Bauxite Việt Nam

Nguyễn Văn Tuấn

 

Thế là phiên tòa Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ đã qua 11 ngày. Tính từ ngày 4/11/2010 đến nay, ông đã ngồi tù đúng 162 ngày. Nhất nhật tại tù, thiên thu tại ngoại. Hiểu theo nghĩa đó, một trăm sáu mươi hai ngày trong tù là 162 ngàn năm ở ngoài.

Nói ra chắc cũng thừa, nhưng Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ thật sự là – nói theo tiếng Anh – một “controversial man”, một nhân vật gây ra nhiều tranh luận. Thật vậy, chẳng những quan điểm của ông gây ra nhiều tranh cãi, cách thể hiện quan điểm cũng có kẻ khen người chê, mà đặc biệt là phiên tòa xử ông mới tạo nên một làn sóng tranh luận sôi nổi. Có thể nói ông được nhiều người đồng tình và ủng hộ hơn là chỉ trích. Người ta mến mộ ông là người mà hành động và suy nghĩ nhất quán nhau. Và, ông sẵn sàng chấp nhận hình phạt vì sự nhất quán đó.

Có người không “mặn mà” với Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ, vì họ nói ông ngông. Tôi không quan tâm đến việc Tiến sĩ Hà Vũ ngông hay không, vì gọi tên cho một thái độ còn tùy thuộc vào cảm nhận cá nhân. Cái quan trọng là phải phân biệt được cá nhân và luận điểm. Có những Bộ trưởng Úc là đồng tính luyến ái, đàn ông mà đeo bông tai, ăn nói “bạt mạng”, nhưng chẳng ai quan tâm đến những cá tính đó; người ta quan tâm đến phát biểu và chính sách của họ. Không phân biệt được cá nhân và quan điểm là dễ bị thuyết phục bởi ngụy biện, và sa đà vào những vấn đề làm lạc hướng luận điểm của cá nhân đó. Thật ra, người có tài thường có… tật. Cái tật của người tài, nhất là người có nghệ sĩ tính, chính là cái ngông và gàn. Thử nhìn các nghệ sĩ khi lên sân khấu: họ coi trời bằng vung. Nhiều người Việt có lẽ do ảnh hưởng văn hóa Khổng Tử và truyền thống, không thích thái độ ngông và gàn, nhưng ở phương Tây thì chẳng ai quan tâm đến những chuyện như thế. Ở Úc này, Luật sư và thường dân đâm đơn kiện Thủ tướng, Bộ trưởng là chuyện ... thường ngày. Nhớ lại hôm biểu tình chống chính sách cắt giảm ngân sách cho nghiên cứu y khoa, một ông Giáo sư ở Bệnh viện Wesmead gọi Thủ tướng Julia Gillard là "cô" và cảnh báo: "cô mà làm bậy là coi chừng năm tới sẽ không còn ngồi cái ghế đó nhé". Tất nhiên, bà Gillard nghe thì cũng cười thôi. Ông ấy có quyền nói, và bà Thủ tướng có quyền... nghe (còn làm hay không là chuyện khác!). Nhưng cái ngông, cái gàn của họ là những đặc điểm làm nên họ, chúng ta không có quyền gì đòi hỏi họ phải như chúng ta. Nếu trên thế giới này, ai cũng giống ai, ai cũng nói như nhau thì... chán biết mấy. Cá nhân và cá tính tập hợp lại cấu tạo nên một xã hội sinh động và thú vị. Tôi từng nghe một nhà báo nói: Người nghệ sĩ mà không có cá tính là đáng vứt đi.

Lại có người nhận xét chung chung rằng quan điểm của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ thiếu tính thuyết phục, nhưng họ không nói quan điểm nào. Tôi đoán trong hàng trăm ý kiến của Tiến sĩ Hà Vũ chắc chắn có nhiều ý kiến không thuyết phục, thậm chí sai nếu nhìn dưới góc cạnh nào đó. Cũng là nhân vô thập toàn cả thôi. Một người thông thái nói trăm điều chắc chắn có 1 điều sai; ngược lại, một người điên nói trăm điều chắc cũng có 1 điều hay. Sai chỗ nào thì không biết, nhưng đối với những vấn đề mà tôi quan tâm thì quan điểm của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ hoàn toàn có lí và thuyết phục. Chẳng hạn như ông kêu gọi ghi công những người lính hải quân Việt Nam Cộng hòa ngày xưa vì họ có công đánh trả quyết liệt và hy sinh một cách anh dũng chống lại bọn xâm lăng Trung Quốc trong trận hải chiến bảo vệ Hoàng Sa năm 1974. Họ đáng được ghi công quá đi chứ. Nhưng nếu là người lớn lên sau 1975 bị nhồi nhét bằng những thông tin rằng ngụy quân ngụy quyền là xấu xa, ác ôn, tàn bạo, thì quả thật quan điểm của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ không thuyết phục.

Tiến sĩ Hà Vũ kêu gọi hòa hợp hòa giải dân tộc. Ở hải ngoại trong 20 năm qua cũng đã có không ít người nghĩ đến chuyện này, nhưng có lẽ chưa ai nói một cách rành mạch và chân tình như Cù Huy Hà Vũ. Tôi đọc đi đọc lại hai ba lần bài trả lời phỏng vấn trên đài VOA (trích dưới đây), và lần nào cũng thấy dễ đồng cảm với tác giả. Nhưng tôi cũng thông cảm nếu một người chưa có kinh nghiệm phải liều mình bỏ quê hương ra đi trong nước mắt, chưa biết đến hàng trăm ngàn người vùi thân dưới đáy biển vĩnh viễn, chưa biết đến hàng ngàn ngôi mộ hoang lạnh ở các đảo trong vùng Đông Nam Á, những người không có thân nhân bị tù đày và chết trong các trại tập trung, thì quan điểm hòa hợp hòa giải dân tộc của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ chẳng những thiếu tính thuyết phục mà còn không cần thiết. Nhưng trong thực tế, những dao động lịch sử lại tạo nên một bộ phận trong cộng đồng dân tộc mà những phát biểu của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ đã chẳng những nói lên được nguyện vọng, mà còn phản ảnh một phần tình cảm của họ. Một số điểm quan trọng mà Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ nói trong bài phỏng vấn trên đài VOA có lí có tình, và cũng chính là những gì cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt từng đề cập trước đây bằng một cách nói khác. Còn nhớ cố Thủ tướng Kiệt nói chí lí rằng sau cuộc chiến có hàng triệu người vui thì cũng có hàng triệu người buồn. Một đất nước mà phân nửa dân số vui và phân nửa buồn thì không thể nào mạnh được. Nhưng chúng ta cần phải mạnh. Do đó, tôi thấy quan điểm của ông liên quan đến chuyện hòa hợp hòa giải dân tộc, những quan tâm đến các vấn đề vĩ mô của đất nước rất thuyết phục; chẳng những thuyết phục, mà còn rất cần thiết.

Tôi mến mộ Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ. Mến mộ một nhân vật đa tài và cương trực. Đồng cảm với những quan điểm của ông về các vấn đề xã hội và đất nước. Bây giờ thì Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ vi phạm luật pháp Việt Nam và bị phạt tù. Nhưng sự mến mộ của tôi dành cho ông vẫn không thay đổi. Tôi nghĩ ông xứng đáng được đối xử tốt hơn và công bằng hơn. Có lần nói chuyện với một anh bạn là đảng viên lâu năm và cựu sĩ quan trong quân đội, anh nhận xét rằng những người đi tù gần đây đều là trí thức và thành đạt. Anh còn nói hay là cần phải xem xét lại cách Nhà nước đã hành xử như thế nào mà những người ưu tú trong xã hội lần lượt đều bị phạm tội “tuyên truyền chống Nhà nước xã hội chủ nghĩa”. Tức là, họ bị phạt chỉ vì họ nói lên quan điểm cá nhân. Tôi chợt nhớ đến một tác gia người Mĩ là Evelyn Hall từng viết đại khái rằng tôi không ưa những gì anh nói, nhưng tôi sẽ bảo vệ đến chết quyền anh được nói (I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it). Có thể ai đó không thích, thậm chí ghét, những gì Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ phát biểu, nhưng cũng nên tỏ ra văn minh để bảo vệ quyền ông được phát biểu. Bởi thế, khi các thầy Nguyễn Huệ Chi, Phạm Toàn, và Nguyễn Thế Hùng kêu gọi trả tự do cho Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ, tôi sẵn sàng kí tên vào bản Kiến nghị. Dù đoán trước rằng có lẽ bản kiến nghị cũng sẽ chẳng có ai trong Chính phủ quan tâm trả lời, nhưng tôi thấy vẫn cần thiết phải để lại một “chứng từ” trước sự kiện quan trọng này.

Ngày xưa ở miền Nam có phong trào Phật giáo dấn thân (Engaged Buddhism), tức ứng dụng các nguyên lí của Phật giáo để giải quyết các vấn đề xã hội. Có thể nói rằng qua những việc làm và phát biểu của ông, Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ là một trí thức dấn thân, một engaged intellect. Để dấn thân và giữ được tố chất trí thức cá nhân trong một môi trường có định hướng đồng hóa mọi người trong xã hội, tôi nghĩ đó là một thành công lớn nhất của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ. Chỉ còn 2 tuần nữa là đến ngày kỉ niệm 30/4, chắc chắn sẽ có nhiều bài viết và ý kiến nhân dịp ngày lịch sử này, nhưng tôi thấy ý kiến của Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ vẫn còn tính thời sự và đáng suy ngẫm.

N.V.T

Nguồn: Nguyenvantuan.net