Bauxite Việt Nam

Cảnh Chân

18.05.2025

(VNTB) – Sau tiền chạy chọt, tiền cà phê, tiền bánh mỳ, tiền cảm ơn, nay lại thêm một khái niệm mới là “tiền cơ chế” để bôi trơn điểm nghẽn.

Người Việt xưa có câu “miếng trầu là đầu câu chuyện”. Nhưng trong thời đại cộng sản, tiền đã được đặt lên hàng đầu. Với những câu văn quen thuộc như “đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn”, để chỉ việc dùng tiền hối lộ, bôi trơn cho quan chức thì mới khôn, còn không biết hối lộ thì là dại. Hay từ lái “đầu tiên là tiền đâu”, cũng để nói tới hình ảnh đồng tiền là đầu câu chuyện trong mọi thủ tục, giấy tờ, làm ăn ở chế độ tham nhũng cộng sản.

Thậm chí, tham nhũng đã trở thành một nét văn hoá, được cộng sản ví von là “văn hoá phong bì”. Thế rồi họ tổ chức ra muôn ngàn sự kiện văn hoá để thu phong bì. Từ những ngày kỷ niệm trong gia đình như đầy tháng, thôi nôi, sinh nhật, đám giỗ, đám cưới, đám ma… đều phải có phong bì, đặc biệt là những đám tiệc ở nhà các quan chức thì phong bì càng dầy mới càng cho thấy văn hoá. Tới những lễ hội truyền thống trong đình, đền thờ, chùa cũng phải có phong bì mới thể hiện được văn hoá.

Đặc biệt là các sự kiện như khai trương, khánh thành những công ty, cửa hàng tư nhân, hay các công trình nhà nước thì càng phải có phong bì cho quan chức để mọi chuyện được êm xui, “tốt đẹp”. Không phải chỉ cho sếp lớn, mà cả sếp nhỏ, cán bộ công an, dân phòng, phóng viên, nhà báo tới dự cũng phải có phong bì…

Bởi vậy mấy mươi năm qua Việt Nam càng ngày càng có nhiều từ mới để mô tả về “tiền hối lộ”. Những từ quen thuộc thì có “tiền bôi trơn”, “tiền lót tay”, “tiền lại quả”. Sinh động nhất thì là “tiền chạy”: đi học thì lo tiền chạy điểm, ra trường thì lo tiền chạy biên chế, làm lâu năm thì lo tiền chạy chức chạy quyền, tới khi đi tù thì phải lo tiền chạy án…

Tiền tham nhũng vặt thì được ví như những món ăn, nước uống. Những món tiền hối lộ nho nhỏ thì gọi là gửi chút đỉnh “tiền cà phê” nhờ cán bộ hỗ trợ giấy tờ nhanh chóng. Tiền uống nước, tiền thuốc lá thuốc lào… Còn “tiền trà bánh” là mỗi khi có việc cần nhờ cán bộ quan chức lo chuyện lớn lớn, hoặc lo xong việc rồi thì đem “trà bánh” tới cảm ơn.

Hồi năm 2013 thì trong ngành công an bắt đầu có khái niệm “tiền bánh mỳ” để thể hiện tình “quân dân”. Người đặt ra khái niệm này là ông Trần Đại Quang, khi đó đang là Bộ trưởng Công an. Với lời giải thích bất hủ: “Đứng một chỗ không được, cảnh sát phải tuần tra rất căng thẳng. Nhiều khi dư luận hiểu không rõ, tưởng phạt nhiều cảnh sát giao thông được nhưng số tiền này, theo quy định phải nộp về Bộ Tài chính. Mỗi ca trực anh em cũng chỉ đủ mua thêm cái bánh mỳ”.

Năm 2023 thì Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Chu Ngọc Anh làm dư luận rộn ràng với khái niệm “tiền cảm ơn”. Đây cũng không phải khái niệm mới, nhưng gây chú ý ở lượng tiền mặt lên tới 200.000 đô la Mỹ mà Phan Quốc Việt (giám đốc công ty Việt Á) dùng để cảm ơn Chu Ngọc Anh. Cáo trạng cho biết khi đem tiền tới hối lộ cho bộ trưởng, Phan Quốc Việt nói: “Tụi em mới có được ít thanh toán, ghé cám ơn anh đã ủng hộ tụi em tham gia đề tài và hỗ trợ tụi em rất nhiệt tình. Nếu tình hình tốt, sắp tới em sẽ ghé thăm anh tiếp”. Ông Chu Ngọc Anh trả lời: “Tớ cám ơn Việt”.

Và mới đây nhất, tiền hối lộ lại có thêm một cái tên nữa là “tiền cơ chế”. Trong vụ án liên quan tới tập đoàn Thuận An, bị can Phạm Thanh Bình, cựu Giám đốc Ban quản lý dự án tỉnh Quảng Ninh đã nhận tổng cộng 9,2 tỷ đồng của liên danh 3 nhà thầu Thuận An – Cầu 75 – Huy Hoàng. Trong đó, thu của Thuận An 5 tỷ đồng, Công ty Cầu 75 và Công ty Huy Hoàng mỗi bên 2,1 tỷ đồng. Số tiền này được ông Bình này gọi là chi phí “cơ chế”.

Ông Bình khai đã chuyển cho Văn phòng UBND tỉnh Quảng Ninh 5 tỷ đồng hỗ trợ kinh phí cho hoạt động chung của tỉnh như hội nghị, ngoại giao, tiếp khách… Số còn lại ông Bình dùng 1 tỷ đồng để chi thưởng tết cuối năm 2023 cho 3 Phó giám đốc Ban (2 người được thưởng 450 triệu, 1 người được thưởng 100 triệu) và sử dụng cá nhân, dùng vào một số hoạt động của ban số tiền còn lại (1).

Cái gọi là “tiền cơ chế” này đã phản ánh đúng bản chất tham nhũng của chế độ cộng sản hiện nay. Muốn làm ăn ở Việt Nam thì phải hiểu rõ rằng hệ thống chính trị, hành chính, giấy tờ thủ tục chỉ vận hành trơn tru khi được bôi trơn bằng tiền cơ chế, còn không thì sẽ có nhiều “điểm nghẽn”.

Trên đây chỉ là một số tên gọi về tiền hối lộ được tiết lộ khi mọi chuyện đã vỡ lở. Chứ cũng không biết còn bao nhiêu tên gọi khác sẽ lộ thêm trong thời gian tới. Mà càng có nhiều tên gọi thì lại càng nhiều chi phí phải lo lót, khổ nhất vẫn là người dân, khi bị ép buộc phải chịu đựng một bộ máy đầy điểm nghẽn như vậy, muốn trơn tru phải đem tiền ra chạy…

__________________

Tham khảo:

(1) https://thanhnien.vn/van-phong-ubnd-quang-ninh-nhan-5-ti-dong-tien-co-che-tu-lien-danh-thuan-an-185250515102151179.htm

C.C.

VNTB gửi BVN