Bauxite Việt Nam

Phương Thảo

Đảng Cộng sản cầm quyền đã đè bẹp các nhóm ủng hộ dân chủ, các nhóm nhân quyền bị đàn áp nói rằng họ đang biến Việt Nam thành một nhà tù khổng lồ.

Năm nay đã trở nên tồi tệ cho phong trào ủng hộ dân chủ Việt Nam, với ít nhất 50 nhà hoạt động bị bỏ tù và nhiều người trong số họ bị kết án nặng kể từ tháng Giêng.

Việc đàn áp không phải là ngẫu nhiên, mà đúng hơn là nhằm mục đích tháo dỡ mối liên hệ giữa các nhóm chính trị và các tổ chức đang ngày càng gia tăng thể hiện một thách thức đối với tính hợp pháp và thống trị của Đảng Cộng sản cầm quyền.

Tổ chức quan trọng nhất trong số đó là Hội Anh em Dân chủ, một nhóm xã hội dân sự của các nhà bất đồng chính kiến khẩn cấp lên tiếng về mong muốn và nhu cầu thay đổi chính trị ở quốc gia độc tài độc đảng.

Vào tháng Tư, tám thành viên của Hội Anh em Dân chủ đã bị kết án từ 7 đến 15 năm tù giam vì tội "chống phá nhà nước lật đổ chính quyền", một án chống nhà nước thường xuyên được sử dụng nhằm chống lại những người bất đồng chính kiến.

Đó là một trong những bản án nặng nhất mà Đảng Cộng sản cầm quyền đã đưa ra trong vài năm qua, và nhiều bị cáo đã bị tạm giam từ năm 2015.

TBT Nguyễn Phú Trọng. Ảnh: internet

Thành viên thứ chín của Hội Anh em Dân chủ, Nguyễn Trung Trực, là người đại diện cho khu vực miền trung Việt Nam, đã bị kết án 12 năm tù tháng trước.

Người đồng sáng lập Hội Anh em Dân chủ, Nguyễn Văn Đài, ban đầu bị giam trong 15 năm, và trợ lý của ông , bà Lê Thu Hà, sau đó được tự do và lưu vong tại Đức để đối phó với áp lực quốc tế.

Phil Robertson, phó giám đốc châu Á thuộc Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, cho biết trong một bản tường trình: “Tình hình Hội Anh em Dân chủ đang đối mặt với một cuộc đàn áp kéo dài khi Việt Nam tìm cách trừng phạt các nhà lãnh đạo vì dám đòi hỏi các quyền tự do cơ bản như biểu đạt, lập hội và biểu tình ôn hoà”.

"Việt nam hiện đang trở thành một nhà tù khổng lồ cho bất cứ ai lên tiếng chống lại chính phủ hoặc hành động để thúc đẩy các quyền cơ bản," ông nói thêm.

Chín thành viên cao cấp của riêng Hội Anh em Dân chủ đã bị bỏ tù hoặc lưu đày trong năm nay. Họ cùng với ít nhất 120 tù nhân chính trị khác hiện đang thụ án tù. Cuộc đàn áp đã tăng cường kể từ Đại hội Đảng năm 2016, khi đó Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thâu tóm lại quyền lực và thắt chặt đàn áp các nhà bất đồng chính kiến.

Hội Anh em Dân chủ là một trong nhiều tổ chức độc lập mà Đảng đang cố xóa sạch. Trong hai tháng qua, cảnh sát đã bắt giữ hơn một chục thành viên bị cáo buộc là của Triều Đại Việt, một tổ chức có trụ sở tại Canada được chính phủ Việt Nam coi là tổ chức khủng bố.

Nhóm này bắt đầu như là một nhánh của Chính phủ lâm thời Việt Nam tại Hoa Kỳ, một tổ chức vẫn trung thành với quốc gia không còn tồn tại của miền Nam Việt Nam. Hà Nội tuyên bố các thành viên của Triều Đại Việt đã đứng sau vụ đánh bom một đồn công an ở thành phố Hồ Chí Minh vào tháng Sáu.

Tháng trước cũng chứng kiến vụ bắt giữ một thành viên bị cáo buộc là Việt Tân, một nhóm ủng hộ dân chủ khác tại Hà Nội cho rằng một tổ chức khủng bố một trong số lý do khác, vì bị cho rằng đã buôn lậu vũ khí vào Việt Nam từ Campuchia.

Đảng Cộng sản có động cơ muốn kiềm chế các tổ chức này, vốn đã phát triển với xã hội dân sự của Việt Nam trong thập kỷ qua. Nguyễn Văn Hải, một blogger độc lập nổi bật và cựu tù nhân chính trị, đã viết trong một bài luận gần đây về các điều kiện cho các nhà hoạt động Việt Nam vào cuối những năm 2000.

"Tôi nhận ra rằng ở Việt Nam sẽ không có cuộc biểu tình với hàng triệu người tham gia bất cứ lúc nào sớm", ông viết. "Thực tế, chúng tôi đang ở giai đoạn tụ tập, vì vậy công cụ kết nối những người muốn thay đổi xã hội Việt Nam là hình thành và phát triển một mạng truyền thông miễn phí, và thông qua mạng lưới này, tập hợp mọi người."

Các mạng lưới này bắt đầu phát triển từ đầu năm 2006. Hai tổ chức công đoàn độc lập đầu tiên, Tổ chức Liên minh công nông và Công đoàn Lao động Độc lập Việt Nam, được thành lập vào năm đó.

Hai nhóm chính được thành lập năm 2006 là Khối 8406, một liên minh tập trung vào kêu gọi cải cách dân chủ, và Ủy ban Nhân quyền ở Việt Nam, một nhóm vận động do ông Đài đồng sáng lập.

Tuy nhiên, các nhóm này phần lớn vẫn tách biệt với nhau, tập trung vào các chương trình nghị sự và mối quan tâm cụ thể của riêng họ. Nhưng điều đó bắt đầu thay đổi vào khoảng năm 2009, khi một làn sóng các hoạt động môi trường gia tăng đã đã kết nối họ lại với nhau.

Năm đó, các cuộc biểu tình quần chúng chống lại các mỏ bô xít do Trung Quốc quản lý ở khu vực Tây Nguyên Việt Nam đã làm sống động cộng đồng các nhà hoạt động. Lần đầu tiên, các nhà tự do đô thị, công đoàn, các nhà lãnh đạo tôn giáo và các nhà vận động về quyền sử dụng đất ở nông thôn đã kết hợp với nhau để phản đối các hành động của chính phủ.

Một liên minh tương tự được hình thành vào năm 2016 sau sự cố tràn chất thải của nhà máy thép Formosa, làm ô nhiễm nặng nề vùng biển và vùng đất của miền Trung Việt Nam.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích đang hoài nghi về sức mạnh của các liên minh tập trung vào môi trường này có tác động thay đổi. Carlyle Thayer, một chuyên gia về Việt Nam, nói với tờ Asia Times: “Các loại liên minh này cuối cùng đã tiêu tan và không tạo thành mối đe dọa có thể tồn tại đối với chính quyền độc đảng”.

Nhưng mối đe dọa đó được cho là đã đúc kết lại trong Hội Anh em Dân chủ, ban đầu được thành lập vào năm 2013 như là một hiệp hội lỏng lẻo các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ, nhiều người trong số họ là cựu tù nhân chính trị.

Lúc đầu, sự tương tác giữa các thành viên được thực hiện chủ yếu trực tuyến. Nhưng họ sớm bắt đầu tham gia vào các hoạt động ngoại tuyến, chẳng hạn như tạo các diễn đàn cho các nhà hoạt động có thể gặp trực tiếp và nói chuyện hoặc tư vấn pháp lý cho các nạn nhân của các vụ lạm quyền.

Hội Anh em Dân chủ mở rộng ra các khu vực trên toàn quốc, cũng như có các đại diện ở từng địa phương.

Ngay sau khi anh giúp thành lập Hội Anh em Dân, ông Đài nói rằng “đã đến lúc các nhà hoạt động dân chủ trong nước tập hợp lại để thảo luận và tìm ra con đường ngắn nhất cho dân chủ ở Việt Nam.”

Trước khi thành lập Hội Anh em Dân chủ, ông Đài nói với Đài phát thanh châu Á tự do rằng các phong trào ủng hộ dân chủ ở Việt Nam “chỉ là dựa trên cá nhân” và “không có sự phối hợp. Đó là lý do tại sao họ yếu. ”

Tầm quan trọng của Hội Anh em Dân chủ, và các tổ chức chính trị lớn hơn, không chỉ là tầm cỡ của họ; đó cũng là cách họ tăng cường mạng lưới đã tồn tại từ trước.

Ông Đài lưu ý rằng “chúng ta có thể tối đa hóa điểm mạnh của mỗi cá nhân, tạo sức mạnh tập thể để chiến đấu mạnh mẽ hơn, đồng thời giúp đỡ lẫn nhau vượt qua những điểm yếu. Điều này giúp tạo ra sự đoàn kết”.

Một giải thích về cách thức hoạt động này được cung cấp bởi lý thuyết mạng lưới, một lĩnh vực nghiên cứu tương đối mới trong khoa học chính trị. Theo các lý thuyết đơn giản, một sự khác biệt có thể được rút ra giữa các mạng lưới hàng ngang và phân cấp theo chiều dọc.

Trong hai thập kỷ qua, phong trào ủng hộ dân chủ của Việt Nam đã bị chi phối bởi các mạng lưới ngang, dựa trên các hiệp hội không có ý thức thực sự về tính ưu việt của bất kỳ cá nhân nào, cũng như cơ cấu thâm niên.

Tuy nhiên, những gì họ đã có là những "nút" có ảnh hưởng hoặc những người có mối quan hệ rộng đã giúp liên kết các cá nhân với nhau.

Ông Đài rõ ràng là một trong những "nút" quan trọng nhất của phong trào, vì ông đã giúp thành lập Ủy ban Nhân quyền ở Việt Nam và Hội Anh em Dân chủ. Quan trọng không kém là vai trò của một luật sư nhân quyền, điều này cho phép Ông gặp gỡ và tạo lòng tin với hàng trăm nhà hoạt động.

Tuy nhiên, cái mà Hội Anh em Dân chủ và các nhóm lớn khác được hình dung không chỉ hình thành cầu nối giữa các nhóm và cá nhân khác nhau mà còn phát triển một tổ chức bao quát mà các nhóm nhỏ hơn có thể kết hợp lại trong đó.

"Nếu chỉ có một vài hiệp hội hoặc các nhóm chính trị, không có cách nào để tạo ra một sự thay đổi lớn ở Việt Nam", Ông Đài nói vào năm 2013. "Hiện tại, chúng tôi cần nhiều hiệp hội và nhóm để phát triển ở các khu vực khác nhau, bao gồm tất cả các tầng lớp xã hội, vì vậy trong tương lai chúng có thể đủ lớn và đủ mạnh để tạo ra một liên minh, một tổ chức lớn hơn”.

Theo một nghĩa nào đó, Hội Anh em Dân chủ có thể trở thành “tổ chức lớn hơn” và vào một thời điểm nào đó trong tương lai, thậm chỉ trở thành một hệ thống có thể cạnh tranh với Đảng Cộng sản. Nhưng Hà Nội đã nhanh tay đối với mối đe dọa này, và cơ hội hình thành một tổ chức như thế giờ có vẻ rất mong manh với hàng loạt vụ bắt giữ gần đây.

Vào tháng 8 năm 2014, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã kêu gọi Bộ Công an ngăn chặn công dân “hình thành các tổ chức xã hội dân sự và các tổ chức phi chính phủ”.

Trần Đại Quang, Bộ trưởng Bộ Công an vào thời điểm đó và là chủ tịch nước từ năm 2016 cho đến khi qua đời hồi tháng trước, đã chỉ thị cho lực lượng an ninh "đàn áp bất kỳ tổ chức chính trị nào."

Những gì bắt đầu vào năm 2015 đã được duy trì với sự trả thù của Đảng cầm quyền, khi các nhà hoạt động nổi bật bị bỏ tù hàng loạt để ngăn chặn các tổ chức chính trị độc lập lớn hơn có thể bắt rễ.

Không có điều gì trong đó là tư duy đặc biệt mới của Hà Nội, mặc dù cuộc đàn áp đã trở nên nghiêm trọng hơn dưới sự chỉ đạo Đảng cầm quyền hà khắc của ông Trọng.

P.T.

VNTB gửi BVN