Bauxite Việt Nam

Thưa anh Lục Dân,

Ao ước của anh thật đẹp đẽ, tiếc rằng hình như anh đã gửi trái tim nhầm chỗ mất rồi. Nếu tôi nhớ không nhầm thì từ năm 1925, một nhà văn Xô-viết – Bulgakov – đã viết một tác phẩm sau này được coi là kinh điển: Trái tim chó. Anh thấy đấy, từ rất sớm, các nhà nhân văn thiên tài đã chỉ ra đúng bản chất một loại người mà điều kiện lịch sử thế kỷ XX đã giúp họ mọc lên trên trái đất này và cũng do điều kiện đặc thù của lịch sử họ được nhân loại ngộ nhận đó là “cứu tinh của loài người” trong khoảng già nửa thế kỷ. Ở đây tôi hoàn toàn không có ý bài bác lý thuyết cao cả – nhưng cũng có phần không tưởng – của hai nhà tư tưởng Marx và Engels. Tôi chỉ nói đến cái thứ sản phẩm sinh ra từ hệ quả méo mó của lý thuyết ấy mà chắc hai vị triết gia thiết tha yêu nhân loại ở thế kỷ XIX kia có sống lại cũng không thể tin đó là “con đẻ” của chính mình.

Loại người được sản sinh và quy định bởi những chủ thuyết cắt đầu xén đuôi thêm thắt chỗ này chỗ nọ do bàn tay hai nhà chính trị Nga đầu thế kỷ XX nhân danh đệ tử hai ông trên, nóng vội muốn lật đổ Nga hoàng thực hiện – loại người đó sau khi đã sinh ra rồi thì cứ thế sinh nở không ngừng như nấm trên trái đất. Nhưng điều này mới là quan trọng: anh Lục Dân hãy thử nghiệm xem một chuỗi diễn biến kéo dài kế tiếp sau đấy: nào là những cuộc thanh trừng hàng loạt ở Liên-xô, nào là quần đảo Gulag, là Đại cách mạng văn hóa Trung Quốc, là các đội tra tấn và hành quyết nhân danh Ăngka của chính quyền Khơ-me Đỏ ở Campuchia, là vụ Thiên An Môn năm 1989, là bộ mặt “xã hội đen” mà ta chỉ nhìn thấy thấp thoáng sau bức màn sắt ở Bắc Triều Tiên suốt từ 1953 đến giờ... Những con người thực hiện vô số kịch bản kinh hoàng nói trên thử hỏi có cùng chung một loại hình như nhà tiên tri Bulgakov khẳng định từ cách đây gần một thế kỷ hay không? Thế thì anh trách ai đấy phi nhân không phải là trách nhầm chỗ thì còn gì nữa! Thấp cao gì họ cũng đều nằm trong một loại hình ấy cả.

May mà sau khi phải trả những cái giá quá đắt, loài người đã thức tỉnh. Lịch sử đã chuyển sang một trang mới và sản phẩm của một thời chắc chắn cũng phải biến đi. Song chúng chưa thể biến ngay một lúc. Chúng biến dần dần. Khác với những điều các nhà văn Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan nói về sản phẩm của xã hội thực dân nửa phong kiến xưa kia, những gì anh nhận xét hôm nay, theo tôi chỉ còn là cái rơi rớt lại trên thế giới, chúng mang tính hài nhiều hơn bi, và ta nên cười vui để tiễn chúng.

Anh Lục Dân còn ao ước cũng tức là anh còn rất nhiều niềm tin. Tôi, trong thân phận một con người bé nhỏ, tôi chỉ mong có được một phần niềm tin chất chứa nơi anh.

Nguyễn Huệ Chi