Bauxite Việt Nam

Trọng Nghĩa

Những người tình nguyện dọn dẹp bùn đỏ độc hại ở Devecser, cách Budapest 150km, ngày 13/10/2010. Reuters

Hơn 1 700 người ký tên vào một bản kiến nghị yêu cầu chính quyền tạm ngưng kế hoạch khai thác bauxite trên vùng Tây Nguyên. Sau hai tuần im lặng, báo chí trong nước đã bắt đầu loan tin về sự kiện trên. Nhiều đại biểu Quốc hội cũng không che giấu thái độ không hài lòng trước nghị trình khóa họp vừa khai mạc lại không xem xét vấn đề này.

Quả là thảm họa vỡ hồ chứa bùn đỏ bắt nguồn từ khai thác quặng bauxite ỏ Hungary vào thượng tuần tháng 10 đã có tác dụng như một hồi chuông cảnh báo tại Việt Nam, đánh động công luận về một hiểm họa tiềm tàng nếu việc khai thác bauxite trên Tây Nguyên vẫn được xúc tiến.

Việc báo chí chính thức tại Việt Nam nhập cuộc, công khai nói đến bản kiến nghị yêu cầu xem xét lại kế hoạch bauxite Tây Nguyên có thể được xem là một bước ngoặt. Bản kiến nghị đã được tung ra trên mạng Internet từ ngày 9/10 nhưng không hề được báo chí trong nước nhắc đến. Tuy nhiên, cho đến ngày ngày hôm qua, 21/10, kiến nghị đã thu được 1712 chữ ký, trong đó có hàng loạt tên tuổi như nguyên Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình, các cựu Thứ trưởng Chu Hảo, Đặng Hùng Võ, cùng nhiều giáo sư, tiến sĩ, sĩ quan quân đội, văn nghệ sĩ… Điều này chứng tỏ rằng tâm trạng bức xúc trong công luận Việt Nam đã lên đến mức mà báo chí không thể làm ngơ.

Sau hai tuần thận trọng, trong hai ngày hôm qua và hôm nay, nhiều tờ báo trong nước, từ Vietnamnet, Thanh Niên, cho đến Tuổi Trẻ, Sài Gòn Tiếp Thị đã đồng loạt đưa tin về bản kiến nghị này. Đặc biệt báo Thanh Niên còn cho biết là khi trao đổi với phóng viên báo này, nguyên Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình đã cho biết là bà ‘’từ trước tới nay vẫn giữ quan điểm cần nghiên cứu xem xét kỹ lưỡng vấn đề khai thác bauxite ở Tây Nguyên’’.

Báo Tuần Vietnamnet vào hôm nay, trong bài « Hàng loạt nhân sĩ kiến nghị tạm ngừng khai thác bô-xít » còn đăng lại nguyên văn bản kiến nghị đã được công bố trên trang mạng bauxite Việt Nam do giáo sư Nguyễn Huệ Chi chủ trương. Tác giả bài báo cũng phân tích kỹ nội dung bản kiến nghị, nêu bật quan điểm của những người ký tên.

Bài báo nói rõ : « Trên cơ sở "lường trước nguy cơ không thể kiểm soát nổi vấn đề bùn đỏ độc hại trong sản xuất alumina ở Tây Nguyên", các nhân sĩ kiến nghị Đảng và Nhà nước "quyết định cho ngừng ngay việc xây dựng nhà máy chế biến alumina ở Tân Rai, Lâm Đồng để nghiên cứu tiếp cách xử lý; tạm hủy dự án đang đàm phán tiếp với đối tác nước ngoài về nhà máy Nhân Cơ ở Đắc Nông; tạm thời đình chỉ việc triển khai toàn bộ tổng dự án hiện thời về việc khai thác bô-xít ở Tây Nguyên để tổ chức nghiên cứu lại một cách nghiêm túc và khoa học".

Bên cạnh dư luận báo chí, nhiều đại biểu quốc hội Việt Nam trong một vài ngày qua cũng bày tỏ thái độ quan ngại trước sự kiện là hồ sơ bauxite Tây Nguyên lại vắng bóng trong chương trình nghị sự của Quốc hội Việt Nam, cho dù khóa họp lần này đã khai mạc trong bối cảnh thảm họa vỡ hồ chứa bùn đỏ bên Hungary đang gây chấn động trong dư luận Việt Nam.

Theo báo chí trong nước, một trong những người công khai lên tiếng trên vấn đề này là đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc, đã viết thư lên chủ tịch Quốc hội Việt Nam Nguyễn Phú Trọng để yêu cầu người đứng đầu cơ quan lập pháp của Việt Nam « bày tỏ một thái độ rõ ràng đối với những ý kiến quan ngại của nhân dân » trong lúc các ủy ban của Quốc hội có liên quan thì « cần có những hoạt động giám sát theo quy định của pháp luật và bày tỏ ý kiến rõ ràng". Theo ông Quốc, « đấy là các trách nhiệm của Quốc hội ».

Ngoài đại biểu Dương Trung Quốc, ông Nghiêm Vũ Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, được báo chí Việt Nam phỏng vấn cũng cho rằng thảm họa bùn đỏ tại Hungary « cũng là một lời cảnh báo cho vấn đề xử lý bùn đỏ trong các dự án chế biến bôxít trên thế giới, trong đó có Việt Nam » Theo ông, trong kế hoạch khai thác bauxite trên Tây Nguyên, « cần lường hết những yếu tố rủi ro có thể dẫn đến sự cố môi trường, nhất là trong điều kiện khắc nghiệt của biến đổi khí hậu », và trong kỳ họp này, « Quốc hội cũng nên đưa ra bàn bạc ».

Cho đến lúc này, bất chấp những lời kêu gọi, chính quyền Việt Nam cũng như giới chịu trách nhiệm kế hoạch khai thác bauxite trên Tây Nguyên vẫn tiếp tục thực hiện công trình.

Thậm chí, trả lời báo trên mạng Vnexpress, ông Nguyễn Thanh Liêm, Trưởng ban Nhôm - bô xít, thuộc Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam vào hôm qua còn khẳng định là chỉ có động đất mới làm vỡ được hồ bùn đỏ bauxite trên Tây Nguyên. Có lẽ là giới khai thác bauxite ở Hungary trước đây cũng nghĩ như vậy khi thiết kế hồ bùn đỏ mới bị vỡ gần đây.

T. N.

Nguồn: RFI