Bauxite Việt Nam

Tuấn Khanh

18-5-2025

Thỉnh thoảng những đề xuất của các đại biểu ở Quốc hội Việt Nam vẫn làm người dân ngỡ ngàng. Bởi những tuyên bố hay giới thiệu ý tưởng của họ thường xa rời đời sống, xa con người… Các đại biểu “không dân cử” này, lên tiếng chủ yếu như tìm chỗ đứng gần với chính sách hơn, bày tỏ sự nhiệt thành với hệ thống, chứ không phải đại diện cho con người Việt Nam.

Tháng 5-2025, Đại biểu Nguyễn Thị Xuân (đoàn Đắk Lắk) đề xuất rằng nên tăng mức phạt giao thông lên đến 200 triệu đồng, vì bà cho rằng mức xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực giao thông đường bộ theo luật hiện hành chưa đủ mạnh để răn đe.

Hiện mức phạt tối đa của việc vi phạm giao thông là 75 triệu đồng. Tức gần bằng một năm tiền lương trung bình của một người lao động Việt Nam. Bà Xuân nói cần nâng lên mức 200 triệu đồng, hơn gấp đôi, với lý do mà bà Xuân đưa ra là phạt nặng như vậy mới đủ mức “răn đe” và phạt nặng thì mới “nâng cao ý thức” của người dân.

Dĩ nhiên, tuyên bố này của bà Xuân gây nhiều tranh luận. Chẳng hạn, có không ít thắc mắc là, dựa trên nghiên cứu nào mà bà Thiếu tướng công an, Phó Giám đốc công an Đắk Lắk khẳng định chính xác là mức phạt 200 triệu sẽ đủ răn đe? Và “xây dựng ý thức” trong dân bằng tiền phạt nặng không tưởng, có phải tên gọi khác của nó là cai trị bằng sợ hãi, chứ không coi nhân dân là đối tượng để đối thoại và xây dựng một chính sách văn hóa đời sống quốc gia lâu dài?

Không có giải pháp đúng, hợp lòng dân, đồng nghĩa là quan trường lập pháp bất lực và thất bại. Và thất bại, thì không thể chọn thay thế bằng biện pháp khắc nghiệt vô luân.

Dùng roi vọt, hình phạt hà khắc để tạo “ý thức”, là hành động dễ thấy của tầng lớp quan lại thời hiện đại hôm nay, vốn êm ấm trong vị trí và chọn quay lưng lại với nhân dân. Họ thích lên giọng vỗ về chính sách, hay nói trắng là trơ trẽn xu nịnh để làm lộ sáng chỗ đứng như tự giới thiệu về một bầy tôi trung thành và quyết liệt.

Một chính quyền thật sự vì dân, thì sẽ chẳng để tâm hay lắng nghe những ngôn luận xuôi chiều rác rưởi không có gương mặt con người đó. Vì loại ngôn luận thuần bợ đỡ đó, là thuốc độc của một quốc gia, và có thể là nền tảng khởi đầu của mọi sụp đổ trong một thời đại, nếu được trọng dụng.

Thời Chiến Quốc, khi các quốc gia tranh đoạt, nhà Tần muốn xây dựng một chính quyền trung ương mạnh, cai trị dân bằng kỷ luật thép, đã dễ dàng thuận theo các đề xuất của lớp quan lại xu nịnh, luôn đưa ra những hình luật gây hoảng sợ trong dân chúng. Từ đó hình thành Pháp gia, do Hàn Phi Tử, Thương Ưởng… luôn chọn quỳ gối, hô to đề xuất dùng pháp luật nghiêm khắc để cai trị, bất cần nhân nghĩa. Quan điểm cốt lõi là: “Dân ngu dễ trị, người trung là kẻ đáng nghi”.

Trích dẫn từ Hàn Phi Tử, loại ngôn từ “nâng cao ý thức” cho người dân, có viết: “Bề tôi chỉ cần biết phục tùng, chứ không cần tranh luận đúng sai với quân vương”. Hình phạt càng nặng, dân càng sợ thì quan và và vua mới oai phong lẫm liệt trong cai trị hồ đồ.

Hệ quả thì đã thấy bằng giá trị lịch sử: Triều đại nhà Tần dưới Tần Thủy Hoàng – được coi là hùng mạnh vô song – đã áp dụng triệt để sự áp đặt, dẫn đến chính sách hà khắc, nghe lời tấu của các loại quan lại khinh dân, dẫn đến đốt sách chôn nho, làm bá tánh oán thán, và rồi sụp đổ nhanh chóng chỉ sau 15 năm.

Thời đại mông muội và mạt vận bắt đầu, khi trí thức và quan lại giỏi biến triết lý thành công cụ phục vụ quyền lực thay vì phục vụ chân lý, đánh mất đi giá trị của trí thức soi sáng xã hội. Thay vào đó, tranh nhau nói xuôi chiều, họ trở thành “bồi bút của bạo lực”, khiến nhân dân bị áp bức kéo dài dưới danh nghĩa chính danh, đạo đức, và ý chí của lãnh đạo.

Pháp luật tốt nhất để “nâng cao ý thức”, là pháp luật để người dân tâm phục, chứ không phải để quy chụp và gây sợ hãi trong quốc gia. Nền văn minh thế giới đã chỉ rõ hai con đường quản lý xã hội: trị dân bằng công lý, hoặc trị dân bằng sợ hãi. Và bất cứ khi nào cán cân nghiêng về phía sau – tức khi quyền lực chọn con đường trừng phạt thay vì giáo dục, răn đe thay vì cải hóa – thì chính quyền ấy sớm muộn cũng đánh mất lòng dân, dẫn tới suy vong.

Việc cường quyền, đề nghị tăng mức phạt vi phạm giao thông lên đến 200 triệu đồng, không chỉ là một con số vô lý với người dân, mà còn phản ánh một loại tư duy quản lý hà khắc, xa rời đời sống thực tế, nguy hiểm hơn: có khả năng đẩy luật pháp trở thành công cụ gây oán chứ không tạo được tâm phục.

Nếu mức phạt 200 triệu đồng được áp dụng, có thể thấy rõ là cùng một lỗi vi phạm, người nghèo gánh hậu quả nặng gấp nhiều lần người giàu. Pháp luật lúc này không còn là công cụ công lý, mà là một gánh nặng bất công. Nhiều quốc gia văn minh – như Thụy Sĩ, Phần Lan – đã phạt giao thông theo thu nhập cá nhân, để đảm bảo công bằng thực chất. Một triệu phú Thụy Sĩ từng bị phạt gần 300.000 USD vì chạy quá tốc độ – không phải vì nhà nước muốn tịch thu tiền cho ngân sách, mà vì pháp luật phải có giá trị răn đe công bằng cho mọi tầng lớp.

Quốc hội – không cần nói ra – thì ai cũng biết là nơi để thể hiện sức sống, khó khăn và nguyện vọng của người dân, chứ không phải lớp người như bà Nguyễn Thị Xuân, chỉ đến Quốc hội và đánh trống thổi kèn theo nghị quyết, tốn kém cho tiền thuế dân mà không có giải pháp nào xứng đáng hơn là chỉ tái hiện một tư duy của tầng lớp quan lại xa dân, từng xuất hiện trong lịch sử, với đầy những những sụp đổ và oán thán.

Bất chợt ngẫm nghĩ, bà Nguyễn Thị Xuân đã từng có đề xuất nào răn đe, nâng cao ý thức cho giới quan chức tham nhũng, sai phạm đang được giảm án ngày càng nhiều, so với dân thường? Hay cụ thể, bà đã có ý kiến gì chính trực trong chuyện ông đồng nghiệp tướng công an Đỗ Hữu Ca được đặc xá, về nhà khi chưa ngồi tù được 1/3 bản án đã tuyên?

T.K.

Nguồn: Tiếng Dân

*

Đọc thêm:

Nhân phát biểu của một nữ thiếu tướng ở Đắk Lắk

Thái Hạo

18-5-2025

Về mức phạt vi phạm hành chính về giao thông, tôi đã viết nhiều. Nhân phát biểu của một nữ thiếu tướng ở Đắk Lắk, đề nghị nâng mức phạt từ 75 triệu lên 200 triệu đồng, xin nói thêm vài điều.

1. Tham khảo trên mạng thì được biết, nếu so với thu nhập bình quân mỗi năm của người dân thì một số nước có mức phạt như sau: Phần Lan 5–10%, Singapore 0,5–1%, Nhật Bản 0,3–1%, Mỹ 0,3–1%. Riêng Việt Nam, với mức phạt hiện tại là 75 triệu – tức là chiếm tới 70% thu nhập. Có lẽ cao nhất thế giới và bỏ xa các nước khác.

Nếu bây giờ tăng lên 200 triệu đồng thì mức phạt tối đa cho một lần vi phạm sẽ là gần 200% so với thu nhập, một con số không tưởng và sẽ đẩy người dân vào tình trạng nghèo đói không có lối ra, các doanh nghiệp cũng sẽ gặp khó khăn và dẫn đến kìm hãm kinh tế xã hội.

2. Vi phạm giao thông có nhiều loại, như nặng – nhẹ, khách quan – chủ quan, cố ý – không cố ý…, đó là chưa kể tới các vấn đề về hạ tầng giao thông như chất lượng đường sá, biển báo, đèn tín hiệu, phân bố dân cư…

Vì thế, cần song song thực hiện việc cải thiện hạ tầng và nâng cao nhận thức người đi đường, không thể cực đoan dồn hết lý do và gánh nặng lên vai người dân khi quy tất cả cho “ý thức tham gia giao thông”.

Chỉ cần gõ lên facebook “mua bằng lái xe” hoặc “làm bằng lái xe có hồ sơ gốc”, là thấy nhan nhản các trang đang công khai quảng cáo rầm rộ trên mạng. Đó là chưa kể công tác đào tạo và cấp bằng của Việt Nam thuộc loại lỏng lẻo bậc nhất thế giới.

3. Pháp luật cần nghiêm khắc chứ không thể hà khắc. Nghiêm khắc là một thái độ, cách ứng xử kiên quyết, có nguyên tắc, công bằng và hợp lý nhằm duy trì kỷ luật, trật tự và sự phát triển tích cực; nhằm mục đích giáo dục, điều chỉnh hành vi, xây dựng nề nếp; có lý do rõ ràng, gắn với sự tôn trọng và công bằng, người bị xử lý vẫn cảm thấy được lắng nghe, được đối xử đúng mực.

Còn hà khắc là sự áp đặt, trừng phạt hoặc kiểm soát quá mức, không tính đến hoàn cảnh, cảm xúc hoặc quyền lợi chính đáng của người khác; mục đích của nó thường là áp chế, giữ quyền lực, gây sợ hãi, đôi khi vì thành tích hoặc hình thức; nó thiếu linh hoạt, cảm thông, thường gây ức chế, phản kháng hoặc cam chịu, và dễ tạo ra tâm lý sợ hãi, mất niềm tin, phản ứng tiêu cực.

4. Pháp luật phải đảm bảo tính công bằng. Công bằng khác với “bình đẳng máy móc”. Ví dụ trong trường hợp phạt người chạy xe máy không đội mũ bảo hiểm thì “bình đẳng máy móc” là mọi người bị phạt như nhau, còn công bằng là xem xét người đó có bị ép buộc, bị bệnh hay có lý do đặc biệt không.

Sự công bằng chỉ đúng và có ý nghĩa khi xét đến hoàn cảnh cụ thể, thực tế. Ví dụ, cùng một hành vi vi phạm, nhưng mức độ lỗi, ý thức chủ quan, điều kiện hoàn cảnh phải được cân nhắc để định ra hình phạt phù hợp. Với hoàn cảnh là thu nhập cả năm chỉ khoảng một trăm triệu đồng mà mỗi lần vi phạm giao thông phạt tới 200 triệu tức là không có sự công bằng.

Công bằng còn là xét trong tương quan với các loại hình phạt khác nhau. Một tướng công an như Đỗ Hữu Ca không thể nhận 35 tỷ đồng để chạy án cho một vụ mà chỉ bị xử 7 năm tù và sau hai năm thì được đặc xá; trong khi người dân ăn cắp một con vịt thì ngồi tù 7 năm. Công bằng không thể là người vượt ẩu và cán chết em học sinh thì không bị khởi tố, trong khi nạn nhân thì bị coi là “người nguy hiểm cho xã hội”. Nó làm cho người ta có cảm giác rằng, luật pháp chỉ “nghiêm khắc” với dân, còn cán bộ và những kẻ có tiền chạy chọt thì áp dụng luật riêng.

Một điều nữa là, việc thực thi pháp luật về giao thông quan trọng hơn mức phạt. Tình trạng mãi lộ, “bánh mì”, “tiếp thị sữa”… mà chúng ta có thể gặp và thấy nhan nhản trên mạng không thể coi là bình thường được. Luật pháp nghiêm minh không thể để tình trạng ấy tiếp tục tồn tại. Nó làm nhờn pháp luật, gây mất niềm tin và làm sa đọa các giá trị xã hội. Nếu bây giờ đi trên đường và gặp các xe tải lớn, gọi là “xe hổ vồ” chắc các đại biểu mới hiểu cảm giác đáng sợ là thế nào: họ chạy bạt mạng, ai tránh thì tránh, không tránh ráng chịu!

Các đại biểu quốc hội cần thấy tất cả những điều này và yêu cầu kiện toàn, chấn chỉnh, hoàn thiện thể chế, chứ không phải chỉ nhắm vào túi người dân và coi đó là thuốc bách bệnh để giải quyết vấn đề an toàn giao thông.

*****

Phạt

Tạ Duy Anh

Dư luận đang dậy sóng trước đề nghị của một bà nghị quyền lực, muốn nâng mức phạt cao nhất cho lỗi vi phạm khi tham gia giao thông lên tới 200 triệu đồng. Số tiền đó gần gấp đôi GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2024: Khoảng 114 triệu đồng! (Giả dụ Singapore cũng lấy theo tỷ lệ vàng vừa nêu, thì mức phạt lỗi vi phạm giao thông cao nhất của họ vào khoảng 175.000 USD!).

Khi đó, chắc 6 triệu dân Sing sẽ chọn chỉ đi bộ.

Bèn lọ mọ mở cuốn Từ điển Hán-Việt của cụ Đào Duy Anh ra tra từ PHẠT, thấy có các nghĩa sau:

1- ĐÁNH.

2- Đánh GIẶC.

3- CÔNG Lao.

4- TỰ KHOE mình.

5- Cái KHIÊN.

6- TRỪNG TRỊ kẻ Phạm TỘI.

7- Xuất tiền chuộc tội.

Bỗng thấy phục bà nghị sát đất! Nếu đề xuất của bà được Quốc hội chấp nhận, thì lần đầu tiên trong lịch sử từ PHẠT tìm được ngữ cảnh để bao trọn luôn một lúc cả 7 nghĩa tiếng Việt. Các nhà ngôn ngữ khỏi mất công tranh cãi.

Chỉ xin nhắc nhỏ bà nghị và những người làm luật:

Không cẩn thận, người dân không thấy sự sừng sững, uy nghi, bất khả đùa cợt của pháp luật đâu, mà chỉ thấy trùm lên họ cái bóng của người có công cụ pháp luật trong tay, với một bộ dạng khệnh khạng, thể hiện mình có quyền vô biên, không ai làm gì được.

Không cẩn thận người thi hành công vụ trở thành đối tượng đầy quyền lực cụ thể để tự tung tự tác, chứ không phải là đại diện của quyền lực với nhiệm vụ duy trì sự hiện hữu thường xuyên của luật pháp.

Không cẩn thận thì dù cho có bao nhiêu điều luật nghiệt ngã đi nữa, cũng không thể khiến luật pháp được tôn trọng trên thực tế.

Phạt để DẠY, chứ không phải để DIỆT.