Bauxite Việt Nam

Đỗ Kim Thêm

Hình ảnh cuộc diễn tập Zapad 2025 của Nga và Belarus trong năm ngày tại biên giới của khối NATO, Shatokhina Natalia

Với sự tham gia của khoảng 100.000 binh sĩ, cuộc diễn tập quân sự Nga-Belarus mang tên “Zapad 2025” đang được khối NATO theo dõi chặt chẽ và các quốc gia phía đông của liên minh cực kỳ lo ngại, đặc biệt nhất là sau khi các máy bay không người lái của Nga xuất hiện trên bầu trời Ba Lan. Cuộc tập trận này vẫn diễn ra theo chu kỳ bốn năm một lần, nhưng lần này, chính giới và công luận xem đây là phép thử đối với khả năng phản ứng của NATO trong bối cảnh địa chính trị mới. Để đối phó, NATO và Ukraine đang tăng cường các biện pháp an ninh, khi nguy cơ chiến tranh được đánh giá là ngày càng leo thang. Kinh nghiệm từ năm 2022 cho thấy Nga đã tiến hành các cuộc tập trận trước khi mở cuộc tấn công vào Ukraine. Câu hỏi đặt ra là liệu lịch sử có lặp lại không và tình hình hiện nay nghiêm trọng đến mức nào?

Cuộc diễn tập quân sự “Zapad”

Về bản chất, các cuộc diễn tập quân sự không phải là điều bất thường, bởi chính NATO cũng thường xuyên tổ chức tập trận. Ví dụ gần đây là cuộc tập trận “Quadriga” tại khu vực Biển Baltic và các quốc gia Baltic.

Tuy nhiên, “Zapad 2025” là cuộc tập trận chung đầu tiên giữa Nga và Belarus trên lãnh thổ Belarus kể từ năm 2021. Giới chuyên gia nhận định rằng “Zapad 2021” từng được sử dụng như bước chuẩn bị cho cuộc tấn công Ukraine từ lãnh thổ Belarus vào ngày 24/2/2022. Dù vậy, hiện nay chính phủ Kiev cho rằng Nga khó có khả năng mở ra một chiến dịch xâm lược mới từ Belarus.

Một số chuyên gia lại nghi ngờ rằng “Zapad 2025” có thể là chiến thuật nghi binh, buộc Ukraine phải điều quân ra khỏi các tuyến đầu ở phía đông – nơi Nga đang gia tăng các áp lực quân sự.

Giới chức Kiev cho rằng động thái này nhằm đe dọa các đối tác phương Tây. Belarus, với vai trò là vùng thử nghiệm bán quân sự của Nga, đã tuyên bố sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân và tên lửa tầm trung mới. Điện Kremlin hiện nay đang kiểm soát kho vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ Belarus.

Vụ tấn công bằng máy bay không người lái tại Ba Lan

Giới chuyên gia và lãnh đạo phương Tây đồng thuận rằng vụ tấn công bằng máy bay không người lái tại Ba Lan là hành động khiêu khích có chủ đích từ phía Nga, nhằm thử thách khả năng phản ứng của NATO – đặc biệt là Mỹ với vai trò lãnh đạo liên minh.

Một số máy bay không người lái được cho là đã nhắm vào sân bay Reschov – điểm trung chuyển hàng viện trợ cho Ukraine – và xâm nhập sâu vào nội địa Ba Lan, phá hủy một ngôi nhà tại vùng Lublin.

Diễn biến này được xem là một phần của “cuộc chiến hỗn hợp” mà Nga đang tiến hành chống lại phương Tây. Đây là vùng xám giữa chiến tranh và hòa bình, bao gồm các hành vi như đe dọa cơ sở hạ tầng, tấn công bằng máy bay không người lái, và các hành động gây hấn từ Hải quân Nga.

Ngay sau vụ tấn công, Ba Lan đã yêu cầu triệu tập một phiên họp đặc biệt theo Điều 4 của NATO. Trước đó, sau khi Nga tấn công Ukraine, các quốc gia Bulgaria, Cộng hòa Séc, Estonia, Latvia, Lithuania, Ba Lan, Romania và Slovakia cũng đã kích hoạt Điều 4.

Điều 4 của NATO

NATO là một liên minh quân sự chỉ khởi sự hành động khi có thành viên yêu cầu hỗ trợ. Điều 4 của Hiệp ước NATO cho phép triệu tập khẩn cấp các đối tác khi sự toàn vẹn lãnh thổ, độc lập chính trị hoặc an ninh của một thành viên bị đe dọa.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius công khai ủng hộ việc Ba Lan kích hoạt Điều 4, nhưng cũng nhấn mạnh NATO sẽ hành xử “thận trọng và không leo thang”. Điều 5 – quy định hỗ trợ quân sự – chưa được kích hoạt, bởi các vụ máy bay không người lái chưa được xem là hành động quân sự trực tiếp.

Mức độ đe dọa của  Nga

Sau vụ tấn công bằng máy bay không người lái, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cảnh báo rằng đất nước đang ở mức báo động cao nhất kể từ Thế chiến II, nguy cơ xung đột với Nga hiện nay là công khai. Do đó, Ba Lan phải đóng cửa biên giới với Belarus và điều động hàng nghìn binh sĩ đến khu vực.

Chiến lược của Nga được cho là nhằm khiêu khích liên tục, thử nghiệm phản ứng biên giới và khởi động “cuộc chiến hỗn hợp”, với mục tiêu làm suy yếu sự đoàn kết của châu Âu.

Nga đang sử dụng hạm đội để phá hoại cơ sở hạ tầng quan trọng của các quốc gia châu Âu – như cáp ngầm ở Biển Baltic – đồng thời thăm dò các cơ sở quân sự bằng máy bay không người lái và lan truyền thông tin sai lệch.

Để đối phó, ngày 10/9, chính phủ Đức đã thông qua dự luật nhằm tăng cường khả năng bảo vệ đất nước trước các hành vi phá hoại, tấn công khủng bố và thiên tai.

Từ tháng 3 năm nay, các cơ quan tình báo châu Âu cảnh báo rằng Nga đang chuẩn bị cho một “cuộc chiến tranh thông thường quy mô lớn”. Vì thế, Phương Tây đang nỗ lực ngăn chặn nguy cơ này bằng cách tăng cường khả năng phòng thủ và răn đe. Nhưng tiên đoán quan trọng nhất Nga là có thể sẽ gây rối một cách nghiêm trọng và vô nghĩa vào năm 2029.

Các cuộc diễn tập của NATO

NATO thường xuyên tổ chức diễn tập quân sự trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng và liên minh. Quân đội Đức (Bundeswehr) cùng lực lượng từ 13 quốc gia khác đang phối hợp thực hiện cuộc tập trận thường niên “Quadriga” tại Biển Baltic và các quốc gia Baltic.

Các nước Baltic được xem là điểm yếu của NATO do vị trí địa lý dễ bị cô lập khỏi phần còn lại của liên minh. Để đối phó với cuộc xâm lược Ukraine, NATO đã tăng cường lực lượng và vũ khí tại sườn phía đông.

Các cuộc diễn tập của NATO có hai mục tiêu chính là răn đe Nga không thực hiện các hành động liều lĩnh ở phía đông và trấn an các đối tác rằng sẽ giữ vững cam kết của NATO: “Một người vì mọi người, mọi người vì một người”. Trong khi đó, tất cả các quốc gia giáp Biển Baltic đều là thành viên NATO – ngoại trừ Nga.

Đ. K. T.

Tác giả gửi BVN