Bauxite Việt Nam

Hoàng Hưng

André Menras (ngoài cùng bên phải) và êkíp làm phim “Hoàng Sa…” (ba người bên trái)

Tối qua, 5/8/2014 là một tối vui. Phòng chiếu phim 300 chỗ của Viện Trao đổi văn hoá với Pháp của TP. HCM chật cứng. Đủ nam phụ lão ấu, có cả tiếng trẻ con khóc lúc chờ phim chiếu.

Phim xúc động và chân thật. Chưa bao giờ người dân lành và khổ của nước Cộng hoà XHCNVN được thực sự cất tiếng nói trực tiếp về cuộc sống và nguyện vọng của mình mà không bị “đạo diễn”, “kiểm duyệt” như ở phim này. Và cũng lần đầu tiên ta được xem những cảnh thật quý hiếm như cảnh làm hình nhân bằng đất sét trong đám ma “mộ gió” ở Lý Sơn… Nhiều người ca ngợi tính nhân bản của bộ phim, nó nổi lên hơn hẳn tính “chính trị” mà ai đó sợ! André bảo ông thật may mắn, vì tình yêu những ngư dân VN lấy mạng sống của mình làm cột mốc chủ quyền biển của quốc gia đã cho ông cơ hội mà những đạo diễn nổi tiếng như Đặng Nhật Minh thèm muốn chết được mà không có. Và người cho ông cơ hội ấy chính là Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết. Nghe những tâm sự của ông khi trả lời các câu hỏi khá thẳng thắn của người xem trong tối hôm qua, ta chỉ có thể mơ ước mức “tự do ngôn luận” trong đó được phổ cập cho mọi diễn đàn truyền thông của đất nước. Và chỉ cần thế, lòng tin của người dân với chính quyền cũng có thể được nâng lên cỡ… 10%!

Thế mà! Thế mà! Đúng 3 năm trước, cũng ở thành phố này, bộ phim bị cấm chiếu, dù chỉ là chiếu ở một quán cà phê nhỏ trong một khu du lịch. Và kèm theo đó là những biện pháp gay gắt, có thể nói là dã man đối với tác giả của nó và mấy người liên quan.

Đây là lá thư của anh Cao Lập, một đảng viên có địa vị, gửi cho bạn bè, trong đó có tôi, khi nghe tin cuốn phim được công chiếu (trích):

“Tin phim Hoàng Sa nỗi đau mất mát được trình chiếu công khai và đàng hoàng tại Sài Gòn là một tin vui của tôi với tư cách là một người bạn của André và là người đã cùng André tổ chức buổi chiếu phim bất thành tại Văn Thánh trước đây. Cũng phải nhắc lại lãnh đạo TP lúc ấy đã im lặng khi không trả lời lý do ngăn cấm sau khi chúng tôi có thư yêu cầu giải đáp thắc mắc này, cũng nên nhắc lại là tiếp theo đó không lâu qua ông Trần Hùng Việt Tổng GĐ Saigontourist và qua ông Chiêm Thành Long, giám đốc Làng du lịch Bình Quới, quán Ami tại Khu du lịch Văn Thánh (nơi đã tổ chức sự kiện này) bị dẹp mà không hề bồi thường cho những người xây dựng nó. Ai cũng biết Ami là địa điểm thường xuyên tổ chức các sự kiện văn hoá văn nghệ cho anh chị em văn nghệ sĩ TP và đã được một số anh em văn nghệ sĩ và những người nhiệt tâm với hoạt đông văn hoá nghệ thuật góp công sức, tiền bạc xây dựng với sự thoả thuận của toàn thể BGĐ Làng du lịch Bình Quới. Xin đừng quên sự thiếu minh bạch và mờ ám đó của lãnh đạo TP và những tay chân của họ. Nhân đây tôi muốn kể lại một vài chi tiết để thấy thêm thái độ khó hiểu của lãnh đạo thành phố. Trước khi phim được chiếu giới thiệu tại Văn Thánh, André nhờ tôi mang DVD phim này đến tặng anh Sáu Phong, nguyên Chủ tịch nước. Tôi mang đến và tận tay gởi cho anh Sáu. Anh Sáu nói chuyện qua điện thoại với ông Đua [Phó bí thư thường trực Đảng bộ TP. HCM – HH chú thích] trước mặt tôi rằng đây là một phim rất giá trị và Đài truyền hình TP là đài địa phương nên có thể chiếu được. Sau nhờ tôi mang hai DVD đến văn phòng Thành Uỷ gởi cho ông Lê Thanh Hải và ông Nguyễn Văn Đua. Và phim vẫn bị cấm chiếu sau đó. Tôi cảm ơn André về những gì bạn đã làm cho VN, cho ngư dân Lý Sơn với một quyết tâm và nghị lực hiếm có và tôi rất mong bạn trong điều kiện cho phếp và nếu thấy cần thiết cũng nên nhắc lại đôi điều về thân phận đặc biệt của đứa con tinh thần của bạn trước buổi trình chiếu”.

Còn nữa một lá thư của người đã cho André nương náu trong những ngày đó, sau khi an ninh đến khách sạn ông ở gây rắc rối (trích):

“Em vẫn còn nhớ như in một buổi tối cách đây gần 3 năm, em đội mưa đến buổi chiếu phim ở Văn Thánh thì điện cúp tối thui. Đó cũng là thời điểm André được "chăm sóc" chu đáo đến mức anh ấy ở KS nào thì chỗ đó liền vào "tầm ngắm" và internet thì bị đứt ngay lập tức. Vì vậy hôm đó sau buổi họp mặt các anh em ở một quán quen của anh Cao Lập, André phải xách vali đi tìm một chỗ an toàn hơn dù đã khuya. Vợ chồng em bèn rước anh ấy về nhà. Vì "can tội" chứa chấp André mà em bị CA Phường triệu tập lên xuống nhiều lần, hết hạch hỏi giấy phép kinh doanh cho người nước ngoài thuê nhà đến buộc em đi cắt hộ khẩu thường trú của André..., hết năn nỉ đến đấu lý, mãi rồi em mới được yên thân. (Năm ngoái, Claudine và Marc của ADEP sang phát học bổng cũng ở nhà em mấy tuần liền thì chẳng ai hỏi han gì tiếng nào!).

Còn tối nay, buổi chiếu phim diễn ra hết sức suôn sẻ, các câu hỏi tích cực của khán giả trong phần giao lưu đã tạo điều kiện cho đạo diễn nói hết mọi điều về "hậu trường" cũng như những dự án sắp tới của mình, không quên nhắc lại sự cố ba năm trước ở Văn Thánh và lý do khiến anh Cao Lập phải rời VN... Theo em chương trình thành công ngoài mong đợi. Khán phòng hơn 300 ghế chật ních người, các đài báo quay phim chụp ảnh xôm tụ (có cả đài ANTV của Bộ Công an nữa!). Rất nhiều khuôn mặt quen thuộc của nhân sĩ trí thức, các anh chị phong trào và Tà ru [“tù ra”, chỉ những cựu tù nhân chính trị thời chế độ VN Cộng hoà – tác giả] cùng lớp trẻ…”.

Chuyện đã qua, nhắc làm gì? Chắc có người sẽ trách.

Không ít người đồng tình với André Menras: “Cảm ơn cái giàn khoan!”. Ứng xử của chính quyền với những việc liên quan đến China thay đổi rất nhiều sau vụ giàn khoan.

Nhưng không thể cứ “xí xoá” mà không có vài câu hỏi:

1/ Giờ đây giàn khoan đã rút. Giả dụ… mọi việc lại trở lại “16 chữ vàng”, “vì đại cục”… thì lần sau ông André Menras sang, đem phim “Hoàng Sa…” chiếu rộng thêm, chính quyền lại… trở lại cách xử sự 3 năm trước?

2/ Một bộ phim được chính Chủ tịch nước chủ động cho làm, ủng hộ cho chiếu, mà các cấp dưới của ông cứ nghiễm nhiên cấm và sách nhiễu tác giả cùng những người liên quan y như đối xử với thù địch, thì cái chính trị, cái luật pháp, cái tôn ti trật tự của đất nước này có thể hiểu thế nào đây?

Hoan hô chính quyền đã cho chiếu phim “Hoàng Sa…”, nhưng vẫn đòi hỏi chính quyền giải thích những việc làm quái gở trước đây, hoặc nếu không thể giải thích thì phải xin lỗi và bồi thường danh dự cho những người bị xử tệ chứ!

H. H.

Tác giả gửi BVN