Bauxite Việt Nam

Trần Nam Anh

KHI MỘT CÚ XẢ 14.000 M3/S BẮT CẢ VÙNG HẠ DU PHẢI “TỰ LO SỐNG CÒN”

Chiều 19/11, thông tin Thủy điện Sông Ba Hạ xả 14.056 m3/s không chỉ là con số. Nó là lời tuyên bố rằng:

“Hạ du chuẩn bị chịu đòn.”

Lượng nước về hồ 14.100 m3/s, xả xuống hạ du gần như y hệt. Không một khoảng đệm. Không dư địa để người dân ứng phó. Không có dấu hiệu rằng việc điều tiết được tính toán theo hướng giảm nhẹ rủi ro.

Điều nổi bật nhất ở đây không phải chỉ là “nước nhiều”.

Mà là người dân hoàn toàn bị động dưới một quyết định chỉ có thể đi theo một chiều: từ trên đổ xuống.

Bao nhiêu năm rồi, người dân vẫn sống với nỗi lo:

* Mưa to thì lũ

* Lũ thì xả

* Xả thì ngập

*Ngập thì mất trắng

Trong khi đó, câu hỏi lớn hơn – câu hỏi mà ai cũng muốn hỏi vẫn lơ lửng không lời giải:

Khi mưa đã được cảnh báo từ trước, vì sao hồ chứa không xả từ sớm để hạ du có cơ hội chuẩn bị?

HÌNH ẢNH NGƯỜI DÂN NGẬP TRONG NƯỚC: NỖI KHỔ KHÔNG THỂ CHỈ GỌI LÀ “THIÊN TAI”

Từ Quảng Trị đến Huế, Đà Nẵng xuống tận Phú Yên – Khánh Hòa, những ngày qua là một chuỗi hình ảnh đau lòng:

* Nhà tốc mái bị cuốn trôi như lá khô

* Người già bì bõm giữa đêm trong nước lạnh

* Trẻ nhỏ cởi trần trên mái nhà chờ cứu hộ

* Những cuộc gọi cầu cứu dồn dập trong mưa gió

Thiên tai có thật. Không ai phủ nhận.

Nhưng “nhân tai” là những lỗ hổng đã tồn tại từ lâu, mới là điều khiến nỗi đau lặp đi lặp lại như định mệnh.

Nước dâng nhanh hơn mọi kịch bản.

Người dân chạy không kịp vì không ai báo được họ cần chạy từ bao giờ.

Ở nhiều vùng, bà con chỉ có 15 đến 20 phút giữa lúc nước còn lưng chừng và lúc nước đã lên tới cửa sổ.

Vốn sống cả đời, mất trong chưa đầy một giờ.

DẤU HỎI LỚN: VÌ SAO TRỰC THĂNG VÀ UAV “MẤT TÍCH” TRONG NHỮNG THỜI KHẮC QUAN TRỌNG NHẤT?

Một đất nước đã mua trực thăng đa nhiệm, đã xuất khẩu UAV, đã nói nhiều về công nghệ cứu hộ hiện đại…

Nhưng khi bà con kêu cứu giữa biển nước, những gì tiếp cận họ lại chỉ là:

* Thuyền gỗ

* Ca nô nhỏ

* Và những lực lượng mỏng như sợi chỉ giữa bão lũ

Không phải Việt Nam thiếu thiết bị.

Vấn đề nằm ở cách họ dùng hoặc không dùng – thiết bị đó khi người dân cần nhất.

Quy trình xin – duyệt – triển khai mất hàng giờ, thậm chí hàng buổi.

Nhưng lũ thì không đợi.

Lũ không cần văn bản.

Lũ chỉ cần vài chục phút để biến một ngôi làng thành điểm trắng trên bản đồ.

Nghịch lý ấy tồn tại nhiều năm, qua nhiều trận lũ, và lần nào cũng để lại những câu hỏi không ai đứng ra trả lời.

THỦY ĐIỆN: LỢI ÍCH KINH TẾ, RỦI RO XÃ HỘI, VÀ NHỮNG “VÙNG MỜ” CHƯA ĐƯỢC LÀM RÕ

Người dân có quyền nghi ngờ khi thấy cứ đến sát giờ nước về hồ mới xả ồ ạt.

Dù không thể kết luận đó là vì lợi ích kinh tế, nhưng xung đột lợi ích là điều hiện hữu trong bất kỳ mô hình nào:

* Giữ nước để phát điện nhiều hơn

* Xả sớm thì giảm sản lượng

Người dân hạ du là những người chịu mọi rủi ro, họ không phải bên được quyết định.

Họ không được tham gia bàn thảo.

Không được thông tin đủ sớm.

Không có cơ chế để bảo vệ chính họ trước một hệ thống mà mọi quyết định đều từ phía “người nắm cửa xả”.

Câu hỏi đặt ra là:

Sau mỗi trận lũ do xả đập, ai là người chịu trách nhiệm cụ thể, đo đếm được?

Đến nay, câu trả lời vẫn là khoảng trống.

ĐÃ ĐẾN LÚC PHẢI CHẤM DỨT CHU KỲ: MƯA – LŨ – XẢ – NGẬP – RÚT KINH NGHIỆM – TIẾP TỤC LẶP LẠI

Nếu những gì xảy ra năm nay không đủ để thay đổi, thì còn phải đợi điều gì?

Người dân đã quá mệt mỏi với câu nói “thiên tai bất thường”.

Điều bất thường thật sự là việc cấp chính quyền lặp lại cùng một cách quản lý, cùng một sự chậm trễ, cùng một cách vận hành, rồi chờ một kết quả khác.

Không ai có thể chống lại thiên tai.

Nhưng có thể chống lại sự lúng túng, chậm trễ và thiếu chuẩn bị.

Điều này nằm trong tầm tay của các cơ quan quản lý.

Và đó mới là điều khiến người dân đau nhất:

Không phải nước lũ quá mạnh, mà là con người đã không mạnh kịp lúc.

PHÚ YÊN SẼ CÓ MỘT ĐÊM VÔ CÙNG KHÓ KHĂN, CẦU MONG BÀ CON BÌNH AN

*** Tran NamAnh

Nguồn: FB Tran NamAnh