Bauxite Việt Nam

TS. Tô Văn Trường

Trong mọi giai đoạn lịch sử, phẩm chất quan trọng nhất của người lãnh đạo là biết lắng nghe nhân dân. Khi dân tin, dân thuận, sức mạnh quốc gia mới được nhân lên; khi dân mất niềm tin, mọi chủ trương, chính sách dù thiện chí đến đâu cũng khó đi vào cuộc sống.

Ngày nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, mạng xã hội và các nền tảng truyền thông trực tuyến, việc nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người dân có nhiều điều kiện thuận lợi hơn bao giờ hết. Điều cốt yếu là lãnh đạo phải chủ động, trực tiếp bước vào không gian số ấy, để thu nhận “dữ liệu gốc” – những ý kiến, phản hồi, kỳ vọng của nhân dân ở trạng thái nguyên bản nhất, tránh những báo cáo “nghe nhạc hiệu đoán chương trình” để làm đẹp lòng lãnh đạo.

Lắng nghe nhân dân – từ truyền thống đến yêu cầu mới

Từ ngàn đời, cha ông ta đã dạy “ý dân là ý trời”. Người lãnh đạo có bản lĩnh chính trị và tầm nhìn chiến lược luôn biết rằng, mọi quyết sách, dù lớn hay nhỏ, đều chỉ có giá trị khi phù hợp với lòng dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Việc gì có lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì có hại cho dân, ta phải hết sức tránh".

Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt cũng là một tấm gương sáng về tinh thần lắng nghe dân. Ông nhiều lần tìm cách vượt ra ngoài sự khuôn mẫu của báo cáo hành chính để trực tiếp gặp gỡ bà con. Có lần, ông cải trang thành một Việt kiều về thăm quê, lặng lẽ ra đê Yên Phụ trò chuyện với người dân. Ông coi việc nghe dân như kênh thông tin chính yếu. Ông muốn tận mắt chứng kiến, tận tai nghe những bức xúc, niềm tin, nỗi lo của nhân dân, để từ đó có quyết sách đúng đắn, kịp thời.

Ngày nay, lãnh đạo các cấp đều có nhiều kênh thông tin chính thống: báo cáo tổng hợp, điểm tin hằng ngày, tham mưu từ các bộ phận chuyên môn. Tuy nhiên, qua nhiều tầng nấc, thông tin không tránh khỏi bị sàng lọc, thậm chí “làm đẹp”, khiến cho lãnh đạo đôi khi không nắm được thực trạng sát thực. Nhiều vụ việc gây bức xúc trong dư luận, nếu chỉ dựa vào báo cáo, có thể bị đánh giá nhẹ đi, nhưng nếu trực tiếp nhìn vào phản ứng của người dân trên mạng xã hội, sẽ thấy mức độ gay gắt và chiều sâu vấn đề. Vì thế, yêu cầu mới đặt ra là lãnh đạo không chỉ “nghe” qua kênh chính thống mà cần tận dụng sức mạnh của xã hội số để có được cái nhìn toàn diện và chân thực hơn.

Xã hội số – Kênh thông tin trực tiếp nhưng cũng đầy thách thức

Công nghệ số không chỉ là công cụ phục vụ quản lý, mà còn là “cầu nối” giúp lãnh đạo và nhân dân hiểu nhau hơn. Mạng xã hội, với hàng chục triệu người sử dụng thường xuyên, đã trở thành “diễn đàn công cộng” lớn nhất, nơi mọi người dân có thể bày tỏ chính kiến, dù đồng thuận hay phản biện. Ở đó, người lãnh đạo có thể đọc được những ý kiến chưa qua chỉnh sửa, những phản hồi ngay tức thì, phản ánh chân thực tâm trạng xã hội.

Những dòng bình luận, kiến nghị trực tuyến, thậm chí cả những phàn nàn tưởng như vụn vặt, đều là chỉ dấu cho thấy đời sống dân sinh đang vận hành ra sao. Việc lắng nghe ấy sẽ giúp lãnh đạo tránh được khoảng cách xa dân, đồng thời phát hiện sớm vấn đề để xử lý, thay vì để mâu thuẫn âm ỉ, tích tụ thành khủng hoảng.

Tuy nhiên, “dữ liệu gốc” từ không gian số cũng là một con dao hai lưỡi. Môi trường này tồn tại cả những ý kiến xây dựng lẫn thông tin sai lệch, những bình luận cực đoan và cả những chiến dịch công kích có chủ đích. Thách thức đặt ra cho người lãnh đạo không chỉ là “nghe”, mà còn là “nghe có chọn lọc”, phải có đủ bản lĩnh và công cụ để sàng lọc, nhận diện đâu là dư luận chân thực, đâu là “nhiễu thông tin”. Việc này nhằm tránh đưa ra những quyết sách vội vã, phiến diện dựa trên áp lực tức thời từ một nhóm dư luận ồn ào nhưng không mang tính đại diện.

Nói cho rõ hơn: nghe dân không chỉ là tiếp nhận thông tin, mà còn là thấu hiểu cảm xúc tập thể. Đây là điểm khác biệt giữa dữ liệu thuần tuý và “dữ liệu sống”. 

Kinh nghiệm quốc tế – Minh chứng cho tầm quan trọng của lắng nghe số

Thực tế quốc tế cho thấy, nhiều nhà lãnh đạo hiện đại đã chủ động sử dụng mạng xã hội và công nghệ số như một phần không thể thiếu trong quản trị quốc gia. Tại Hoa Kỳ, Tổng thống Barack Obama không chỉ sử dụng Twitter, Facebook để chia sẻ chính sách, mà còn tổ chức các buổi "Town Hall Meeting" trực tuyến, mời người dân đặt câu hỏi trực tiếp.

Ở Singapore, Thủ tướng Lý Hiển Long thường xuyên giải thích cặn kẽ các quyết sách trên Facebook cá nhân và không ngần ngại trả lời các bình luận. Tại New Zealand, Thủ tướng Jacinda Ardern cũng nổi tiếng với những buổi livestream trực tiếp giải đáp thắc mắc của người dân trong thời kỳ đại dịch Covid-19.

Những kinh nghiệm trên cho thấy: lắng nghe trong thời đại số không phải là hình thức, mà là phương thức lãnh đạo hiện đại, giúp tạo dựng niềm tin và sức mạnh cộng đồng. Ở Việt Nam, một số Bí thư/Chủ tịch tỉnh từng livestream hoặc đối thoại trực tuyến với dân.

Khuyến nghị cho lãnh đạo Việt Nam

Từ thực tiễn và kinh nghiệm, có thể rút ra một số gợi ý quan trọng:

Thứ nhất, lãnh đạo các cấp cần coi xã hội số là một kênh thông tin chính thức bên cạnh hệ thống báo cáo hành chính. Việc thường xuyên theo dõi dư luận trên mạng xã hội sẽ giúp phát hiện kịp thời những vấn đề nóng, những điểm nghẽn trong chính sách.

Thứ hai, nên xây dựng cơ chế đối thoại trực tuyến định kỳ giữa lãnh đạo với người dân. Những buổi hỏi – đáp, những diễn đàn mở sẽ là cầu nối hiệu quả để lãnh đạo giải thích chính sách và tiếp nhận phản hồi trực tiếp.

Thứ ba, cần làm chủ công nghệ để lắng nghe sâu, không chỉ nghe bề nổi. Việc phát triển các công cụ phân tích dữ liệu lớn (Big Data, AI) không chỉ để sàng lọc, tổng hợp dư luận một cách khoa học, mà quan trọng hơn là để thấu hiểu các tầng ý nghĩa sâu xa đằng sau con chữ. Công nghệ sẽ giúp biến “dòng chảy hỗn độn” của mạng xã hội thành hệ thống thông tin có giá trị, giúp người lãnh đạo phân biệt giữa góp ý chân thành và thông tin thao túng, giữa xu hướng xã hội thực chất và những “bong bóng dư luận” nhất thời.

Thứ tư, xây dựng cơ chế phản hồi minh bạch và thường xuyên. Lắng nghe phải đi đôi với phản hồi. Khi người dân góp ý, họ cần thấy rằng tiếng nói của mình được ghi nhận. Do đó, cần thiết lập các kênh để lãnh đạo phản hồi lại dư luận, giải thích các quyết sách, làm rõ những vấn đề còn gây tranh cãi. Sự tương tác hai chiều này sẽ khép kín vòng tròn đối thoại, khiến người dân cảm thấy thực sự được tôn trọng và tham gia vào quá trình quản trị quốc gia.

Thứ năm, quan trọng nhất vẫn là thái độ chân thành và tinh thần cầu thị của người lãnh đạo. Công nghệ chỉ là phương tiện, nhưng chính tấm lòng “nghe dân nói, nói cho dân hiểu, làm dân tin” mới quyết định sự thành công.

Kết luận – Sức mạnh từ sự lắng nghe chân thực và sáng suốt

Trong kỷ nguyên số, khoảng cách giữa lãnh đạo và nhân dân có thể được rút ngắn hơn bao giờ hết. Nhưng để lắng nghe hiệu quả, người lãnh đạo cần có sự sáng suốt để phân định đúng sai và bản lĩnh để không bị cuốn theo những luồng dư luận nhất thời.

Khi lãnh đạo biết lắng nghe từ nguồn gốc chân thực nhất, nhân dân sẽ thêm tin tưởng, đồng thuận xã hội sẽ được nhân lên, và sức mạnh quốc gia sẽ được khơi dậy mạnh mẽ. Nghe dân không chỉ là kỹ năng quản trị, mà là thước đo đạo đức chính trị của người lãnh đạo. Đây chính là chìa khóa để đưa đất nước tiến nhanh và vững chắc trên con đường phát triển.

T.V.T.