Bauxite Việt Nam

Phạm Phan Long

Mức asen cao được phát hiện trên sông Mê Kông, cảnh báo nguy cơ ô nhiễm kim loại nặng lan rộng ở Đông Nam Á. Các sông Mã, Chu và Lam của Việt Nam đang bị đe dọa bởi hoạt động khai thác đất hiếm ở Lào, tác động đến nguồn nước của hàng chục triệu người và di sản cổ đại văn hóa Đông Sơn. Việt Nam cần phối hợp ngoại giao, giám sát khoa học và vận động cộng đồng để bảo vệ các dòng sông này. Khác với sông Mê Kông được giám sát và hợp tác thông qua Ủy hội Sông Mê Kông (MRC), các dòng sông Mã, Chu và Lam lại không có bất kỳ hiệp ước quốc tế nào. Do đó, Lào và đối tác Trung Quốc không có nghĩa vụ pháp lý phải giảm thiểu ô nhiễm xuyên biên giới. Sự thiếu vắng các thỏa thuận ràng buộc này đòi hỏi Việt Nam phải hành động bảo vệ dân cư và sinh mệnh các dòng sông này.

Nguyễn Quang Thiều 

Nếu bạn hỏi tôi: ai là kẻ thù của dân tộc Việt Nam? Thì tôi sẽ trả lời: trước hết là những kẻ mang quân xâm lược đất nước này. Đó là phong kiến Trung Hoa, quân Nguyên Mông, đó là quân đội Pháp, Mỹ, Nhật, Pol Pot và gần đây nhất là năm 1979 với quân đội Trung Quốc. Vì sao tôi dùng từ "trước hết" ? Vì có những kẻ thù ở nhiều nghĩa và ẩn danh. Ví dụ như sự hận thù và ngu dốt là một kẻ thù kinh khủng.

Lê Thọ Bình

Trong các cuộc tranh luận gần đây về lịch sử, chiến tranh hay các nhân vật gây tranh cãi, có một hiện tượng nổi bật: một vài tướng lĩnh về hưu, như Trung tướng Nguyễn Thanh Tuấn chẳng hạn, thường quy kết những ý kiến khác mình là “lật sử”, “phản động”, “diễn biến hoà bình”. Nhưng điều đáng lo hơn lại nằm ở chỗ khác: một bộ phận người trẻ, thậm chí nhà báo trẻ có học hành đàng hoàng, không chỉ hưởng ứng theo, mà còn cực đoan hơn cả “thần tượng” của mình. Họ phản ứng như thể chỉ có họ mới biết yêu nước, còn ai đặt câu hỏi khác biệt đều là nguy cơ.

Nguyễn Thiện Tống

Phần 2: Kiến nghị về chiến lược phát triển khoa học - công nghệ của Việt Nam

2.1. Chiến lược Phát triển Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo đến năm 2030 đã được ban hành theo Quyết định 569/QĐ-TTg ngày 11/5/2022 của Thủ tướng chính phủ.

Lê Phi 

December 3, 2025

Tăng trưởng nhanh của Việt Nam phần lớn nhờ kết hợp giữa lao động rẻ, dòng vốn FDI ổn định, và cấu trúc chính trị tập trung đủ mạnh để triển khai các ưu tiên phát triển. Song mô hình này đang chạm trần. Chi phí lao động tăng nhanh, năng suất trì trệ, khu vực tư nhân nội địa khó lớn lên, trong khi bộ máy công quyền trở nên cẩn trọng đến mức rủi ro né tránh quyết định nhiều hơn rủi ro tham nhũng. Sự thận trọng ấy phản ánh một tình trạng sâu hơn: quyền lực tập trung đang ưu tiên tự bảo vệ, thay vì tự cải cách.

Thái Hạo

5.12.2025

Một mảnh đất đã có sổ cả mấy chục năm nay, giờ bố sang tên cho con, mà hơn 3 năm rồi, chạy ngược chạy xuôi, đến khi tưởng xong rồi, thì vào lấy sổ không có, do cán bộ chưa chuyển hồ sơ lên cho cơ quan để họ in sổ. Thay vào đó, vị cán bộ tiếp tục kêu người dân đến để gặp. Gặp làm gì nhỉ, tôi không hiểu.

…

Đất nước muốn phát triển, thì ít nhất các thủ tục hành chính phải gọn nhẹ, nhanh chóng, thông thoáng, chứ đi đến đâu là mắc kẹt lại đến đó cả năm trời, thì thời gian và tâm trí đâu để người dân, doanh nghiệp làm ăn và lao động sản xuất nữa? Chẳng lẽ cứ "nghẽn" mãi thế này ư?

Tom Fawthrop, “Thai-US Critical Minerals MoU Sparks Backlash Amid Mounting Environmental Costs,” The Diplomat, 29/11/2025

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Với bằng chứng ngày càng nhiều, các nhà khoa học đang kêu gọi chính phủ các nước Đông Nam Á thức tỉnh trước cuộc khủng hoảng ô nhiễm đất hiếm.

Nguyễn Thiện Tống

Phần 1: Hệ thống giáo dục đại học

Tái cơ cấu tổ chức các trường đại học và viện nghiên cứu theo mô hình Viện Đại học đa lĩnh vực loại nghiên cứu tinh hoa ở đỉnh kim tự tháp giáo dục đại học với quyền tự trị đại học hoàn toàn.

Phạm Đình Bá 

December 4, 2025

Việt Nam đã chính thức quay lại chương trình điện hạt nhân với mục tiêu đưa nhà máy đầu tiên vào vận hành trong giai đoạn khoảng 2030-2035, trọng tâm là hai dự án Ninh Thuận 1 và 2. Các dự án này được tích hợp vào quy hoạch điện quốc gia như một phần của chiến lược bảo đảm an ninh năng lượng dài hạn và giảm phụ thuộc vào than, trong bối cảnh nhu cầu điện tăng nhanh. (1)

Vũ Kim Hạnh

Bài không liên quan đến giải được trao tặng bởi những người “làm bộ văn hóa” nhưng rất gợi cho SUY NGHĨ VỀ NGHỀ, CÁI NGHỀ CHUYÊN ĐẶT CÂU HỎI VÀ TÌM KIẾM SỰ THẬT. Báo với văn cũng đều là những cái nghề đòi hỏi lòng kiêu hãnh và tự trọng nghề nghiệp và phẩm giá của người làm nghề.

BBC

4 tháng 12 2025

Gần 40 năm sau khi ra đời, tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh của nhà văn Bảo Ninh một lần nữa gây sóng gió, ngay sau khi được vinh danh. 

Hậu quả và những việc cần làm

Lê Học Lãnh Vân 

Hồ thủy điện, hồ điều tiết lũ là một can thiệp lớn vào dòng chảy tự nhiên. Con người cần nghiên cúu kỹ các mức cân bằng động của hệ thống sinh môi nơi hạ lưu, khả năng tự điều chỉnh về mức cân bằng của hệ thống sinh môi ấy để vận hành các hồ chứa ấy vừa đáp ứng mục tiêu của hồ vừa giữ thiên nhiên trong mức cân bằng. Nếu có xâm phạm vào sự cân bằng thì mức độ xâm phạm cũng phải nằm trong mức thiên nhiên có thể tự điều chỉnh. 

Phạm Đình Bá 

December 3, 2025

Ở Việt Nam, khi xảy ra mưa bão lớn, nhiều hồ thủy điện buộc phải xả nước để bảo vệ công trình. Nhưng cách vận hành “giữ nước cao – xả ồ ạt, báo trước ít” đã tạo ra một lớp rủi ro do con người gây ra chồng lên rủi ro thiên tai, khiến người dân phải gánh thêm thiệt hại về người, tài sản, sinh kế và lòng tin – trong nhiều trường hợp hoàn toàn có thể giảm nhẹ nếu quản trị tốt hơn.

Trần Hạ Vi

…sinh mạng của hơn trăm người Việt Nam chết vì ngập nước do mưa và thủy điện xả lũ (không thông báo) mà không chạy kịp, chết vì đói rét không có cứu hộ kịp thời, do chính quyền không đủ điều kiện hay nguồn lực để cứu hộ cho dân, sinh mạng của họ có đáng giá không? Sẽ có ai đền bồi gì cho họ không? Một mạng người, cùng là người Việt, rốt lại, đáng giá bao nhiêu? Câu trả lời, rất đau buồn là, hình như, lại tùy thuộc vào chuyện, bạn đang ở đâu trên thế giới này.

 Giang Công Thế

Lưu Nhi Dũ 

Chuyện tưởng đã cũ kỹ nhưng khi tác phẩm này được vinh danh trong 50 tác phẩm văn học, nghệ thuật biểu diễn Việt Nam tiêu biểu, xuất sắc sau ngày đất nước thống nhất, lập tức có luồng dư luận phản ứng.

Tôi nhớ, tác phẩm được xuất bản năm 1990 và ngay lập tức được giới phê bình và người đọc đón nhận. Tôi mua ngay và thích thú, đọc ngấu nghiến, sau đó có viết bài điểm sách đăng trên Báo NLĐ (báo giấy, giờ tìm không ra vì chưa số hóa). Có lẽ đây là bài điểm sách đầu tiên của tôi trong nghề báo. Chủ yếu là khen và cảm nhận như một tác phẩm viết về chiến tranh mới mẻ, nhân văn. Bài được chính TBT Phan Hồng Chiến khi đó khen. 

Lê Học Lãnh Vân

Dòng sông và sự cân bằng sinh môi dọc bờ sông

Nước từ cao chảy xuống thấp tạo thành sông. Các quy luật về thủy động học (dòng chảy), về sức bền vật liệu (của đất, đá), về lực hấp dẫn vạn vật (ảnh hưởng tới thủy triều)... qua hàng ngàn năm, thậm chí hàng triệu năm, dần dần định hình con sông ấy, định hình lòng sông và hai bờ sông. 

Võ Xuân Sơn 

Một trong các thắc mắc mà mấy anh em chúng tôi cứ hỏi nhau hoài, là làm sao có thể tính được thiệt hại vật chất trong vụ lũ lụt vừa qua ở những nơi chúng tôi đến, tại Khánh Hòa, tại Phú Yên?

Mất sạch. Có lẽ đó là khái niệm chung nhất của bà con ở những vùng lũ lụt nặng. Nhưng mất sạch theo quan niệm chung, là mất những cái “động sản”, còn những thứ thuộc về “bất động sản” thì đâu có mất đi đâu. Nhưng không. Truyền thông đưa tin, nơi có 7 cái trang trại nuôi heo bò gà vịt đã bị biến thành một dòng sông. Ngay cả bất động sản cũng bị lũ cuốn trôi luôn.

Mất sạch ở đây cần được hiểu rằng, có gì mất nấy. Có ít mất ít, có nhiều mất nhiều. Có càng nhiều mất lại càng nhiều. Sau lũ, ai cũng trắng tay, ai cũng bắt đầu lại với hai bàn tay trắng… bệch. Cứu trợ bao nhiêu cho đủ, đền bù bao nhiêu cho đủ. Tiền tỷ mang ra đó, cũng chỉ như muối bỏ biển, chẳng thấm tháp vào đâu. Cái gì cũng phải mua lại, từ cây kim, sợi chỉ, đến xong nồi, chén dĩa, đũa muổng…

Dự án Đại Sự Ký Biển Đông 

BÁO CÁO CỦA REUTERS: HUAWEI, ZTE DÀNH HỢP ĐỒNG 5G TẠI VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH QUAN HỆ VIỆT NAM - TRUNG QUỐC NỒNG ẤM TRỞ LẠI.

Lê Văn Tâm