Bauxite Việt Nam

Bùi Thư

BBC News Tiếng Việt

Cả ba người vừa bị bắt và nhà báo Trương Châu Hữu Danh đều là thành viên của Báo Sạch, một nhóm hoạt động báo chí trên mạng xã hội.

Trong quá trình hoạt động, nhóm Báo Sạch được cho là tham gia đưa tin nhiều vụ việc được coi là đụng chạm tới chính quyền, trong đó có phiên tòa Hồ Duy Hải.

Trả lời BBC News Tiếng Việt ngày 22/4, luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc công ty Luật Thế Giới Luật Pháp phân tích: "Điều luật xuất hiện hai từ "lợi dụng" và "xâm phạm". Hai từ này làm nhiều người liên tưởng đến người không tử tế và có hành vi gây thiệt hại cho người khác nên rất dễ đồng cảm và chấp nhận điều luật này".

"Quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do, tự do lập hội... là các quyền Hiến định. Tuy nhiên, hiện nay không có tiêu chí nào để xác định đâu là "sử dụng" và đâu là "lợi dụng" cả nên người sử dụng các quyền Hiến định này rất dễ bị quy kết là lợi dụng'', ông Sơn lý giải.

Một khía cạnh khác mà luật sư Sơn nói đến là khi nói đến việc xâm phạm lợi ích của nhà nước. Điều luật này không phân biệt lợi ích đó có hợp pháp, có chính đáng hay không.

"Khi nhà nước làm sai, cán bộ làm sai, người dân làm đúng các trình tự thủ tục luật định nhưng quyền lợi của họ không được đảm bảo và họ buộc phải dùng đến phương tiện báo chí, mạng xã hội để công khai hoá toàn bộ sự việc cho nhân dân giám sát. Trong trường hợp như thế, chắc chắn ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến uy tín, lợi ích của cơ quan nhà nước, cán bộ nhà nước liên quan. Chính vì vậy nên người dân rất dễ bị cáo buộc vi phạm điều luật này", ông Sơn nhận định.

Trước đó, bình luận với BBC News Tiếng Việt về vụ bắt giữ ông Trương Châu Hữu Danh, luật sư Ngô Anh Tuấn từ Hà Nội nhận định: "Điều 331 vốn phát triển từ điều 258 bộ Luật Hình sự cũ. Tôi đã tham gia nhiều vụ án tương tự như thế này, tôi biết rằng những yếu tố cấu thành nên tội này rất mơ hồ".

Luật sư Tuấn nói thêm: "Đa số những người bị bắt với cáo buộc vi phạm điều 331 và một số điều khác liên quan đến an ninh quốc gia, thực tế chỉ do việc họ 'gõ bàn phím', chứ không có hành vi nào thực sự gây nguy hại cho an ninh quốc gia như cáo buộc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền".

Các nhà báo Nguyễn Thanh Nhã, Nguyễn Phước Trung Bảo và Đoàn Kiên Giang bị bắt liên quan đến hoạt động của nhóm Báo Sạch làm rúng động dư luận.

Từ trái qua: ông Đoàn Kiên Giang, ông Nguyễn Thanh Nhã và ông Nguyễn Phước Trung Bảo

Ba nhà báo này bị Cơ quan An ninh Điều tra Công an TP Cần Thơ khởi tố, bắt tạm giam hôm 20/4 về hành vi "lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích nhà nước, quyền lợi, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân".

Theo thông tin do công an công bố, ba người bị bắt gồm ông Nguyễn Thanh Nhã (sinh 1980), ông Nguyễn Phước Trung Bảo (sinh 1982), và ông Đoàn Kiên Giang (sinh 1985). Các ông Nhã và Giang cư trú tại TP HCM, còn ông Bảo cư trú tại Đà Nẵng.

Trả lời BBC News Tiếng Việt ngày 22/4, luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc công ty Luật Thế Giới Luật Pháp nói tội danh trên "đọc qua thì có vẻ điều luật này rất rõ ràng, dễ hiểu. Tuy nhiên, nếu phân tích kỹ thì chúng ta mới thấy điều luật này nó rất mù mờ và dẫn đến sự tuỳ tiện trong việc áp dụng. Chính những người áp dụng pháp luật cũng biết điều này".

Tranh cãi về vụ bắt giữ

Thông tin bắt giữ thêm ba thành viên nữa của nhóm Báo Sạch đã làm dậy sóng mạng xã hội. Trang facebook Lê Nguyễn Hương Trà viết: "Việc bắt gần cả nhóm chiều nay gây rúng động mạnh với giới truyền thông, ngay gần kề ngày bầu cử Quốc Hội 2021".

Nhà hoạt động Vi Yên cũng viết trên Facebook cá nhân: "Lên tiếng trước các sai phạm của cơ quan công quyền, gây quỹ ủng hộ bác sĩ đợt dịch bệnh vừa lan tới Việt Nam, hỗ trợ nước ngọt cho bà con miền Tây những ngày hạn mặn, giúp đỡ một bà mẹ đi tìm công lý cho con - lẽ nào những việc làm như thế này, ở Việt Nam, được gọi là 'lợi dụng các quyền tự do dân chủ'?".

Facebooker Nguyễn Trường Sơn bình luận: "Xung quanh việc các nhà báo độc lập của Báo Sạch bị bắt, kỳ khôi thay, thứ mà nhiều người bàn luận lại là nghi vấn phe phái của những nhà báo này, chứ không phải là tính chất tùy tiện, độc đoán và sự sỉ nhục đối với hiến pháp và quyền con người của hành vi bắt giữ này. Hoạt động báo chí, dù ngòi bút của họ có bị cho là ở phía nào đi chăng nữa, cũng không thể là cái cớ để chính quyền bỏ tù nhà báo".

Không ít người cho rằng quy định "lợi dụng các quyền tự do dân chủ" là một quy định mơ hồ, dễ dàng cho công an và tòa án có thể diễn dịch theo chủ ý của mình.

Một nhà báo giấu tên tại TP HCM chia sẻ với BBC News Tiếng Việt: "Bạn tố cáo một quan chức nhà nước, dù theo đúng quy định của luật về khiếu nại và tố cáo, thì cũng dễ dàng bị khép vào tội này. Chưa kể, nếu bạn là người mà nhà nước coi là thành phần nguy hiểm, phản động, thì càng dễ bị khép tội hơn".

Theo ông, những quy định kiểu "lợi dụng quyền tự do dân chủ" này thực sự là một cái bẫy mà bất cứ ai đều có thể bị sập.

"Đó là chưa kể việc những người nắm quyền lực trong tay có thể lợi dụng các quy định này để bảo vệ lợi ích của cá nhân", nhà báo này nêu ý kiến. "Luật pháp nên tránh các quy định mơ hồ như vậy".

Trang facebook Lê Nguyễn Hương Trà cho biết nhóm Báo sạch ra đời năm 2019 "sau vụ việc của doanh nghiệp Asanzo trên Tuổi Trẻ. Thành viên nhóm bao gồm các nhà báo và đã gây nhiều tiếng vang, nhanh chóng đạt được lượng theo dõi khủng".

Hồi đầu tháng 4/2021, nhà báo Nguyễn Hoài Nam, người mà theo báo Công an TP HCM là "từng viết một số bài điều tra gây tiếng vang", cũng bị bắt với tội danh này.

Bên cạnh nhiều ý kiến lên án cách hành xử của chính quyền trong vụ bắt giữ các thành viên Báo Sạch, một số khác lại thể hiện sự đồng tình. Một số trang mạng được cho là của dư luận viên do chính quyền quản lý, như Hội Cờ đỏ TP HCM, đã đưa tin theo chiều hướng ủng hộ công an.

Chính quyền nói gì?

Theo Cổng thông tin Công an TP Cần Thơ, Cơ quan An ninh điều tra, Công an TP Cần Thơ đang thụ lý điều tra vụ án "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân".

Sau khi khởi tố và bắt giam nhà báo Trương Châu Hữu Danh vào tháng 12/2020, cơ quan này tiếp tục khởi tố và bắt tạm giam thêm ba nhà báo nói trên vào ngày 20/4.

Báo chí Việt Nam hầu như chỉ đưa theo thông báo của công an về vụ bắt giữ này. Báo Tuổi Trẻ cho biết các quyết định khởi tố, bắt tạm giam trên đều được Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Cần Thơ phê chuẩn do vụ việc xảy ra tại Cần Thơ và một số địa phương khác.

Nhà báo Trương Châu Hữu Danh

Cũng tờ báo này dẫn nguồn tin từ công an viết "quá trình khám xét nơi ở của các bị can, Cơ quan An ninh điều tra đã thu giữ nhiều đồ vật, tài liệu có liên quan đến vụ án".

Cả ba người vừa bị bắt và nhà báo Trương Châu Hữu Danh đều là thành viên của Báo Sạch, một nhóm hoạt động báo chí trên mạng xã hội.

Trong quá trình hoạt động, nhóm Báo Sạch được cho là tham gia đưa tin nhiều vụ việc được coi là đụng chạm tới chính quyền, trong đó có phiên tòa Hồ Duy Hải.

Báo Quân đội nhân dân ngày 12/10/2020 có bài viết tựa đề "Xử lý nghiêm chiêu trò tiếp tay truyền thông đen" phá hoại đại hội Đảng". Trong đó có đoạn nhận xét về nhóm Báo Sạch như sau:

"Báo Sạch bao gồm những đối tượng thường xuyên viết bài với nội dung phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, đả phá chế độ XHCN, đòi đa nguyên, đa đảng... đã mở một chiến dịch thông tin, liên tục bóp méo, nói xấu Đảng, Nhà nước, xuyên tạc ngành giáo dục và đại hội đảng các cấp".

Ngày 17/12/2020, ông Trương Châu Hữu Danh bị khởi tố và bắt tạm giam theo tội danh "lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước, quyền lợi, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân". Trước khi tham gia nhóm Báo Sạch, ông Danh cũng đã nổi tiếng với các hoạt động phanh phui hoạt động mờ ám tại các trạm thu phí cầu đường BOT.

Trang Báo Sạch gần đây đã biến mất khỏi mạng xã hội Facebook và nhóm này cơ bản đã chấm dứt hoạt động.

Hiểu sao về tội danh của nhóm Báo sạch?

Các nhà báo Thanh Nhã, Trung Bảo và Kiên Giang đều bị bắt theo Điều 331 Bộ Luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.

Cụ thể, đây là tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân quy định: "Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm".

Trả lời BBC News Tiếng Việt ngày 22/4, luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc công ty Luật Thế Giới Luật Pháp phân tích: "Điều luật xuất hiện hai từ "lợi dụng" và "xâm phạm". Hai từ này làm nhiều người liên tưởng đến người không tử tế và có hành vi gây thiệt hại cho người khác nên rất dễ đồng cảm và chấp nhận điều luật này".

"Quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do, tự do lập hội... là các quyền Hiến định. Tuy nhiên, hiện nay không có tiêu chí nào để xác định đâu là "sử dụng" và đâu là "lợi dụng" cả nên người sử dụng các quyền Hiến định này rất dễ bị quy kết là lợi dụng'', ông Sơn lý giải.

Một khía cạnh khác mà luật sư Sơn nói đến là khi nói đến việc xâm phạm lợi ích của nhà nước. Điều luật này không phân biệt lợi ích đó có hợp pháp, có chính đáng hay không.

"Khi nhà nước làm sai, cán bộ làm sai, người dân làm đúng các trình tự thủ tục luật định nhưng quyền lợi của họ không được đảm bảo và họ buộc phải dùng đến phương tiện báo chí, mạng xã hội để công khai hoá toàn bộ sự việc cho nhân dân giám sát. Trong trường hợp như thế, chắc chắn ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến uy tín, lợi ích của cơ quan nhà nước, cán bộ nhà nước liên quan. Chính vì vậy nên người dân rất dễ bị cáo buộc vi phạm điều luật này", ông Sơn nhận định.

Trước đó, bình luận với BBC News Tiếng Việt về vụ bắt giữ ông Trương Châu Hữu Danh, luật sư Ngô Anh Tuấn từ Hà Nội nhận định: "Điều 331 vốn phát triển từ điều 258 bộ Luật Hình sự cũ. Tôi đã tham gia nhiều vụ án tương tự như thế này, tôi biết rằng những yếu tố cấu thành nên tội này rất mơ hồ".

Luật sư Tuấn nói thêm: "Đa số những người bị bắt với cáo buộc vi phạm điều 331 và một số điều khác liên quan đến an ninh quốc gia, thực tế chỉ do việc họ 'gõ bàn phím', chứ không có hành vi nào thực sự gây nguy hại cho an ninh quốc gia như cáo buộc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền".

B.T.

Nguồn: bbc.com/vietnamese