Bauxite Việt Nam

Nguyễn Quang A

Bàn luận về "Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam" có một số ý kiến cho rằng "cần tập trung quyền lực để kiến quốc", có ý kiến nói toạc móng heo rằng cần phải có thời kỳ độc tài để phát triển đất nước theo kiểu Hitler, Park Chung hee, Tập Cận Bình hay chuyên quyền như Lý Quang Diệu rồi dân chủ hóa sau. Trong bài "Khuyên 'độc tài tập trung quyền lực để kiến quốc'  hay khuyên dân cam chịu 'độc tài'?" [5] tôi đã phân tích sự phi lý của những lời khuyên như vậy.

Hai bài của Gs. Carl Henrik Knutsen của Đại học Oslo [1-2] trả lời cho 3 câu hỏi: 

(1) Nền dân chủ có thể đi cùng với sự phát triển kinh tế nhanh hay các chế độ chuyên quyền có lợi thế rõ ràng hơn các nền dân chủ?

(2) Giữa dân chủ và chuyên quyền nên chọn chế độ nào? 

(3) Trình tự phát triển kinh tế trước rồi dân chủ hóa sau có đúng không?

1.    Trả lời cho câu hỏi thứ nhất những nghiên cứu gần đây, thí dụ của Knetsen, cho thấy: dữ liệu tăng trưởng GDP/đầu người trung bình trong mỗi 10 năm (tức là nước có dữ liệu dài nhất sẽ có khoảng 20 dữ liệu như vậy trong hai thế kỷ) của gần 200 chính thể trên thế giới trong hai thế kỷ (19 và 20) cho thấy về kinh nghiệm thực tế rằng (a) tỷ lệ tăng trưởng trung bình hàng năm là 1,0% cho các chế độ chuyên quyền và 2,4% cho các nền dân chủ; (b) sự biến thiên của tốc độ tăng trưởng là lớn hơn nhiều giữa các chế độ chuyên quyền (với độ lệch chuẩn 3,2) so với sự biến thiên của các nền dân chủ (có độ lệch chuẩn chỉ 2,1).

2.    Câu trả lời cho câu hỏi thứ hai là dứt khoát: dân chủ! (a) Vì tính trung bình và trong dài hạn tốc độ tăng trưởng GDP/đầu người của các nền dân chủ cao hơn của các chế độ chuyên quyền. (b) Còn quan trọng hơn, dù có một số nước chuyên quyền có tỷ lệ tăng trưởng rất cao trong những giai đoạn nào đó nhưng cũng nước đó có lúc (hoặc các nước khác) có sự giảm GDP tai họa và đó chính là lý do vì sao sự biến thiên tăng trưởng lại rất lớn trong các chế độ chuyên quyền; ngược lại sự biến thiên nhỏ hơn nhiều trong các nền dân chủ (nói cách khác các nền dân chủ hoạt động như safety net) tránh những chính sách và kết quả kinh tế tai họa.

3.    Trình tự hãy phát triển kinh tế trước rồi dân chủ hóa sau là quan niệm sai lầm!

Như thế sự lựa chọn giữa dân chủ và tránh chuyên quyền có cơ sở lý thuyết và thực tiễn vững chãi. Knetsen khuyến nghị:

• Ủng hộ các diễn viên thúc đẩy dân chủ hóa trong các nhà nước có năng lực-thấp, biết rằng sự ủng hộ như vậy không chắc đến với chi phí của sự phát triển kinh tế dài hạn bị giảm.
• Tránh các cố gắng để trì hoãn dân chủ hóa trong các nhà nước có năng lực-thấp nhằm để xây dựng các định chế nhà nước trước tiên, vì đấy không phải là một chiến lược hữu hiệu cho phát triển kinh tế.
• Thúc đẩy dân chủ hóa trong các nước tương đối nghèo, dễ bị khủng hoảng kinh tế, vì sự loại bỏ các chế độ chuyên quyền chắc có khả năng giảm nhẹ chính các chính sách và kết quả kinh tế tỗi tệ nhất có thể.

Tức là ông còn trả lời cho câu hỏi trình tự nữa! Trước hết hãy phát triển kinh tế rồi dân chủ hóa sau là một trình tự sai lầm!

Knetsen còn phân tích khá kỹ các loại chế độ chuyên quyền và chế độ chuyên quyền cá nhân là tồi tệ nhất nhìn từ khía cạnh thành tích phát triển kinh tế, và dứt khoát phải tránh xu hướng chuyển từ chế độ chuyên quyền độc-đảng sang chuyên quyền cá nhân.

Hiện nay, năng lực nhà nước ở Việt Nam không yếu, ngược lại [3] và như thế theo Knetsen [1,2] và Slate và Woong [3] là thuận lợi cho dân chủ hóa ở Việt Nam. Như thế, bất chấp sự suy thoái dân chủ trên toàn cầu [4], kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam phải đi theo hướng dân chủ hóa, tự do [5].

Ghi chú:

[1] Carl Henrik Knutsen, V-Dem, Policy Brief, No #20, 2019, bản tiếng Việt https://tapchidantri.org/download/nen-dan-chu-che-do-chuyen-che-va-su-phat-trien-kinh-te/

[2] Carl Henrik Knutsen, V-Dem, Working Paper, No # 80, 2018, bản tiếng Việt https://tapchidantri.org/download/nen-dan-chu-che-do-chuyen-che-va-su-phat-trien-kinh-te/

[3] Dan Slatter và Joseph Wong, Từ phát triển đến dân chủ, https://tapchidantri.org/download/tu-phat-trien-den-dan-chu/

[4] a) Richard Seymour, Chủ nghĩa Dân tộc Tai họa-sự Sụp đổ của nền Văn minh Tự do, https://tapchidantri.org/download/chu-nghia-dan-toc-tai-hoa-su-sup-do-cua-nen-van-minh-tu-do/; b) Routledge Handbook of Autocratization in Southeast Asia, ed. By Netina Tan and Yuko Kasuya

[5] Nguyễn Quang A, a) Khuyên “độc tài tập trung quyền lực để kiến quốc”  hay khuyên dân cam chịu “độc tài”? (https://tapchidantri.org/khuyen-doc-tai-tap-trung-quyen-luc-de-kien-quoc-hay-khuyen-dan-cam-chiu-doc-tai/); b) Kỷ nguyên mới phải là kỷ nguyên dân chủ cho Dân tộc Việt Nam vươn mình Qua bài học Hàn Quốc, Đài Loan và Indonesia (https://tapchidantri.org/download/ky-nguyen-moi-phai-la-ky-nguyen-dan-chu-cho-dan-toc-viet-nam-vuon-minh/)

 N.Q.A.

Tác giả gửi BVN