Bauxite Việt Nam

Nguyễn Văn Tuấn

Hôm nọ, nhân đọc báo mới biết một thông tin hay: người sáng lập chuỗi quán cà phê HighLands là một Việt kiều Mỹ tên David Thái!

Tôi thích cà phê Highlands. Đi đâu ở Việt Nam, tôi cũng tìm tới tiệm cà phê Highlands, vì cách pha chế cà phê hợp với khẩu vị của tôi. Ngoài ra, cái không gian sạch sẽ, đơn giản mà ấm cúng của Highlands cũng rất hợp với tôi.

Hồi nào đến giờ, tôi cứ giả định rằng chuỗi tiệm cà phê Highlands là của một đại gia nào đó ở vùng Cao Nguyên (như Đặng Lê Nguyên Vũ). Ai ngờ đâu ông chủ của Highlands Coffee là một 'Việt kiều': David Thái.

■ Bắt đầu từ học tiếng Việt

Đó là một người kín tiếng, nên ít ai biết đến anh ấy. Tên tiếng Việt là Thái Phi Điệp, sanh năm 1972 tại Việt Nam. Năm 1979, mới 7 tuổi, David theo gia đình sang Mỹ định cư thời "Thuyền Nhân".

David Thái cho biết gia đình anh nghèo, còn anh thì từng làm biếng học hành. Vì vậy ước mơ của anh cũng khiêm tốn: “Tôi chỉ mơ có đủ tiền, có một công việc tốt, phụng dưỡng cha mẹ, đỡ đần anh chị em, chăm lo cho gia đình, đóng học cho con”.

Câu chuyện anh ấy về Việt Nam cũng thú vị. Năm 1996, về Việt Nam để học tiếng Việt, và chỉ mang theo gần 1000 USD trong túi. Anh xin được một công việc phiên dịch và được sự tin tưởng của một nhà đầu tư, David quyết định bắt đầu sự nghiệp kinh doanh.

Anh mở quán cà phê Âu Lạc gần hồ Hoàn Kiếm, nhanh chóng gây tiếng vang. Nhưng chỉ sau thời gian ngắn, nhà đầu tư rút vốn và bị “hất cẳng”, dù anh đã thuyết phục làm lại từ đầu. Với số tiền tiết kiệm ít ỏi, anh nhận ra cơ hội lớn: thị trường cà phê nội địa còn bỏ ngỏ khi các doanh nghiệp Việt chủ yếu tập trung xuất khẩu.

Năm 1997, qua tìm hiểu luật đầu tư nước ngoài, anh trở thành Việt kiều đầu tiên được cấp phép thành lập công ty tư nhân tại Hà Nội. Năm 2000, anh là doanh nhân đầu tiên đăng ký công ty cổ phần. Và vào 2002, tập đoàn Việt Thái ra đời với hai tiệm Highlands Coffee đầu tiên tại Hà Nội và Sài Gòn.

Chỉ sau 7 năm, Highlands Coffee đã có hơn 80 cửa hàng tại 6 tỉnh thành lớn: Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng, Đà Nẵng, Vũng Tàu và Đồng Nai. Ngày nay, Highlands Coffee là thương hiệu hàng đầu về cà phê tại Việt Nam, có mặt khắp các tỉnh thành.

■ Đi và về

Trước đó, tôi biết rằng đạo diễn phim "Tử Chiến Trên Không" là một Việt kiều: Hàm Trần. Anh này từng làm phim tỵ nạn "Vượt Sóng" ở bên Mỹ. Không ngờ anh này làm phim mới hơi khác với Vượt Sóng. Nhưng dù sao thì anh ấy cũng có đóng góp cho nền điện ảnh Việt Nam đang rất cần nhân tố mới.

Còn ở Úc tôi, có anh chàng Luke Nguyễn là con của một gia đình boat people', một chef nổi tiếng, cũng trở về Việt Nam. Anh nói rằng "Tôi trở về Việt Nam bởi vì tôi muốn hiểu rõ ba mẹ tôi nhiều hơn, tôi hiểu rõ hơn về bản thân mình, về di sản của mình, để có thể tha thứ một chút, để chữa lành vết thương".

Hành trình của những người Việt ra đi và trở về (như David Thái, Hàm Trần, Luke Nguyễn) là những câu chuyện đầy cảm hứng. Sự ra đi ấy, thường gắn liền với nghèo khó, bất định và khát khao tự do, đã mở ra những chân trời mới ở xứ người. Nhưng khi trở về, mỗi người lại mang theo những lựa chọn khác nhau, tạo nên bức tranh đa dạng về đóng góp và cuộc sống.

Không phải ai cũng chọn trở về. Nhiều người bạn tôi, sau khi định cư ổn định ở Mỹ, Úc, Gia Nã Đại hay châu Âu, quyết định ở lại để xây dựng sự nghiệp và gia đình tại quê hương thứ hai. Họ gởi kiều hối về giúp đỡ người thân, đóng góp từ xa qua các tổ chức từ thiện, nhưng không về quê. Sự lựa chọn này thường xuất phát từ nỗi ám ảnh về những biến cố cũ, hoặc vì đã bén rễ sâu ở xứ sở mới, nơi cơ hội giáo dục và kinh doanh rộng mở hơn.

David Thái từng chia sẻ giấc mơ khiêm tốn của mình ở Mỹ: chỉ cần công việc tốt để phụng dưỡng cha mẹ và lo cho con cái. Với nhiều thuyền nhân khác, giấc mơ ấy đã thành hiện thực mà không cần quay về.

Ngược lại, một số thuyền nhân chọn trở về và mang theo vốn liếng, kinh nghiệm để đóng góp quan trọng cho quê hương. David Thái là minh chứng điển hình. Hành trình của anh ấy không chỉ tạo việc làm cho hàng ngàn người, mà còn nâng tầm ngành cà phê nội địa, từ xuất khẩu thô sang chuỗi bán lẻ hiện đại. Nhiều thuyền nhân khác cũng vậy: họ về đóng góp vào động sản, công nghệ, thể thao, điện ảnh, giáo dục, y tế, v.v. Những đóng góp này thường xuất phát từ tình yêu mảnh đất đã sanh ra mình, biến kinh nghiệm hải ngoại thành động lực đổi mới.

Dĩ nhiên, cũng có những người trở về chỉ để hưởng thụ. Sau bao năm lao động cực nhọc ở nước ngoài, họ mang theo tài sản tích lũy để nghỉ ngơi, xây nhà cửa, du lịch hoặc sống cuộc đời nhàn hạ bên gia đình. Lựa chọn này không phải lúc nào cũng bị chỉ trích; nó phản ảnh quyền tự do cá nhân sau những hy sinh lớn lao. Dù vậy, nó cũng nhắc nhở rằng hành trình trở về không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với đóng góp xã hội.

Tóm lại, từ sự ra đi đầy gian nan của thuyền nhân đến những lựa chọn trở về đa dạng, câu chuyện của những người như David Thái và bao người khác nói lên ý chí và cơ hội. Dù ở lại hay quay về, dù đóng góp hay hưởng thụ, họ đều là những mảnh ghép quan trọng trong bức tranh Việt Nam hiện đại. Nói ra thì có vẻ to tát nhưng tôi thấy Highlands Coffee không chỉ là tách cà phê ngon, mà còn là biểu tượng của hành trình đó: ra đi và trở về.

N.V.T.

Nguồn: FB Nguyễn Tuấn