Thời sự, RFA






Liên Hiệp Quốc vào ngày 19 tháng Ba, năm 2018 công bố báo cáo về phát triển nước trên thế giới và các giải pháp dựa vào thiên nhiên cho nước. Việt Nam có thể áp dụng hiệu quả theo những phương pháp được đưa ra trong báo cáo vừa nêu hay không?

Báo cáo của Liên Hiệp Quốc

Với chủ đề “Nước với Thiên nhiên” cho “Ngày Thế giới Nước” năm nay, 22 tháng Ba năm 2018, Liên Hiệp Quốc vừa công bố một báo cáo, dài 154 trang về tình hình phát triển nước toàn cầu có tên “Các giải pháp dựa vào Thiên nhiên cho Nguồn nước”.

Báo cáo nêu rõ chất lượng nước trên thế giới bị đe dọa bởi sự tương quan lớn với dân số và các khu vực phát triển kinh tế và sự tương quan này sẽ còn kéo dài trong tương lai. Kể từ thập niên 90 cho đến nay, tình trạng nước bị ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng ở tất cả các con sông tại Châu Á, Châu Phi và Mỹ La-tinh. Chất lượng nước không sạch được dự báo ngày càng tệ đi trong những thập niên tới và sẽ gia tăng ảnh hưởng đến sức khỏe con người, môi trường lẫn phát triển bền vững toàn cầu.

Báo cáo năm 2018 của Liên Hiệp Quốc cũng nêu lên số liệu ước tính có 80% lượng nước thải công nghiệp và đô thị được xả thải ra môi trường mà không qua xử lý, làm cho chất lượng nước bị suy giảm, tạo ra ảnh hưởng bất lợi đến sức khỏe con người cũng như hệ sinh thái.

Báo cáo này còn đề cập chất lượng nước bị ảnh hưởng bằng nhiều cách bởi khí hậu thay đổi. Đồng thời, báo cáo nhấn mạnh đến xu hướng bên cạnh việc đối phó với lũ lụt và hạn hán thì cũng tận dụng từ những hiện tượng thiên nhiên này để cải thiện nước, do đó tích trữ nước từ thiên nhiên (cơ sở hạ tầng xanh) phải là một phần trong các giải pháp của địa phương cụ thể.

Giải pháp tại Việt Nam

Việt Nam, một quốc gia thường xuyên bị lũ lụt trong mùa mưa có thể áp dụng giải pháp tích trữ nước từ nguồn lũ để sử dụng trong mùa khô thiếu nước hay không? Đài RFA đặt vấn đề với Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Văn Khải và được ông cho biết:
“Rõ ràng phải tận dụng nguồn lũ. Nhưng do ý thức hệ, do nền giáo dục cho nên người Việt Nam bây giờ lấp hồ, lấp sông, chặt rừng; tức là ‘ăn xổi ở thì’. Hậu quả là khi mưa thì lũ chảy tràn, chưa kể đến sự ích kỷ của các đập thủy điện; đó là lấy cớ xây đập thủy điện để chặt cây và bán gỗ, lấy cớ khai thác khoáng sản, đào đất làm hỏng hết…Cho nên, môi trường bị tàn phá không giữ được nước. Không có chỗ giữ nước thì không thể hưởng được lợi của lũ lụt, cũng giống như không thể làm nước có thể quay lại từ biển thành mây, từ mây dội xuống tưới cây”.

Về tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn ở Việt Nam, giới khoa học trong nước cũng lưu tâm, cảnh báo đến các cấp quản lý, đồng thời cũng hỗ trợ chính quyền về chuyên môn để giúp cho người dân thích ứng với hiện tượng thiên nhiên này, được cho là diễn ra với mức độ ngày càng nghiêm trọng hơn. Tiến sĩ Dương Văn Ni, chuyên gia về sông Mekong, cho RFA biết về các biện pháp hiện đang được áp dụng tại đồng bằng Sông Cửu Long, vựa lúa của Việt Nam trong những năm vừa qua:

“Một số nơi chọn giải pháp tăng cường các công trình thủy lợi, tăng cường hệ thống đê ngăn mặn, tăng cường hệ thống cống đập… Một số nơi áp dụng các biện pháp như chuyển đổi cây trồng, chuyển đổi mùa vụ, thay đổi giống… Một số nơi cũng có chủ trương giảm diện tích lúa, đẩy diện tích những loại cây trồng cạn như đậu, mè… lên để giảm bớt lượng nước tiêu thụ. Trong phần lớn các giải pháp đó, thì vẫn mang tính giải pháp đối phó nhiều hơn giải pháp lâu dài”.

Trong báo cáo năm 2018 về giải pháp dựa vào thiên nhiên cho nguồn nước, Liên Hiệp Quốc nhắc đến sự thay đổi các mô hình mưa trong tương lai sẽ làm thay đổi tình trạng hạn hán và dẫn đến kết quả đất được ẩm giúp cho thực vật ở nhiều nơi trên thế giới. Liên quan đến những giải pháp mà Liên Hiệp Quốc nêu ra, Tiến sĩ Nguyễn Văn Khải khẳng định:

“Tất cả các giải pháp đó, người Việt Nam biết và có thể làm được hết. Người Việt Nam đủ trí thông minh, người Việt Nam đủ tiền, người Việt Nam đủ nhân lực để làm chuyện ấy; nhưng cái chính là có được làm hay không?”

Dân trí

Một số nhà khoa học Đài RFA tiếp xúc chia sẻ rằng dân trí đóng vai trò quan trọng nhất trong vấn đề bảo vệ môi trường tại Việt Nam nói chung, trong đó có bảo vệ nguồn nước. Đồng quan điểm với Tiến sĩ Nguyễn Văn Khải, các nhà khoa học này nói với chúng tôi rằng vẫn còn nhiều bất cập trong công tác quản lý của nhà nước liên quan đến môi trường. Điển hình là tệ nạn quan liêu và tham nhũng gây bất lợi rất lớn đến những công trình, dự án bảo vệ nước và môi trường tại Việt Nam.

Một yếu tố không kém phần quan trọng liên quan đến quy trình, luật bảo vệ môi trường, luật chuyển giao công nghệ…vẫn chưa đáp ứng kịp với tình hình thực tế tại Việt Nam. Trong đó, vấn đề nước thải công nghiệp, hầu như giới khoa học đánh giá là vượt xa tầm kiểm soát của Nhà nước.
Trong một lần trao đổi với RFA, Giáo sư Nguyễn Ngọc Sinh, Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, cho rằng việc bảo vệ môi trường không chỉ riêng cơ quan chức năng, mà cộng đồng cần phải ý thức và tham gia:

“Chúng ta cũng đã hình dung rằng việc bảo vệ môi trường, trong đó có bảo vệ nguồn nước, thì không phải là công việc của riêng ai, cho nên là mỗi một người đều chung tay góp sức vào đó. Với sự quan tâm như thế của cộng đồng, cũng gây áp lực ngược trở lại đối với những người có trách nhiệm trong việc này”.

Đài Á Châu Tự Do ghi nhận, kể từ sau khi biến cố thảm họa môi trường ở khu vực 4 tỉnh Bắc miền Trung xảy ra hồi đầu tháng Tư năm 2016, do nhà máy Formosa xả thải có độc tố ra biển, người dân Việt Nam quan tâm nhiều hơn đến môi trường sống và cũng cũng chủ động hơn trong việc bảo vệ môi trường, như cùng lên tiếng tập thể với chính quyền địa phương để phản đối các dự án gây ô nhiễm môi trường. Mới đây nhất có thể kể đến trường hợp dân chúng ở Đà Nẵng, vào đầu tháng Ba yêu cầu chính quyền thành phố di dời, giải tỏa hai nhà máy thép gây ô nhiễm môi trường và Chính quyền Đà Nẵng đã ra quyết định tạm dừng hoạt động 2 nhà máy thép Dana-Ý và Dana-Úc.

Giới chuyên gia và những người quan tâm đến môi trường thiên nhiên ở Việt Nam cho là chính quyền có biểu hiện tích cực khi lắng nghe và giải quyết theo nguyện vọng của người dân trong lãnh vực bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, các nhà hoạt động vì môi trường tại Việt Nam cáo buộc Chính quyền Hà Nội đối xử bất công với những tiếng nói vì môi trường sống trong lành của hơn 90 triệu người dân Việt Nam, qua các bản án tù nặng nề tuyên cho Blogger Mẹ Nấm-Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, Hoàng Đức Bình, Nguyễn Văn Hóa…

Nguồn: https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/solution-for-clean-water-in-vietnam-specialists-concerns-03202018092851.html