng có nhiều việc bình thường mà các nhóm dân sự có thể làm ngay lúc này chứ không nên chờ thể chế thay đổi. Và một lời đề nghị ôn hòa được nhà báo trẻ hoạt động dân chủ này đưa ra rằng "Hãy làm những gì mà cộng sản không làm hoặc không làm được."

K.H.

Nguồn: rfa.org