Bauxite Việt Nam

Vũ Cao Đàm

Kính thưa Bác Nguyễn Phú Trọng.

Đọc kỹ bài gửi Bác đã đăng trên Bauxite Việt Nam, tôi nhận ra một thiếu sót rất lớn. Đó là quên hẳn chuyện Tổng Bí thư Trường Chinh, dân tình quen gọi thân là Bác Năm.

Bây giờ sực nhớ Bác Năm tôi gõ vội vài dòng. Chẳng biết bao giờ những lời tâm huyết này mới đến tai Bác. Vì có khi đang lò cò gõ máy thì lại có sinh viên đến hỏi bài hỏi vở. Rồi lại còn chờ xếp hàng chỗ Ban biên tập của Bác Huệ Chi... Biết vậy nhưng tôi vẫn tín nhiệm Bác Huệ Chi, vì gửi đến Bác thì không bị cắt xén. Tôi nhớ có lần một ông bạn tôi viết bài, kể lể kinh nghiệm các cụ chữa bệnh “Phúc thống phục nhân sâm tắc tử”, gửi một tòa báo, họ thấy chữ “tắc tử” ... là cái gì đấy “nhạy cảm” quá nên cắt béng. Thế là thành “Phúc thống phục nhân sâm”. Mấy ông lang băm tin ông bạn tôi viết lách tử tế, thế là cho một bà bệnh nhân đau bụng uống nhân sâm. Trời ơi. Bà ta lăn đùng ra chết. Ông lang đến chửi ông bạn tôi viết láo, mang hắn ra tòa. Hắn trợn mắt xem tờ báo, thì ra bị ban biên tập cắt xén... Câu hắn viết là “Đau bụng uống nhân sâm thì chết”. Ban biên tập cắt béng hai chữ “thì chết”, chỉ còn lại “Đau bụng uống nhân sâm”.

Tôi phải nói lằng nhằng vì chuyện Bác Năm là chuyện “nhạy cảm” lắm. Bác Huệ Chi cho đăng là liên lụy đây. Thôi được, nếu chỗ nào nhạy cảm quá thì Bác Huệ Chi cứ cắt, nhưng cái đoạn “tắc tử” thì tôi xin là không được cắt đâu.

Có lần tôi đã viết trên Bauxite Việt Nam, kể chuyện Bác Năm đã dám làm cái trò “diễn biến hòa bình”, nghe như luận điệu của bọn “thế lực thù địch”, dám xét lại học thuyết kinh tế độc tôn nhà nước của ông tổ là Bác Lênin.

Tại Hội nghị Trung ương lần thứ 6 (Khóa VII), Bác Năm đưa ra một báo cáo sét đánh về sự cần thiết phát triển kinh tế thị trường. Tôi nghe một thông tin từ các vị chuyên viên trong tổng hành dinh của Đảng, cho biết báo cáo đó bị lặng lẽ thu hồi. Trời ơi. Đến báo cáo của Bác Năm còn bị thu hồi, thì đủ biết có một lực lượng nào kinh lắm nằm trong cơ quan tổng hành dinh.

Nhưng Bác Năm vẫn kiên trì thực hiện tư tưởng của mình.

Tôi thường lui tới một anh bạn tên là Hà Nghiệp (đã mất), nguyên là giảng viên một trường đại học ở Hà Nội, khi đó là phụ tá của Bác Năm, cùng một nhóm các anh Trần Đức Nguyên, Đào Xuân Sâm... Anh Hà Nghiệp chính là người luôn ngồi bên cạnh Bác Năm rủ rỉ. Anh kể với tôi về từng bước chuyển biến trong tư tưởng của Bác Năm. Anh cho biết, những vụ sát phạt Bác Năm không làm Bác Năm nhụt chí. Bác đã không khoan nhượng, và như ta thấy, Bác Năm đã chiến thắng về mặt đường lối của Đại hội lần thứ VIII của Đảng, một đường lối đáng gọi là “Chủ nghĩa xét lại”, như ngôn từ của thập niên 1960.

Tôi tra cứu trong Wikipedia[1] viết về Bác Năm cóp lại được mấy ý kiến sau:

...Ông Đào Xuân Sâm, thành viên nhóm cố vấn cho Trường Chinh nhớ: "giữa năm 1986, cả nước thiếu đói trầm trọng. Các dự án kinh tế đầu tư khổng lồ đều không phát huy tác dụng. Nguyên vật liệu khan hiếm khiến các nhà máy sống thoi thóp. Lạm phát lên 300, 400, 500 và 700%... Lòng người từ trong đến ngoài Đảng, từ cơ sở đến trung ương hoang mang và loay hoay không biết lối ra. Tư tưởng chia hai hướng: xé rào để khắc phục khủng hoảng hoặc kiên định, triệt để áp dụng cơ chế kế hoạch, bao cấp. Tổng bí thư (TBT) Lê Duẩn qua đời. Đại hội Đảng lần VI chỉ còn tính từng ngày. Thế nhưng báo cáo chính trị gửi xuống đơn vị, cơ sở bị phản đối dữ dội vì mọi quan điểm, đường lối vẫn không có gì mới. Tức là hướng thoát khủng hoảng vẫn mịt mờ... Đồng chí Trường Chinh lúc đó được Đảng giao tạm thời giữ chức TBT. Ông đi đến một quyết định táo bạo, quyết đoán chưa từng có: viết lại toàn bộ báo cáo chính trị theo quan điểm: quyết tâm đưa đất nước phát triển theo đường lối mới. Chấp nhận hi sinh, mất mát để khắc phục những hậu quả sai lầm'.'

Ông Trần Đức Nguyên nhớ: ''giữa lúc những lý luận CNXH trong phát triển kinh tế là kế hoạch tập trung, tự cung tự cấp, quốc doanh tập thể... đang là kim chỉ nam bất biến thì đồng chí Trường Chinh tổ chức hội nghị "Ba quan điểm". Ba luận điểm quan trọng đi ngược lại đường lối cũ là: phát triển kinh tế nhiều thành phần (thay vì chỉ có quốc doanh và tập thể); chuyển đổi cơ cấu kinh tế và cơ cấu đầu tư (tập trung làm hàng xuất khẩu, hàng tiêu dùng thay vì hàng công nghiệp; bỏ, hoãn các dự án lớn nhưng không hiệu quả...) và đổi mới quản lý (thay vì tập trung quan liêu bao cấp bằng tự chủ và cơ cấu mở). Hội nghị này trở thành "linh hồn" văn kiện Đại hội VI.

Ông Đặng Việt Bích, con trai cố TBT Trường Chinh, nhớ: "Thời đó cha tôi chịu rất nhiều chỉ trích, chống đối, qui chụp của tư tưởng bảo thủ. Nhưng ông rất quyết đoán. Một buổi tối hai cha con ngồi xem tivi, một cán bộ Chính phủ xuất hiện bày tỏ quan điểm chống lại đổi mới. Ông nói ngay: phải thay vị trí này! Và lập tức ông thuyên chuyển công tác của vị đó, kèm theo hàng loạt nhân vật bảo thủ khác''.

... hết trích

Nhưng Bác Năm đã vượt qua mọi trở ngại để thực hiện tư tưởng cải cách của mình, thể hiện trong cái gọi là đường lối “Đổi mới” tại Đại hội VI (1986).

Chúng ta thử bình luận một chút.

Bản chất đường lối “Đổi mới” của Bác Năm có thể nói gọn trong một câu ta vẫn thường nghe: “Hình thành nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, có sự quản lý của nhà nước”

Giải mã thô thiển như sau:

Nền kinh tế thị trường: đây là nền kinh tế đa thành phần, vốn tồn tại ở miền Nam trước 1975 và miền Bắc trước 1954. Như vậy, việc “hình thành nền kinh tế thị trường” thực chất là sửa sai, là quay về cái cũ.

Định hướng xã hội chủ nghĩa: là câu chuyện tào lao, đến cuối thế kỷ XXI cũng chưa thấy đâu (theo lời Bác Trọng). Tuy tào lao, nhưng cũng có giá trị một liều thuốc an thần cho các thế lực bảo thủ (ngồi chồm chỗm ngay trong Hội đồng Lý luận Trung ương, đều có hàm vị cao ngất ngưởng, hết giáo sư lại đến viện sĩ).

Có sự quản lý của nhà nước: Câu này vớ vẩn, vì nhà nước nào thời nay chẳng thực hiện chức năng quản lý vĩ mô. Tuy vớ vẩn nhưng lại quan trọng, để các vị có thói quen... cái gì nhà nước cũng thọc tay vào, nghe thấy đoạn này là an tâm. Cũng lại là thêm một vị thuốc an thần nữa.

Tôi đọc trên mạng, thấy nhiều bạn công kích “câu thần chú này”. Ở trên lớp sinh viên cũng hay hỏi tôi kiểu “đá xoáy”... Tôi chỉ cười cười, không trả lời gì cả. Đôi khi nói vui: Các vị trí thức có đẳng cấp phải tự hiểu chứ.

Có nhiều ý kiến công kích, là vì các vị chưa cảm thông hết các mẹo của các sĩ phu Bắc Hà, mà Bác Năm là một sĩ phu Bắc Hà chính hiệu.

Sau khi “giải phẫu” câu thần chú của Đại hội VI vừa viện dẫn trên đây, tôi xin tạm đưa vài lời bình luận sau:

Bác Năm rất tài đánh tráo khái niệm. Có thể nói sòng phẳng, đường lối Đại hội VI là đường lối “sửa sai kinh tế”, nhưng Bác Năm khéo đánh tráo khái niệm, gọi là “Đổi mới” để các cụ nghe sướng cái lỗ tai.

Bản chất sửa sai kinh tế là sửa sai theo hướng quay trở về hệ thống kinh tế thị trường vốn có trên trái đất này, cho thêm vài vị thuốc an thần, như là “định hướng xã hội chủ nghĩa” (tào lao) và “có sự quản lý của nhà nước” (nói mà là không nói, vì nó đương nhiên). Hai vị thuốc “xã hội chủ nghĩa” và “sự quản lý của nhà nước” có giá trị như thứ thuốc “placebo” vẫn dùng trong các bệnh viện, tức là thứ thuốc vô tích sự, nhưng tạo cho bệnh nhân tâm lý “đã được uống thuốc”.

Nếu mang nếp tư duy những thập niên 1960 để phán xét, thì Bác Năm là một kẻ xét lại vĩ đại, đã đập tan gông xiềng của học thuyết kinh tế độc tôn nhà nước của Bác Lênin, Bác Stalin và cả Bác Mao nữa chứ.

Tôi quí trọng Bác Năm. Bác sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng. Bản thân Bác Năm vừa uyên thâm nho học, vừa tiếp thu nền tây học. Bác Năm tiếp nhận chủ nghĩa Mao tự nguyện và sâu sắc. Bác Năm đã phải chấp nhận sai lầm trong cải cách ruộng đất và được tiếng là kẻ Mao-ít vĩ đại ở Việt Nam. Nhưng với đặc điểm của con người trí thức, Bác Năm đã tiếp nhận được chân lí, và nhất là dám vượt qua chính mình. Kết quả của công cuộc “đổi mới”, cứu đất nước này khỏi đói nghèo, bước đầu xé bức màn sắt của một xã hội bí hiểm, mở cửa nhìn ra thế giới văn minh.

Công của Bác Năm phải nói là rất đáng để chúng ta ghi nhớ.

Nhân đây, xin được nhắc lại một điều trước đây đã có lần tôi nói: Dân mình qui công nhầm cho Bác Linh. Bác Linh chỉ là kẻ ăn theo vụng về. Cứ đọc kỹ loạt bài “Nói và Làm” của Bác Linh, không cần phân tích sâu lắm, cũng thấy lộ chân tướng một kẻ bảo thủ cực đoan, nhất là khi Bác đưa đăng bài “Nước ngoài vào ruồi muỗi cũng vào theo”. Càng thấy rõ chân tướng của Bác trong vụ Bác trực tiếp chỉ đạo việc quyết liệt thanh trừng Bác Bách, khi nhận ra nguy cơ le lói những tư tưởng dân chủ trên đất nước này. Bác Linh còn một phát ngôn vô trách nhiệm nữa, khi Bác dẫn lời Phật dạy: “Hãy tự cứu mình trước khi trời cứu”. Vô trách nhiệm ở chỗ, Bác bảo người ta tự cứu trong khi hệ thống luật pháp vẫn không hề nới lỏng... Biết bao nhiêu người tự cứu, vừa được huân chương hôm nay đã lĩnh án tù ngay những ngày sau đó.

***

Thưa Bác Trọng

Tôi kể chuyện dài dòng chuyện Bác Năm với trò chơi chữ “Đổi mới”, nhưng thật ra chẳng có gì mới cả. Logic học gọi đó là trò đánh tráo khái niệm. Đánh tráo khái niệm trong trường hợp này là một trò bất đắc dĩ, nhưng Bác Năm đã đánh tráo khái niệm vì sự no ấm của dân.

Với Bác Năm, Tổng bí thư Trường Chinh, đó là một cuộc trường chinh vĩ đại – cuộc trường chinh để vượt qua chính mình.

Tôi viết những lời nhắn nhủ này, cũng mong Bác Trọng vượt qua chính mình, khi cần thiết vẫn không ngán đưa ra những trò đánh tráo khái niệm tuyệt vời như Bác Năm.

Bác Năm đã đập tan học thuyết kinh tế của Bác Lênin, bước đầu mang lại đời sống tạm gọi là no ấm cho dân chúng. Phần việc còn lại đang trong tay Bác Trọng.

Dân tôi mong lắm thay.

Kính chào Bác

V.C.Đ

Tác giả gửi BVN

[1] Xem: http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_Chinh