EVFTA : điểm mù trong cuộc vận động quốc tế của XHDS Việt Nam
Thục-Quyên
| Bài viết này nhằm giúp đỡ người Việt trong và ngoài nước hiểu rõ hơn về hai đường hướng hoạt động trái chiều hiện nay của các XHDS Việt Nam: ủng hộ hay đòi hoãn phê chuẩn hai hiệp định EVFTA và EVIPA. Cố gắng này cũng là một bức tâm thư gửi đến anh Phạm chí Dũng và gia đình, để nói lên lòng kính trọng của người viết đối với anh, một người mà vì tinh thần trách nhiệm, sự hiểu biết, cũng như lòng dũng cảm, đang chịu sự đàn áp và tù ngục tại quê hương. |
Điểm mù cơ bản trong cuộc vận động quốc tế liên quan đến EVFTA và EVIPA (1) của giới XHDS Việt Nam, dù quốc doanh hay độc lập, là do phần lớn chỉ nhắc lại những luận điệu ủng hộ hay chống đối như những con vẹt mà không tự đọc và nghiên cứu chính những bản viết cuả hai hiệp định này.
Nói cho đúng, đây không phải là ủng hộ hay chống đối chính hai hiệp định, vì mặc dù chúng không hoàn hảo nhưng được mọi người tạm chấp nhận là có thể có lợi cho cả đôi bên NẾU được áp dụng nghiêm chỉnh.
Ủng hộ hay chống đối ở đây là:
- Ủng hộ phê chuẩn ngay 2 hiệp định này mà không cần nhà cầm quyền Việt Nam phải có hành động chứng minh tôn trọng nhân quyền, hoặc
- Chống đối, đòi hoãn việc phê chuẩn cho tới khi Việt Nam thả các tù nhân lương tâm cũng như ký cả ba công ước lao động cơ bản ILO 87, ILO 98 và ILO 105.
Đây chỉ là đòi hỏi hoãn phê chuẩn chứ không phải là đòi hỏi bãi bỏ.
Hoãn phê chuẩn cho tới khi Việt Nam thực thi điều I của Hiệp định Khung về Hợp tác và Đối tác toàn diện PCA:
| CHƯƠNG I / Điều 1 Các Bên khẳng định cam kết đối với các nguyên tắc chung của luật pháp quốc tế như được quy định trong các mục đích và nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc (LHQ), được tái khẳng định trong Tuyên bố của Đại hội đồng LHQ ngày 24 tháng 10 năm 1970 về các Nguyên tắc của luật phápquốc tế liên quan đến quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa các Quốc gia phù hợp với Hiến chương LHQ và các điều ước quốc tế liên quan khác. Các nguyên tắc đó bao gồm, nhưng không giới hạn bởi, vấn đề pháp quyền và nguyên tắc tự nguyện thực hiện cam kết quốc tế với thiện chí (pacta suntservanda); và đối với việc tôn trọng các nguyên tắc dân chủ và nhân quyền, như quy định trong Tuyên ngôn của Đại hội đồng LHQ về nhân quyền và những văn kiện quốc tế về nhân quyền có liên quan mà các Bên là thành viên, làm cơ sở cho các chính sách đối nội và đối ngoại của hai Bên và tạo thành một yếu tố thiết yếu của Hiệp định này. |
Hiệp định khung PCA quan trọng ra sao?
PCA là hiệp định với khung luật và cơ chế hoạt động, ràng buộc vững chắc về Nhân quyền. EVFTA/IPA chịu sự ràng buộc nhân quyền định rõ trong PCA và đồng thời những cam kết đối với những luật nhân quyền quốc tế.
Vi phạm nhân quyền là vi phạm đến bản chất của PCA và EVFTA/ IPA.(1):
- PCA được ký kết giữa VN và EU năm 2012 và được Nghị viện Châu Âu phê chuẩn tháng 12 năm 2015.
Nhưng kể từ khi triển khai thực hiện Hiệp định PCA vào năm 2016 (cũng là năm kết thúc đàm phán EVFTA), tình hình nhân quyền tại Việt Nam đã xấu đi một cách đáng kể: Số lượng người bảo vệ nhân quyền hoặc đơn giản thực thi những tiêu chuẩn nhân quyền trong cuộc sống, bị bắt giữ và bị kết án nặng vẫn đang tăng đều đặn, dù trong lĩnh vực tự do tôn giáo, ý kiến, báo chí hoặc hiệp hội, khiến chính Nghị viện Châu Âu đã lên tiếng đặt vấn đề rất nhiều lần.
Tổ chức Mạng Lưới Những Người Bảo Vệ Nhân Quyền VETO, từ tháng 9/2018 đã đẩy mạnh cuộc vận động các dân biểu Nghị viện Châu Âu theo chiều hướng (2)
quyết định của EU phải được dựa vào các HÀNH ĐỘNG chứ không phải là lời hứa của Việt Nam trong quá trình phê chuẩn EVFTA/IPA. Và yêu cầu Nghị viện Âu châu hoãn phê chuẩn EVFTA/IPA cho tới khi Việt Nam thực hiện Điều 1 của PCA , tối thiểu là thả các tù nhân lương tâm, ký công ước ILO 87 về tự do hiệp hội và về việc bảo vệ quyền tổ chức.
PCA có hiệu lực từ tháng 12/2015 mà VN vẫn tiếp tục, không những đàn áp Nhân quyền bằng cách bắt và kết án tùy tiện những nhà hoạt động, mà còn ra luật An ninh mạng để bóp chết mọi tiếng nói tự do.
Những tiếng nói đòi thực thi PCA trước khi phê chuẩn EVFTA và EVIPA
Tất cả các tổ chức phi chính phủ quốc tế lớn như:
-Human Right Watch HRW,
-Christian Solidarity Worldwide CSW,
-International Federation for Human Rights FIDH,
-Civil Rights Defenders CRD....
Và các tổ chức nhân quyền chuyên về Việt Nam như:
-Mạng Lưới Những Người Bảo Vệ Nhân Quyền VETO,
-Ủy Ban Bảo Vệ Quyền Làm Người Việt Nam VCHR,
-Sáng Kiến Thể Hiện Lương Tâm Người Việt Hải Ngoại VOICE,
-Tổ chức Người Bảo Vệ Nhân Quyền DTD,
Cùng một số cộng đồng người Việt tại hải ngọai đều đồng thanh cực lực đòi hỏi điều kiện nhân quyền tiên quyết trước khi phê chuẩn EVFTA/IPA .
Trong cuộc điều trần (3) trước Tiểu ban Nhân quyền Nghị viện Âu châu DROI ngày 26/09/2019, ông Vũ quốc Dụng thuộc mạng lưới VETO và bà Gaelle Desepulchre thuộc tổ chức FIDH đã trình bày và đưa ra những lý luận chặt chẽ cùng những bằng chứng là Việt Nam đã liên tiếp vi phạm PCA, và mặc dù Nghị viện Âu châu nắm vững những điều này và đã ra những nghị quyết nhân quyền, mạnh nhất là nghị quyết 2018/2925 (RSP) ngày 15/11/2018 trực tiếp liên quan đến PCA và EVFTA:
Calls for the Vietnamese Government and the EU, as important partners, to commit to improving respect for human rights and fundamental freedoms in the country, as it is a cornerstone of the bilateral relations between Vietnam and the Union, notably in view of the ratification of the EU-Vietnam Free Trade Agreement (EVFTA) and in view of the EU-Vietnam Partnership and Cooperation Agreement (PCA);
Kêu gọi Chính phủ Việt Nam và EU, với tư cách là đối tác quan trọng, cam kết nâng cao sự tôn trọng quyền con người và các quyền tự do cơ bản trong nước, vì đây là nền tảng của quan hệ song phương giữa Việt Nam và Liên minh, đáng chú ý hơn hết (đây cũng là điều kiện) phê chuẩn Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) chiếu theo quan điểm của Hiệp định hợp tác và đối tác EU-Việt Nam (PCA)
Ủy ban Liên minh Châu Âu đã không hề đòi hỏi Việt Nam tôn trọng Hiệp định PCA mà vẫn tiếp tục tiến tới việc ký kết EVFTA/ IPA, và hiện đang gây ảnh hưởng để Nghị viện phê chuẩn thuận.
Những tiếng nói đòi phê chuẩn ngay EVFTA và EVIPA mà không bị ràng buộc bởi vấn đề đàn áp Nhân quyền.
Đây là những tiếng nói hoàn toàn chỉ có từ những XHDS trong nước, và cũng vì vậy mà rất quan trọng, và được EU cũng như chính phủ Việt Nam ưu ái.
Bỏ qua bên tất cả những XHDS quốc doanh, có một vài nhân vật được coi là những khuôn mặt của XHDS độc lập, cũng không đặt điều kiện Nhân quyền là tiên quyết cho việc Nghị viện Âu châu phê chuẩn EVFTA/IPA. Trong số những khuôn mặt này có TS Nguyễn Quang A, ông cũng là người duy nhất lên tiếng chính thức cắt nghĩa lý do.
Theo ông, khi Hiệp định thương mại này phê chuẩn thì sẽ có những ràng buộc về vấn đề nhân quyền mà Việt Nam phải thực hiện (những "cây gậy" như ông nói). Đây là một điều đáng ngạc nhiên khi TS Quang A khư khư giữ lập luận đó, dù rằng trước ông, khi chính Ủy ban Liên Minh Châu Âu đưa ra lập luận này thì đã bị toàn thể các tổ chức nhân quyền quốc tế đánh giá và chứng minh là gian dối.
Hiệp định khung PCA là nền tảng của EVFTA/IPA, hay nói khác đi EVFTA/IPA không thể tách riêng khỏi PCA, vậy từ tháng 12/2015 PCA được phê chuẩn tới nay, thì EU có ảnh hưởng trực tiếp nào để Việt Nam "phải thực hiện những ràng buộc nhân quyền"? "Cây gậy" EU nào đã được đem ra xử dụng hay chỉ thấy đảng cầm quyền CSVN mặc sức múa gậy vườn hoang?
Nếu không có EVFTA/IPA thì Việt Nam sẽ rơi hoàn toàn vào tay Trung Cộng?
Ngoài ra, cũng có lập luận cho rằng kinh tế Việt Nam kiệt quệ, nếu không có EVFTA/IPA thì Việt Nam sẽ rơi hoàn toàn vào tay Trung Cộng. Lập luận này cho thấy người đưa ra đã không đứng đắn tìm hiểu tình hình mà chỉ phiến diện, tuyên bố nổi.
Từ khi mở cửa quan hệ với Châu Âu , Việt Nam đã được hưởng Chương trình Ưu đãi thuế quan GSP với tất cả 28 nước thuộc Liên minh Âu châu. Từ tháng 1/2014 một quy định mới đã được thay thế cho quy định GSP cũ, với mục đích là hỗ trợ các nước đang phát triển, bằng cách tạo thuận lợi cho những nuớc này xuất khẩu vào thị trường Liên minh Châu Âu dưới hình thức giảm thuế cho hàng hóa của các nước đang phát triển khi xuất khẩu sang thị trường EU, góp phần thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, góp phần tăng trưởng kinh tế.
Ngược lại các nước EU không đòi hỏi được đối xử có đi có lại.
Hệ thống GSP mới, tập trung ưu đãi các nước kém phát triển nhất và các nền kinh tế nghèo không được hưởng bất kỳ kênh ưu đãi nào khi tiếp cận thị trường EU.
Nếu EVFTA/IPA đi vào hiệu lực, Việt Nam sẽ bị loại, không được hưởng ưu đãi GSP nữa. (Do đó EVFTA/IPA không hẳn là hoàn toàn có lợi cho VN)
GSP cho thấy, EVFTA/IPA không phải là liên hệ kinh tế đầu tiên hay duy nhất giữa VN và EU. EU sẽ không biến mất để "bỏ mặc Việt Nam" cho Trung Cộng nếu EVFTA/IPA bị hoãn phê chuẩn.
Trong suốt thời gian hưởng thụ GSP, Việt Nam có thoát khỏi tay Trung Cộng không? Hay lý do bị Trung cộng nuốt dần chính là sự ỷ lại vào những mơ ước hão huyền và một hệ thống hối lộ?
Tìm hiểu về GSP còn cho thấy điều kiện để được hưởng chương trình ưu đãi này là "Tất cả các quốc gia thụ hưởng GSP phải tôn trọng các nguyên tắc của mười lăm công ước cốt lõi về quyền con người và quyền lao động", tương đương với điều kiện về nhân quyền trong PCA và EVFTA/IPA.
Có nghĩa là Việt Nam không hề tuân thủ những cam kết sau khi một hiệp định đã được ký kết, EU tự họ không bao giờ xử dụng sức ép có trong tay để đòi hỏi Việt Nam tôn trọng nhân quyền. Đó là phần việc, là bổn phận của người Việt phải tìm hiểu và đòi hỏi EU, một khi đã đưa những giá trị đạo đức phổ quát vào nền tảng của những hiệp định thương mại thì EU phải hoàn thành trách nhiệm bảo vệ những giá trị này.
Nếu NGƯỜI VIỆT TRONG NƯỚC không, hay không có khả năng, lên tiếng đòi Nhân quyền,
nếu NGƯỜI VIỆT TRONG NƯỚC không coi Nhân quyền là điều kiện tiên quyết cho cuộc sống,
thì nhà cầm quyền CSVN có thể ăn mừng chiến thắng EVFTA/IPA sẽ được phê chuẩn vào tháng 2/2020.
Cho tới nay người duy nhất sống tại VN lên tiếng là nhà báo Phạm Chí Dũng thì đã vào tù. Không cần cả triệu người như Hồng Kông, chỉ cần vài ngàn người sát cánh với ước vọng nhân quyền của Phạm chí Dũng, gửi thư cho EU, thì EU sẽ phải nghiêm chỉnh đặt lại vấn đề với nhà cầm quyền Việt Nam. Mong rằng Phạm chí Dũng không cô đơn trong biển người gần một trăm triệu của Việt Nam.
__________
Chú thích
(1) https://boxitvn.blogspot.com/2019/05/loai-tru-tin-nhieu-lien-quan-toi-evfta.html
https://baotiengdan.com/2019/05/24/loai-tru-tin-nhieu-lien-quan-toi-evfta/
(2) https://boxitvn.blogspot.com/2018/10/gia-tri-nhan-quyen-trong-buoi-ieu-tran.html
https://baotiengdan.com/2018/10/17/gia-tri-nhan-quyen-trong-buoi-dieu-tran-ve-evfta/
(3) https://boxitvn.blogspot.com/2019/11/tinh-hinh-evfta-va-ipa-1-hien-nay-cac.html
T.Q.
Tác giả gửi BVN