Bauxite Việt Nam

Nguyễn Văn Tuấn

Ở Việt Nam (và vài nước xã hội chủ nghĩa cũ) việc bổ nhiệm Giáo sư là do một hội đồng cấp quốc gia. Thủ tục bổ nhiệm khá nhiêu khê và phức tạp. Tuy nhiên, nhìn vào thực tế thì có nhiều vấn đề: hời hợt trong cách đánh giá, tiêu chuẩn không tính hợp lí, qui định phiền phức, không tham khảo đồng nghiệp quốc tế, v.v. Thành ra, năm nào cũng có than phiền về kết quả bổ nhiệm.

Mấy tuần trước, ĐHQGHCM đề nghị “xét công nhận và bổ nhiệm chức danh Giáo sư, Phó giáo sư” [1]. Tôi nghĩ một đại học lớn như ĐHQG, có hàng trăm giáo sư, thì đáng lí ra họ có quyền bổ nhiệm và đề bạt chức Giáo sư cho họ lâu rồi. Đề nghị đó không phải là mới bởi vì các đại học ở phương Tây người ta đã làm cả trăm năm nay rồi.

Ở các nước phương Tây, nơi mà hệ thống đại học tân tiến hơn Việt Nam, đại học bổ nhiệm và đề bạt Giáo sư thông qua một hội đồng khoa bảng. Hội đồng này bao gồm những Giáo sư của đại học, nhưng thỉnh thoảng cũng có sự hiện diện của một hay hai Giáo sư từ các đại học trong nước. Hội đồng này đóng vai trò như kẻ gác cổng theo tinh thần “Anh/chị phải đạt những tiêu chuẩn này thì tụi tui mới mở cổng cho vào để được đứng trong hàng ngũ của tụi tui.” Hiểu ngầm như thế. Thành ra, có nơi và có khi hội đồng phải phỏng vấn ứng viên để xem họ có xứng đáng với chức danh “Professor”. Cách làm như thế chưa bao giờ bị ai phàn nàn hay than phiền (ít ra là trong thời gian tôi phục vụ trong hội đồng).

Chừng 10 năm trước tôi đã giúp Đại học Tôn Đức Thắng (TDTU) tự bổ nhiệm và đề bạt chức Giáo sư. Chúng tôi lập hội đồng gồm có các Giáo sư ở nước ngoài và trong nước. Chúng tôi công bố tiêu chuẩn cho mỗi chức danh bằng tiếng Anh và tiếng Việt. Chúng tôi phỏng vấn mỗi ứng viên và quyết định sau đó. Nói tóm lại, chúng tôi làm y chang như các đại học phương Tây đã làm.

Có người quan ngại rằng cách làm đó (của TDTU) sẽ dẫn đến ‘lạm phát’ Giáo sư. Sai. Trong 4 năm làm, TDTU bổ nhiệm được 1 Giáo sư và 5-6 Phó giáo sư. Có một Giáo sư ở Mĩ không đạt tiêu chuẩn chúng tôi đề ra. Nếu làm nghiêm chỉnh thì sẽ không bao giờ có chuyện ‘lạm phát’ giáo sư.

Do đó, tôi nghĩ nên để cho các đại học tự bổ nhiệm và đề bạt Giáo sư. Vấn đề còn lại là tiêu chuẩn và qui trình làm như thế nào. Tôi đề nghị thử tham khảo cách chúng tôi làm trước đây ở TDTU [2].

[1] https://tuoitre.vn/dh-quoc-gia-tp-hcm-de-xuat-thi-diem-bo-nhiem-giao-su-pho-giao-su-2024061316192635.htm

[2] https://science.tdtu.edu.vn/en/procedure-and-standards-professorial-appointment-and-promotion-0

N.V.T.

Nguồn: FB Nguyễn Tuấn