Bauxite Việt Nam

Nguyễn Quang A

“Hà Nội không vội được đâu” là một mệnh đề có thể có vài nghĩa khác nhau tuỳ theo hoàn cảnh. 

Theo một nghĩa nó có hàm ý là Hà Nội trì trệ, quan liêu, không chủ động, chờ chỉ đạo của Trung ương và tư duy này cần phải bị xoá bỏ! Tuy nhiên liên quan đến việc hoạch định chính sách nó có nghĩa là phải từ tốn, phải thảo luận cân nhắc, lắng nghe ý kiến của nhiều phía, không được vội vã, hấp tấp, không được dùng mệnh lệnh như trong quân đội hay cảnh sát, theo nghĩa này thì “Hà Nội không vội được đâu” lại có hàm ý dân chủ, và tư duy như thế cần được cổ vũ, khuyến khích!

Ngày 19-6-2025 Tổng bí thư ĐCSVN có buổi làm việc với Thường trực Thành ủy Hà Nội [1]. Tại đó ông Tổng bí thư ĐCSVN nêu một số vấn đề, trong đó có “Chống biểu hiện cục bộ, lợi ích nhóm, bè phái khi sắp xếp cán bộ” và “Xóa bỏ tư duy ‘Hà Nội không vội được đâu”. Bài viết này tập trung vào vấn đề cuối và chỉ ám chỉ đến vấn đề đầu.

Theo tường thuật của Tuổi Trẻ, trong cuộc gặp thường trực Thành ủy Hà Nội đó, ông Tổng bí thư của ĐCSVN yêu cầu “Hà Nội cần chủ động đề xuất, thiết kế và triển khai các cơ chế thí điểm đặc biệt” chứ “không ngồi chờ hướng dẫn”, nói cách khác ông ám chỉ đến nghĩa thứ nhất nêu ở trên của cụm từ. Và không ai không đồng ý phải xóa bỏ tư duy đó.

Tuy nhiên liên quan đến các vấn đề hoạch định chính sách, nhất là các quy hoạch phát triển đất nước (kể cả “sự sắp xếp lại giang sơn”)  thì “Hà nội không vội được đâu” hàm ý tích cực. Và nói đến Hà Nội là ý nói đến quyền lực tập trung ở Hà Nội, không phải bản thân thành phố Hà Nội, và cũng có nghĩa là các chính quyền địa phương khác, các cơ quan hoạch định chính sách khác dù ở mức địa phương hay trung ương. Và “không vội được đâu” hàm ý cần sự thảo luận cân nhắc (deliberation), tức là cần một quá trình tham gia, góp ý kiến, thảo luận kỹ lưỡng những ý kiến khác nhau, cân nhắc cái được cái mất của chủ trương chính sách đó với sự tham gia không chỉ của các cơ quan nhà nước khác nhau mà cả của người dân, các tổ chức xã hội dân sự, những người có liên quan một cách thực chất chứ không phải hình thức. Một quá trình thảo luận cân nhắc như vậy là cốt lõi của dân chủ, và tốn thời gian, công sức, chứ không giống mệnh lệnh của một ông tướng đối với quân lính của ông. Và hiểu theo cách đó, “Hà nội không vội được đâu” phải là mệnh lệnh trong hoạch định chính sách, và không được vội vã, hấp tấp hay tùy hứng theo sự đồng bóng của một ông vua (dù là vua tập thể, nói chi đến của một vài người), nhất là trong các chủ trương, chính sách có hệ quả dài hạn và quan trọng đối với đất nước. 

Hãy chỉ lấy ví dụ của các hậu quả của cơ bão Matmo (số 11) ở Thái Nguyên:

Sông cầu hoàn toàn bắt nguồn ở Việt Nam (chủ yếu từ dãy núi Tam Đảo và bắt nguồn từ phía Nam đỉnh Phia Boóc của dãy Văn Ôn, Thái Nguyên), không phải từ Trung Quốc! Thủy điện cũng có ít vai trò trong đợt lũ lụt do bão Matmo gây ra ở Thái Nguyên. Nguyên nhân được Dân Trí đánh số 1 là “xây dựng đô thị vào vùng chậm lũ, phân lũ” [2], tức là do con người tạo ra. Theo Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam, GS. TS. Đào Xuân Học [2]: ”về khách quan cho thấy rất rõ mưa cực đoan rất lớn, lớn hơn lượng mưa từng xuất hiện ở Thái Nguyên, tạo áp lực lớn về tiêu thoát lũ. Nguyên nhân thứ hai là đô thị hóa nhiều. Phía bờ tả sông Cầu trước đây không hề có đô thị ở đó. Và ở đó chỉ có đê bối chống lũ báo động cấp 2, nếu trên cấp 2 thì nước tràn vào sẽ gây ngập khu vực này. Đó chính là vùng làm chậm lũ của Thái Nguyên”. 

Ai đã quyết định đô thị hóa vào vùng chậm lũ của Thái Nguyên? 

Quyết định đô thị hóa có trải qua quá trình thảo luận cân nhắc không? 

Và nghe nói có vị rất to khi thị sát cảnh lũ lụt ở Thái Nguyên đã phán ngay “phải xây đê chống lũ!”. Không biết có phải do sợ lệnh ông to mà người ta đề xuất ngay việc “xây dựng đồng bộ đê, kè, đường giao thông mặt đê hai bờ sông Cầu và suối Mo Linh; xây dựng hệ thống chống ngập úng khu vực trung tâm tỉnh Thái Nguyên” [3]? Vội vã, hấp tấp, không có thảo luận cân nhắc kỹ lưỡng trong hoạch định chính sách có thể có những hậu quả khôn lường gây đau khổ cho rất nhiều người trong thời gian rất dài!

Vụ nhân tai này gây rất nhiều thiệt hại sau bão Matmo (số 11), khiến Sông Cầu tràn đê gây lũ lụt ở Thái Nguyên, Bắc Ninh và Hà Nội. Giá như không đô thị hóa bừa bãi thì thiệt hại có lẽ đã ít hơn, và điều đáng buồn là sự quy hoạch không đi cùng với thảo luận cân nhắc kỹ lưỡng sẽ còn có hậu quả tai hại trong tương lai khá dài. Đó là chưa nói đến việc "sắp xếp lại giang sơn" cũng chưa theo quá trình thảo luận cân nhắc kỹ mà ông Tổng Bí thư ĐCSVN đã nhắc thành uỷ Hà Nội phải "chống biểu hiện cục bộ, lợi ích nhóm, bè phái khi sắp xếp cán bộ" sau khi bỏ cấp quận và sắp xếp lại cấp xã và phường) là một trong những minh chứng: trong hoạch định chính sách cần sự thảo luận cân nhắc và không thể nóng vội, hấp tấp và dùng mệnh lệnh được! Và theo nghĩa này “Hà Nội không vội được đâu”.

Ghi chú:

[1] Tuổi trẻ, Tổng bí thư Tô Lâm: Cần xóa bỏ tư duy Hà Nội không vội được đâu’: https://tuoitre.vn/tong-bi-thu-to-lam-can-xoa-bo-tu-duy-ha-noi-khong-voi-duoc-dau-20250616162839049.htm

[2] Dân trí, Vì sao lũ lụt lịch sử gây thiệt hại nặng nề cho Thái Nguyên? https://dantri.com.vn/thoi-su/vi-sao-lu-lut-lich-su-gay-thiet-hai-nang-ne-cho-thai-nguyen-20251015101503419.htm

[3] Dân trí, Thái Nguyên đề xuất làm đê và xây cầu Gia Bẩy mới, https://dantri.com.vn/thoi-su/thai-nguyen-de-xuat-lam-de-va-xay-cau-gia-bay-moi-20251015185847177.htm

N.Q.A.

Tác giả gửi BVN