Bauxite Việt Nam

Walter Mayr, Christian Neef, Matthias Schepp

Phan Ba dịch từ Der Spiegel số 09/2012

VLADIVOSTOK, THÀNH TRÌ CỦA KINH TẾ ĐEN

Thành phố cảng cạnh Thái Bình Dương, tiền đồn ở Viễn Đông của Moscow, cách 9289 kilômét đường sắt, có những vịnh đẹp và đường đi ngắn – đến Tokio, Bắc Kinh hay Pyongyang. Nhưng ngược lại, nó quay lưng lại với nước Nga khổng lồ. Những gì gây xáo động trong miền Tây của đất nước thì trong Vladivostok lại nghe giống như một tiếng vang từ nơi xa xôi.

Những lời phỉ báng chống Putin, phản đối gian lận trong bầu cử? Trong những cuộc biểu tình ở Moscow người ta đã "nhìn thấy nhiều áo khoác bằng lông thú", ít nhất thì điều đấy cũng đã đồn đại cho đến tận Vladivostok, Larissa Belobrova, 46 tuổi, chế nhạo: "Những người đấy nên ra khỏi Moscow một lần và giúp quét đường phố hay giúp đỡ người già – thay vì đi nghỉ đông ở Courchevel." Phu nhân thị trưởng và là nữ diễn viên Belobrova không mang áo khoác bằng lông thú. Chỉ một chiếc nhẫn đính kim cương là hé lộ rằng bà đã đi qua kỷ nguyên của Putin một cách không đến nỗi tệ cho lắm. Thu nhập của bà năm 2010 là vào khoảng 27 triệu euro – gấp đôi những gì mà diễn viên Hollywood nổi tiếng Angelina Jolie kiếm được, giới báo chí khổ nhỏ đã tính như thế.

Bà ít quan tâm đến những thứ "rác rưởi" được phổ biến xung quanh bà, cô đào chánh của nhà hát Gorki trong Vladivostok. Bà ấy có những việc tốt hơn để làm. Bà chỉ huy, ít nhất là trên giấy tờ, thêm vào đấy là cả một vương quốc của những doanh nghiệp cộng với một đoàn tàu đánh cá. Và hỗ trợ, theo giấy khai thuế, người chồng tương đối nghèo Sergej Darkin của bà, thị trưởng và là người có quyền lực nhiều nhất của vùng này.

Từ năm 2001, Darkin là vị chúa tể ở tỉnh nhờ vào lòng khoan dung của Putin. Mười một năm sau đấy, nếu như người ta tin vào tiếng nói của người dân, thì ông ấy sẽ là người đầu tiên bị bỏ phiếu truất phế, nếu như người ta lại tiến hành bầu cử trực tiếp thống đốc. Trong thời gian này thì Darkin vẫn giữ chức vụ đấy trong Vladivostok, mặc cho tất cả những lời buộc tội tham nhũng.

Bắt đầu từ lúc đổi thời, thành phố cảng nổi tiếng khắp nước Nga như là thành trì của kinh tế đen. Chính Darkin đã đặt nền móng cho sự thăng tiến của mình với một công ty mà trong Bộ Nội vụ của Moscow người ta cho nó là "tổ ong của tội phạm hình sự có tổ chức". Phu nhân ngày nay của ông ấy vẫn còn kết hôn với đàn anh Igor "Cá chép" Karpow của giới tội phạm mà cả thành phố đều biết đến. Sau khi "Cá chép" bị thiện xạ bắn chết trên đường phố, Belobrova đã đồng ý kết hôn với ông thị trưởng.

"Những gì đang diễn ra ở chỗ chúng tôi trong Viễn Đông là đặc trưng một cách kỳ lạ cho cả nước Nga", giáo sư Vitalij Nomokonov của Đại học Vladivostok nói, tác giả của một tác phẩm kinh điển về "Tội phạm hình sự có tổ chức ở Viễn Đông": "Tội phạm ở chúng tôi trước hết là kinh doanh lớn, vùng lẽ ra phải trong sạch nhất vì nó gần với chính trị." Vì thế mà hoàn toàn không có tranh cãi, theo Nomokoniv, rằng những người có trách nhiệm ở Moscow đều biết những gì đang xảy ra ở đây, và mặc dù vậy vẫn giữ chặt Darkin – vì có thể tống tiền ông ấy bởi quá khứ của ông ấy; ông ấy bảo đảm "otkat", tiền hoa hồng cho các quan chức cao cấp.

Trong thời của Putin, tiền dùng để hối lộ trong nước Nga đã tăng từ 33 tỉ lên đến hiện nay là 400 tỉ. "Ngay tổng thống Medvedev cũng thừa nhận rằng không có tiến bộ", giáo sư Nomokonov nói: "Tại sao lại như vậy? Vì nhà cầm quyền thiếu quyết tâm chính trị."

Ngay cả khi thỉnh thoảng có một phó thị trưởng hay một sếp hải quan bị bắt vì nghi ngờ tham nhũng: ở Vladivostok vẫn còn có nhiều thứ cho dân tìm vàng. Trong tháng 9 năm 2012, Hội nghị thượng đỉnh APEC của các quốc gia Thái Bình Dương sẽ diễn ra trên hòn đảo Russki nằm ở trước đó. Cho tới lúc đó, chỉ riêng vì lý do này thôi dự định sẽ có 15 tỉ dollar được rót vào cho cầu, nhiều công trình xây dựng mới và hạ tầng cơ sở.

Khi Thị trưởng Darkin nhìn xuống Vladivostok từ văn phòng làm việc của ông ấy trong "Tòa Nhà Trắng", ông ấy không chỉ nhìn thấy một thành phố đang đánh bóng mình theo đúng truyền thống của Potjomkin cho sự kiện lớn lao đó với một vài con đường được cải thiện dọc theo đoạn đường đi đến cảng hàng không trong biên bản nghi thức và với mặt tiền mới được quét vôi của những căn nhà ở cạnh đó.

Ông ấy cũng nhìn thấy những con tàu chở nặng hàng đang phá tuyết ở gần cây cầu xây chưa xong bắc qua vịnh Sừng Vàng. Ở bên kia, trên một hòn đảo, hòn đảo mà cho tới mới đây vẫn còn chưa có đủ nước uống, người ta đang làm việc với cường độ cao nhờ vào 15.000 công nhân xây dựng từ khắp nơi trên thế giới, để dựng lên một nền sân khấu cho Hội nghị Thượng đỉnh mà Barack Obama, Hồ Cẩm Đào và các lãnh tụ quốc gia khác phải kính nể ba ngày liền.

"Toàn bộ hệ thống của chúng tôi đều tham nhũng không thể tưởng được", một cán bộ của đảng Putin trong Vladivistok nói, "tới mức mà chỉ có thể cứu được nó nếu như người ta được phép bắn chết cán bộ như ở Trung Quốc."

*

Dường như những tình trạng hư hỏng như ở Vladivostok cuối cùng cũng đã vào đến nhận thức của Putin. Vì trong các chương trình tranh cử của ông ấy có những câu đáng ngạc nhiên. "Chúng tôi sẽ bảo đảm trách nhiệm tường trình của quyền lực nhà nước trước xã hội, xã hội mà quyền lực nhà nước làm việc cho nó", có thể đọc ở đấy như thế.

Từ tháng 1, ông Thủ Tướng đã cho công bố mỗi tuần một bài luận văn chỉ hướng đi tới. Ông ấy bất thình lình nói về "những gì còn lại của hệ thống tư pháp Xô Viết" hay về việc rằng chỉ có "cạnh tranh chính trị" mới mang nền dân chủ tiến lên phía trước. Ông ấy còn muốn tự do hóa cả những luật bầu cử nữa.

Gleb Pavlovski, 60 tuổi, một người đàn ông có mặt tròn và mái tóc bàn chải, là người đã tiến hành thành công những lần tranh cử của Putin năm 2000 và 2004. Vào thời Xô Viết, ông ấy là một nhà bất đồng chính kiến, sau đấy ông ấy đã giúp Boris Jelzin vượt qua được những người Cộng sản. Pavlovski đã cãi nhau với Putin, sau khi ông ấy công khai ủng hộ một nhiệm kỳ thứ hai của Medvedev.

Lúc đọc xong những bài viết của Putin, ông ấy đặt ra một câu hỏi quan trọng: "Tại sao cùng đội ngũ đấy bây giờ lại quan tâm đến việc làm trong sạch những gì do chính họ đã đưa ra?" Bất cứ người nào chắc cũng phải có ấn tượng rằng Putin đã sống ở một đất nước khác trong những năm vừa qua.

Ai đọc kỹ những bài viết của Putin và muốn loại trừ tâm thần phân liệt như là triệu chứng bệnh ở ông thủ tướng, đều nhận thấy: ứng cử viên này lừa bịp và nói dối. Vì trong một bài viết khác Putin yêu cầu "tái lập uy quyền và sức mạnh của nhà nước" – từ nhà nước xuất hiện 14 lần, từ nhân dân xuất hiện ở hai nơi.

Việc người dân trong tương lai sẽ được phép tham gia vào chính trị thì không hề được nói đến. Nhưng Putin đã phàn nàn ở nhiều đoạn văn, rằng các "thế lực phá hoại" với những biện pháp bạo lực của họ đang "cố gắng xuất khẩu" dân chủ sang nước Nga như thế nào và qua đó đe dọa sự ổn định của đất nước. Và rằng việc "một phần của giới tinh hoa đấu tranh cho những thay đổi mang tính cách mạng" là nguy hiểm, vâng, và nhân dân không được phép để cho "những câu khẩu hiệu hoa mỹ" đánh lạc hướng.

"Đó là quan điểm của một người muốn bảo quản", Pavlovski nói, không phải là của một người muốn thật sự thay đổi một cái gì đó.

Phe diều hâu đã tiếp nhận ban tham mưu tranh cử của Putin. Từ khi Surkov phải ra đi, họ dựa trên một giới người đi bầu dễ bị tác động đến hơn là phong trào chống đối ở Moscow. Hàng ngày, họ để cho sếp của họ đốt cả một lễ pháo hoa của những lời hứa hẹn.

Người này tuyên bố tăng gấp đôi tiền lương cho nhà giáo và các khoa học gia. Tiền nuôi con và học bổng cần phải được tăng lên, thêm ngày nghỉ cho lễ tháng 5, độ cồn 0 phần nghìn [trong máu] do Tổng Thống Medvedev đưa ra sẽ được thu hồi lại, phụ nữ tiếp tục được phép về hưu với 55 tuổi và đàn ông với 60. Sẽ có thêm mười triệu việc làm mới trong công nghệ cao.

Đấy – đối diện với năng suất thấp và thiếu lao động trầm trọng – cũng là lừa dối. Chính Đảng Cộng sản Liên bang Xô Viết, khi họ hứa hẹn Chủ nghĩa Cộng sản cho người dân, cũng nói đến những con đường đi đến mục tiêu cao cả đó, tờ nhật báo "Moskovski komsomolez" lấy làm buồn cười. Igor Nikolajev của công ty tư vấn doanh nghiệp FBK đã tính toán rằng nền kinh tế phải tăng trưởng hàng năm 20% thì mới có thể thực hiện được các hứa hẹn lúc tranh cử.

Ban tham mưu tranh cử của Putin đặc biệt phỉ báng phe đối lập. Tuy những người lãnh đạo của họ được Tổng Thống mời gặp, nhưng blogger Navalny, đối với những người Nga trẻ tuổi là nhân vật nổi tiếng nhất của phong trào chống đối, lại xuất hiện hết sức hòa đồng trong một tấm ảnh ghép với ông trùm người Do Thái Boris Beresovski đã bỏ trốn sang London. Phe đối lập do những kẻ xấu điều khiển, đấy là thông điệp.

Nhưng nhiều người không còn muốn cứ để cho Putin thao túng giới truyền thông, ở Siberia cũng không.

W. M., C. N., M. S.

Người dịch gửi trực tiếp cho BVN.