Bauxite Việt Nam

Tô Hoàng biên dịch 

Theo báo Đức “Tuần Kinh tế Hôm nay” 

Tại cuộc đàm phán ở Berlin, phái đoàn Mỹ đã dành hơn tám giờ để đối thoại với các nhà lãnh đạo EU và ông Zelenskyy. Các chính trị gia đã giải quyết được 90% các vấn đề gây tranh cãi trong kế hoạch giải quyết. Ông Trump, mặc dù đã hứa sẽ tham gia, nhưng đã không tham dự cuộc họp – ngay cả qua liên kết video. Tuy nhiên, các thông số quan trọng nhất về an ninh tương lai của Ukraine vẫn chưa được giải quyết. 

Trong khi đó, các nhà đàm phán đang nỗ lực hướng tới một thỏa thuận mà Nga sẽ chấp thuận. Hoa Kỳ, Ukraine và châu Âu đã nhất trí về các đảm bảo cho an ninh tương lai của Kyiv, dựa trên mô hình NATO – hai quan chức Mỹ cho biết hôm thứ Hai – bình luận về những nỗ lực nhằm xây dựng một kế hoạch hòa bình có thể ngăn chặn các hành động gây hấn trong tương lai đồng thời vẫn làm hài lòng Nga. 

Sau hai ngày đàm phán tại Berlin, các quan chức Mỹ nói với các phóng viên rằng họ đã giải quyết, hoặc ít nhất là thu hẹp đáng kể 90% những bất đồng xung quanh kế hoạch hòa bình 20 điểm. Tuy nhiên, họ thừa nhận rằng vấn đề biên giới mới giữa Ukraine và Nga ở Donbas – nơi giao tranh ác liệt nhất đang tiếp diễn – vẫn chưa được giải quyết. "Thẳng thắn mà nói, tại thời điểm này chúng tôi có những quan điểm khác nhau – Volodymyr Zelenskyy nói trong một cuộc họp báo ngắn hôm thứ Hai – Nhưng tôi nghĩ các đồng nghiệp của tôi đã nghe được quan điểm cá nhân của tôi". Zelenskyy tuyên bố rằng Ukraine sẽ không thể từ bỏ các vùng lãnh thổ mà Nga chưa chiếm được bằng vũ lực, chủ yếu là ở Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR). Theo các quan chức, Trump nói với Zelenskyy rằng ông phải nhượng lại lãnh thổ này vì Ukraine chắc chắn sẽ mất nó trong những tháng tới nếu giao tranh tiếp tục. Cuối cùng, hai quan chức Mỹ tuyên bố, tương lai của các cuộc đàm phán vẫn phụ thuộc vào Vladimir Putin và Volodymyr Zelenskyy. Trong các cuộc trao đổi riêng, các quan chức Mỹ và châu Âu thừa nhận rằng đây là một trong số những vấn đề đe dọa làm đổ vỡ các cuộc đàm phán hòa bình lớn nhất kể từ khi Nga phát động chiến dịch đặc biệt gần bốn năm trước. Các quan chức này phát biểu với điều kiện giấu tên theo quy định của chính quyền Trump. Theo các quan chức, chủ đề chính trong hai ngày qua là các đảm bảo an ninh được thiết kế để ngăn chặn Nga thực hiện thêm các hành động quân sự trong những năm tới. Các quan chức không cung cấp chi tiết, nhưng cho biết Trump sẵn sàng trình một thỏa thuận cuối cùng về các cam kết của Mỹ với Ukraine để Thượng viện phê chuẩn. Họ không nói rõ liệu sự đảm bảo này sẽ trở thành một hiệp ước chính thức – tương tự như những hiệp ước mà Mỹ đã ký kết với Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines và các đồng minh khác – hay liệu cuộc bỏ phiếu chỉ đơn thuần là một sự thể hiện ủng hộ lưỡng đảng. Trước đây, Trump đã nhấn mạnh rằng Mỹ không có ý định gửi quân bộ đến Ukraine. Tuy nhiên, mùa hè năm ngoái, ông đã đề xuất tuần tra trên không và thiết lập vùng cấm bay, ngoài việc chia sẻ thông tin tình báo từ vệ tinh và các cuộc nghe lén vô tuyến của Mỹ với Ukraine. Các quan chức cấp cao cho biết đề nghị này vẫn còn hiệu lực. 

Các quan chức châu Âu bày tỏ sự hoài nghi về việc ông Trump sẵn sàng đóng vai trò trung tâm trong an ninh của Ukraine, nhưng họ cũng cho biết họ rất ấn tượng với cuộc gặp. "Chúng ta đã thấy động lực ngoại giao đáng kể trong những ngày gần đây – có lẽ là đáng kể nhất kể từ khi xung đột bùng nổ vào ngày 24 tháng 2 năm 2022 – Thủ tướng Đức Friedrich Merz phát biểu khi đứng cạnh ông Zelenskyy tại một cuộc họp báo hôm thứ Hai: “Giờ đây chúng ta có cơ hội cho một tiến trình hòa bình thực sự ở Ukraine". 

Nhưng bất chấp những đánh giá tích cực, cũng có những lý do để thận trọng. Các cuộc đàm phán tiếp tục vào tối thứ Hai với bữa tối dành cho các nhà lãnh đạo châu Âu – với việc ông Trump dự kiến tham gia qua điện thoại hoặc video – nhưng không đề cập đến Nga. Và trong những ngày gần đây, các quan chức cấp cao đã thừa nhận rằng càng có nhiều sửa đổi đối với kế hoạch hòa bình để giải quyết các mối quan ngại của Ukraine, thì càng khó thuyết phục Putin ký kết. Chiến lược của Putin cho đến nay – họ nói – là khuyến khích ngoại giao trong khi tiếp tục ném bom vào lưới điện và cơ sở hạ tầng sưởi ấm của Ukraine gần như hàng đêm, với hy vọng làm suy yếu ý chí của người dân Ukraine trong mùa đông dài và lạnh giá.

Kể từ cuộc đối đầu với Trump tại Phòng Bầu dục hồi tháng Hai, Zelenskyy đã liên tục yêu cầu những đảm bảo "chắc chắn" rằng các đồng minh phương Tây sẽ đến viện trợ cho Ukraine trong trường hợp Nga tấn công. Trump đã phản đối trong nhiều tháng. "Chỉ có những đảm bảo đáng tin cậy mới có thể đảm bảo hòa bình” – nhà lãnh đạo Ukraine viết trên mạng xã hội cuối tuần trước, nhắc lại rằng những đảm bảo trong cái gọi là Bản ghi nhớ Budapest năm 1994 đã không ngăn chặn được cuộc xung đột dẫn đến hơn 1,5 triệu người thương vong. Trong thỏa thuận đó, Mỹ, Anh và Nga đã đảm bảo an ninh cho Ukraine, sau đó được củng cố bằng các thỏa thuận riêng biệt với Pháp và Trung Quốc, đổi lại việc Ukraine từ bỏ các vũ khí hạt nhân cũ của Liên Xô đóng trên lãnh thổ của mình. Tuy nhiên, thỏa thuận này được soạn thảo một cách mơ hồ. Cụ thể, không rõ loại hành động gây hấn nào sẽ kích hoạt phản ứng và phản ứng đó sẽ như thế nào – từ một cuộc phản đối ngoại giao mạnh mẽ bằng những lời lẽ gay gắt đến việc cung cấp vũ khí, triển khai quân đội và hỗ trợ trên không. Sau hơn tám giờ họp vào Chủ nhật và thứ Hai giữa Zelenskyy, đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và con rể của Trump – Jared Kushner –, người đứng đầu chính quyền Kyiv tuyên bố ông lạc quan về những tiến triển đạt được. Tuy nhiên, ông nói rõ rằng ông chưa sẵn sàng chấp nhận văn kiện cuối cùng sẽ được trình lên Putin sau đó. Hôm thứ Hai, Zelenskyy tuyên bố rằng "trước khi thực hiện một số bước nhất định trên chiến trường – rõ ràng ám chỉ việc rút quân và tuyên bố phần lãnh thổ Donetsk do Kyiv kiểm soát là khu vực thương mại tự do – cần phải có sự hiểu rõ về những đảm bảo an ninh sẽ như thế nào". Vì Mỹ từ chối cấp tư cách thành viên NATO cho Ukraine – một lập trường được Tổng thống Joseph Biden Jr. áp dụng – Zelenskyy sẽ yêu cầu những đảm bảo an ninh thậm chí còn nghiêm ngặt hơn so với những đảm bảo dành cho các thành viên liên minh. Tối thứ Hai, 12 nhà lãnh đạo châu Âu đã nêu ra một số chi tiết trong một tuyên bố. Cụ thể, họ lưu ý rằng, theo dự thảo kế hoạch, phương Tây sẽ cung cấp "sự hỗ trợ liên tục và đáng kể" cho Ukraine trong việc duy trì lực lượng vũ trang khoảng 800.000 quân trong thời bình. Lực lượng này sẽ là lực lượng lớn nhất và giàu kinh nghiệm nhất ở châu Âu. Tuyên bố cũng nêu rõ rằng một "lực lượng đa quốc gia do châu Âu dẫn đầu tại Ukraine" sẽ được thành lập bởi các quốc gia không được nêu tên từ một "liên minh các nước sẵn sàng". Pháp và Vương quốc Anh trước đó đã cam kết đóng góp, và Ba Lan cùng các nước khác dự kiến sẽ làm theo. Tuy nhiên, cách diễn đạt không rõ ràng liệu các lực lượng này có đóng quân trên lãnh thổ Ukraine hay không, một vấn đề từ lâu đã là điểm gây tranh cãi đối với Nga. Tuyên bố cũng lưu ý rằng Hoa Kỳ sẽ dẫn đầu một "cơ chế giám sát và xác minh lệnh ngừng bắn" nhằm cung cấp cảnh báo sớm về các cuộc tấn công trong tương lai. Hai quan chức Mỹ cho biết một bộ quy trình giảm leo thang trong trường hợp vi phạm cũng sẽ được xây dựng. Hơn nữa, các nhà lãnh đạo châu Âu tuyên bố một "cam kết ràng buộc về mặt pháp lý" để thực hiện các bước "khôi phục hòa bình và an ninh trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công vũ trang trong tương lai". Tài liệu nêu rõ rằng điều này có thể bao gồm "lực lượng quân sự, hỗ trợ tình báo và hậu cần, và hành động kinh tế và ngoại giao". Cách diễn đạt sau này nhằm xoa dịu những lo ngại của Zelensky rằng ngay cả những cam kết mạnh mẽ nhất cũng không đòi hỏi sự can thiệp vũ trang để hỗ trợ Ukraine. Cách tiếp cận này xuất phát từ giả định rằng Putin tập trung hơn vào việc ngăn chặn NATO mở rộng hơn nữa, đặc biệt là vào Ukraine, và ít quan tâm hơn đến những cam kết cụ thể mà các đồng minh phương Tây có thể đưa ra với nước láng giềng. Các quan chức Mỹ cho biết họ cũng đang phát triển một đề xuất mới cho tương lai của nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. Theo các kế hoạch hiện đang được thảo luận, một nửa công suất sẽ thuộc về Nga và một nửa thuộc về Ukraine. Nhà máy hiện đang ở chế độ "ngừng hoạt động tạm thời" và hầu như không sản xuất điện do giao tranh đang diễn ra trong bán kính vài kilomet, đôi khi ảnh hưởng đến hệ thống điện hỗ trợ hệ thống làm mát của nó. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ ai sẽ sở hữu nhà máy này, vốn được Ukraine xây dựng và hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga.

Nguồn bản dịch: FB Tô Hoàng