Bauxite Việt Nam

Với tôi, TS Nguyễn Văn Ban là một người anh họ gần gũi, con dì con già. Anh là người lành tính, nói năng nhỏ nhẹ và cẩn trọng. Trước ngày ba chúng tôi, tôi, nhà giáo Phạm Toàn và GSTS Nguyễn Thế Hùng khởi xướng Kiến nghị bauxite 2009, giữa tôi và anh vẫn chưa có dịp nào trao đổi với nhau về câu chuyện khai thác bauxite mà anh chính là người chuyên sâu. Chỉ sau khi tôi đã trải qua 22 ngày được cơ quan an ninh “chăm sóc”, anh mới có nhiều dịp đàm đạo cùng tôi. Gần đây nhất, trong khi gặp gỡ chúc mừng năm mới nhân ngày Tết Quý Tỵ, anh có tâm sự: “Các anh làm được một việc đánh động dư luận xã hội rộng rãi cách đây đã trên ba năm rưỡi, đấy là việc đáng kể và cũng phải có gan mới dám làm. Nhưng trong giới khoa học chúng tôi, không phải chúng tôi không dám nói đâu. Ngay tôi cũng đã nói nhiều trong các cuộc họp chuyên môn. Thế nhưng điều khổ là nói thì cứ nói mà người ta làm vẫn cứ làm, cho nên mình đâm mang tiếng. Mà cái cách đối xử với chuyên gia thẩm định thì có nhiều điều tuế toái, chẳng tiện nói ra với ai, đến nỗi gần đây, người ta lại mời đi thám sát Tây Nguyên, tôi không đi nữa...”. Tôi có ngỏ ý mời anh viết cho BVN một bài, anh chỉ cười, hơi gật gật mà không nói gì.

Nguyễn Văn Ban và Nguyễn Huệ Chi trong một lần gặp gỡ năm 2011

Không ngờ tôi được gặp lại người anh – con người ít nói nhưng quả tình đã dám nói – trong bài trả lời phỏng vấn của anh trên tờ Tuổi trẻ hôm nay. Đọc xong, vừa cảm động, cũng vừa ngẫm nghĩ, thấy có một điều gì đó anh đang ngập ngừng, chưa muốn nói ra bằng hết, hoặc anh chủ tâm dừng lại để bạn đọc tự bổ sung lấy cho rõ ràng và tự mình thêm thấm thía. Ấy chính là một câu hỏi vô ngôn gần như toát lên trong cả bài trả lời của anh: Nếu như phải khai thác bauxite với một cái giá ép uổng mà tập đoàn TKV vừa loan báo, nghĩa là một mặt thì bắt buộc Nhà nước phải giảm thuế tài nguyên, phí môi trường từ 30.000 đồng/tấn xuống chỉ còn 5.000 đồng/tấn, tức là cứ mặc cho môi trường suy thoái trầm trọng do khai thác bauxite chứ chẳng có tiền đâu mà tìm cách khắc phục; mặt nữa thì lại phải giảm tiền đền bù giải phóng mặt bằng của dân từ 800 triệu đến 1 tỉ đồng/ha xuống 250 triệu đồng/ha, tức là đánh vào hầu bao dân chúng, chặn bớt miếng cơm manh áo của họ; để rồi khi khai thác và sơ chế được bấy nhiêu alumine thì lại phải đem bán đổ bán tháo với giá rẻ mạt cho các ông Tàu – là những kẻ đang o ép nước ta về mọi mặt, từ chính trị, kinh tế, văn hóa đến cả việc đe dọa đánh chiếm thêm biển đảo, ngăn chặn ngư dân Việt ra Biển Đông; thế thì... việc làm của các vị liệu có ích gì cho dân cho nước? Xin hãy kể ra cụ thể để bàn dân được rõ. Hay chính các vị đang làm một việc không công cho các “đồng chí bốn tốt”, bắt đất nước và dân chúng phải è cổ ra gánh chịu mọi thiệt hại, để ngấm ngầm thực hiện mưu đồ của kẻ thù truyền kiếp của chúng ta? Nếu quả đúng thế thì rốt cục, cái Tập đoàn TKV được Nhà nước khai sinh ra đó, có còn tư cách để tồn tại hợp pháp trên đất nước Việt nữa hay không?

Nguyễn Huệ Chi

"Tôi từng phụ trách dự án bôxit - nhôm nên tôi biết khai thác bôxit ở Tân Rai không chiếm nhiều đất trồng cà phê, mà chủ yếu là rừng. Tất nhiên khi đắp đập làm hồ bùn đỏ thì nước dâng lên, khiến mất một số diện tích cà phê, chè. Với những vùng trồng cà phê thì 250 triệu đồng khó có thể đền bù được cho 1ha"

TS Nguyễn Văn Ban

Tiếp tục thử nghiệm sản xuất thép từ bùn đỏ

Đẩy nhanh tiến độ thực hiện đề tài nghiên cứu công nghệ sản xuất thép và vật liệu xây dựng từ nguồn thải bùn đỏ trong quá trình sản xuất alumin tại Tây nguyên ở quy mô pilot (tạm hiểu là quy mô thử nghiệm), phấn đấu cuối năm 2013 có kết quả nghiên cứu, thử nghiệm và báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Đó là ý kiến chỉ đạo của Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải giao Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam, các bộ ngành liên quan triển khai thực hiện.

Phó thủ tướng giao Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam phê duyệt điều chỉnh tiến độ đề tài nêu trên để thực hiện trong thời gian 12-18 tháng. Trong thời gian thực hiện đề tài, Viện Hóa học tăng cường tổ chức tham quan, nghiên cứu, trao đổi với các nước đã và đang xử lý bùn đỏ để hoàn thiện đề tài với chất lượng cao nhất. Phó thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Xây dựng chỉ đạo Viện Vật liệu xây dựng phối hợp với TKV, Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam nghiên cứu việc sử dụng xỉ trong quá trình sản xuất sắt xốp từ bùn đỏ, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 6-2013.

V.V.THÀNH

TKV đề xuất Đền bù 250 triệu đồng/ha:

Chỉ bằng 1/4 giá thực tế

Ngày 5-3, khi biết ông Nguyễn Mạnh Quân - vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công thương) - nói với báo chí về việc “TKV đã đề nghị Chính phủ việc đền bù cho khai thác bôxit chỉ tính đền bù hoa màu, đền bù sản lượng trong thời gian trưng dụng đất và có hỗ trợ một phần cho người dân ở mức 250 triệu đồng/ha là hợp lý”, nhiều người dân ở thôn 7 (xã Lộc Ngãi, huyện Bảo Lâm, Lâm Đồng) thốt lên rằng: “Đền bù như vậy là giết dân!”.

Ông Phạm Văn Mỹ (tổ 17, thị trấn Lộc Thắng, huyện Bảo Lâm) có gần sáu sào đất tại khu vực mỏ tuyển đã được áp giá đền bù hơn 560 triệu đồng. Đến nay gia đình ông vẫn chưa nhận được tiền đền bù dù chè và cà phê trên đất đã bị bỏ, không chăm sóc mấy năm nay.

Ông Mỹ lo lắng: “Với giá đền bù như hiện tại, gia đình tôi còn chưa mua lại được mảnh vườn ở vị trí tương đương mà phải đi vào vùng sâu mới mua được. Nếu chỉ hỗ trợ đền bù 250 triệu đồng/ha thì làm sao mua nổi đất mới. Với số tiền đó, chúng tôi chỉ có thể mua lại được 1/4 diện tích đất mình hiện có. Nếu nói chỉ trưng dụng rồi trả lại cho dân sau khi đã khai thác thì cũng không thỏa đáng. Vì dân nơi đây trồng cây công nghiệp dài ngày, đâu phải chỉ ngày một ngày hai là có thể làm lại được. Phải mất ít nhất 5-7 năm mới có thể trồng cây lại, cộng với thời gian trưng dụng nữa thì suốt thời gian đó người dân sẽ làm gì để sống. Đó là chưa kể lớp đất thịt đã bị bóc đi, chất đất không còn tốt để người dân tái tạo lại vườn”.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Dung (tổ 18, thị trấn Lộc Thắng, huyện Bảo Lâm) bị kê khai và áp giá đền bù hơn 1,2ha đất với giá 1,08 tỉ đồng. Dù chưa nhận được tiền đền bù nhưng một phần đất nhà bà đã bị san ủi để làm hồ rửa quặng bôxit. Bà cho biết: “Giá đền bù như hiện tại là đã không tương xứng vì cà phê đang lên giá, giá đất vườn cà phê ngoài thị trường hiện rất cao. Nếu giá còn giảm xuống nữa thì coi như lấy không của dân”.

Tại khu vục này hiện có khoảng 20 hộ dân chưa nhận tiền đền bù, trong đó có đất của nhiều hộ đã bị san ủi đất từ cuối năm 2012 và được Ban quản lý dự án tổ hợp bôxit - nhôm Lâm Đồng hứa sẽ sớm chi trả đền bù nhưng đến nay vẫn chưa có.

Theo Ban quản lý dự án tổ hợp bôxit - nhôm Lâm Đồng, nếu tính trong suốt thời gian 30 năm thực hiện dự án, diện tích đất phải thu hồi để sử dụng lâu dài là 1.233ha, sử dụng tạm thời là 1.620ha (mỗi năm khai thác 50-60ha mỏ để phục vụ nhà máy alumin). Riêng đối với khu vực mỏ tuyển, hiện diện tích đất thu hồi gần 400ha (người dân đã nhận tiền đền bù với mức giá từ 800 triệu đến 1 tỉ đồng/ha).

GIA BẢO