Bauxite Việt Nam

Đinh Kim Phúc 

Chính phủ Campuchia đã thông báo rằng dự án Kênh đào Funan Techo (FTC) sẽ sớm chuyển sang giai đoạn đào móng, có thể vào cuối tháng 11 hoặc đầu tháng 12 năm 2025, với ngày hoàn thành dự kiến ​​vào năm 2028.

Dự án, với tổng giá trị ước tính 1,7 tỷ đô la (với thỏa thuận Đối tác Công tư gần đây trị giá 1,15 tỷ đô la), được đánh giá là có khả năng hoàn thành cao. Chính phủ Campuchia đã thể hiện ý chí chính trị mạnh mẽ, bao gồm việc khởi công xây dựng vào tháng 8 năm 2024 và khẳng định dự án sẽ được triển khai "bất kể chi phí".

Dự án được triển khai theo mô hình Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao (BOT), với 51% cổ phần do các nhà đầu tư Campuchia nắm giữ và 49% được cho là thỏa thuận tài trợ với một doanh nghiệp Trung Quốc –Tổng công ty Cầu đường Trung Quốc (CRBC). Việc phân định ranh giới đất đai đã hoàn tất, việc giải quyết tác động và bồi thường cho người dân bị ảnh hưởng đang được giải quyết để dọn đường cho việc đào đắp.

Tuy nhiên, những thách thức tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến tiến độ. Một số chuyên gia cho rằng chi phí ước tính có thể quá thấp, và việc xác nhận tài trợ ban đầu từ Trung Quốc đã gây ra một số chậm trễ và bất ổn trong giai đoạn đầu của dự án. Dự án đã gây ra những lo ngại đáng kể về môi trường và sử dụng nước từ phía Việt Nam, điều này có thể dẫn đến các cuộc thảo luận chính trị và kỹ thuật đang diễn ra hoặc yêu cầu bổ sung tài liệu liên quan đến sông Mekong. 

Khả năng hoàn thành dự án Kênh đào Funan Techo và hiệu quả kinh tế của nó vẫn đang là chủ đề tranh luận, với việc chính phủ Campuchia ủng hộ những lợi ích đáng kể của nó, trong khi nhiều chuyên gia và các nước láng giềng, đặc biệt là Việt Nam, bày tỏ những lo ngại nghiêm trọng. Chính phủ Campuchia đã phê duyệt dự án và đặt mục tiêu khởi công xây dựng, dự kiến ​​hoàn thành vào năm 2028 (dựa trên các ước tính trước đó). Campuchia coi kênh đào dài 180 km, trị giá 1,7 tỷ đô la là một dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ, thiết yếu cho sự độc lập kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào các cảng biển Việt Nam để tiếp cận đường biển.

Bất chấp những cam kết của chính phủ, dự án vẫn phải đối mặt với những rào cản đáng kể có thể ảnh hưởng đến việc hoàn thành suôn sẻ. Một số phân tích cho rằng chi phí xây dựng dự kiến ​​quá thấp và các dự án có quy mô tương tự đã tốn kém hơn đáng kể. Việc vượt chi phí có thể gây nguy hiểm cho dự án. Việc giải quyết hiệu quả các khiếu nại của người dân và quản lý việc di dời các cộng đồng dọc theo tuyến kênh là rất quan trọng đối với tính liên tục của dự án. Những lo ngại mạnh mẽ từ Việt Nam và một số chuyên gia quốc tế về các tác động môi trường xuyên biên giới đối với Đồng bằng sông Cửu Long, bao gồm giảm lưu lượng nước, gia tăng xâm nhập mặn và gián đoạn vận chuyển phù sa, có thể dẫn đến những phức tạp về chính trị và ngoại giao, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện. 

Chính phủ Campuchia dự kiến ​​Kênh đào Funan Techo sẽ mang lại những lợi ích kinh tế đáng kể, mặc dù những tuyên bố này bị phản bác bởi các phân tích tài chính và môi trường bên ngoài.

Kênh đào này dự kiến ​​sẽ giảm chi phí logistics bằng cách thiết lập một tuyến đường thủy nội địa trực tiếp nối Phnom Penh với biển (Vịnh Thái Lan), bỏ qua việc quá cảnh qua Việt Nam. Điều này được cho là sẽ giảm chi phí vận chuyển tới 20%. Bằng cách tinh giản các tuyến đường thương mại, kênh đào này đặt mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng xuất khẩu Campuchia và thu hút đầu tư nước ngoài, phù hợp với các mục tiêu phát triển quốc gia (trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2030). Chính phủ Campuchia dự báo dự án sẽ mang lại doanh thu đáng kể từ phí cầu đường trên kênh đào, ước tính đạt 88 triệu đô la trong năm đầu tiên vận hành, và có khả năng đạt 570 triệu đô la mỗi năm sau 25 năm. Dự án dự kiến ​​sẽ tạo ra việc làm (lên đến 10.000 việc làm trong quá trình xây dựng, và các việc làm dài hạn tiềm năng trong lĩnh vực hậu cần và khu công nghiệp) và hỗ trợ phát triển các khu công nghiệp, nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản dọc theo tuyến đường.

Một số phân tích kết luận rằng kế hoạch này không khả thi về mặt tài chính, với lập luận rằng doanh thu dự kiến ​​quá cao so với mức sử dụng dự kiến, đặc biệt là khi có tuyến đường cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville mới làm tuyến kết nối vận tải hàng hóa thay thế. Các doanh nghiệp sẽ phải trả phí qua kênh đào, trong khi tuyến đường sông hiện tại qua Đồng bằng sông Cửu Long không thu phí. Điều này có thể làm giảm doanh thu thực tế của kênh đào.

Những người chỉ trích chỉ ra việc thiếu phân tích chi phí-lợi ích toàn diện, công khai để chứng minh các dự báo kinh tế, gây khó khăn cho việc xác minh độc lập hiệu quả đã hứa hẹn. Nếu các tác động môi trường nghiêm trọng đến Đồng bằng sông Cửu Long, chẳng hạn như xâm nhập mặn và giảm nguồn nước cho nông nghiệp, trở thành hiện thực, chúng có thể dẫn đến thiệt hại kinh tế đáng kể trong khu vực, đặc biệt là đối với sản lượng nông nghiệp của Việt Nam, có khả năng gây ra bất ổn và xung đột kinh tế trong khu vực.

Tóm lại, khả năng hoàn thành Kênh đào Phù Nam Techo là rất cao nhờ ý chí chính trị mạnh mẽ và sự hậu thuẫn của Trung Quốc, nhưng thời hạn và chi phí cuối cùng vẫn còn phụ thuộc vào nhiều thách thức nội bộ và bên ngoài. Hiệu quả kinh tế của nó đang được tranh luận sôi nổi, với các dự báo chính thức cho thấy lợi ích đáng kể cho thương mại của Campuchia, trái ngược với các phân tích đặt câu hỏi về khả năng tài chính của nó và cảnh báo về những chi phí kinh tế khu vực và môi trường có khả năng gây thảm họa chưa được tính toán.

Đ.K.P.

Nguồn: FB Phuc Dinh Kim