Bauxite Việt Nam

RFA - 2024.04.15

Cuộc gặp thượng đỉnh ba bên Mỹ - Nhật Philippines hôm 11/4/2024 được nhận định đã truyền đi nhiều tín hiệu về một thế trận mới ở Châu Á nói chung và Biển Đông nói riêng. Tổng thống Philippines Marcos nói “nó sẽ thay đổi cục diện trong khu vực, ở xung quanh Biển Đông, ở ASEAN, ở châu Á”. Bản tuyên bố chung ba bên nói Hoa Kỳ và Nhật Bản đã và sẽ tăng cường phát triển hành lang kinh tế Luzon của Philippines, kết nối các trung tâm kinh tế ở Vịnh Subic, Clark, Manila và Batangas của nước này.

Lãnh đạo Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines họp thượng đỉnh tại Washington DC hôm 11/3/2024. Reuters

Bên cạnh những kế hoạch phát triển công nghệ bán dẫn tại đây, những kế hoạch về hợp tác an ninh cũng được nhắc đến. Ba nước tuyên bố bảo vệ các nguyên tắc của Luật biển Quốc tế đối với Biển Đông, lên án các hành động hung hăng của Trung Quốc đối với Philippines tại bãi Cỏ Mây hơn một năm qua. 

Mỹ - Nhật nâng cấp tổng hành dinh quân sự tại Tokyo

Theo Reuters, Đại sứ Hoa Kỳ tại Nhật Bản cho biết Mỹ sẽ có một thế trận chỉ huy quân sự mới, thay đổi căn bản trung tâm chỉ huy quân sự của mình tại Nhật Bản để tăng cường khả năng răn đe trước áp lực của Trung Quốc. 

Giải thích thêm cho RFA về động thái nói trên, Tiến sỹ Nagao Satoru tại Viện Hudson nói với RFA rằng Nhật Bản và Mỹ đang có kế hoạch cải thiện chuỗi chỉ huy của mình. Hiện tại, Nhật Bản đang lên kế hoạch thành lập các trung tâm chỉ huy liên hợp (integrated headquarters) tại Tokyo vào tháng 3 năm 2025. Trung tâm chỉ huy này có khả năng công nghệ để kết hợp Lực lượng Phòng vệ trên bộ, trên biển và trên không.

Cùng với đó, trong chuyến thăm Mỹ lần này của Thủ tướng Nhật Kishida (từ ngày 8 đến 14 tháng tư), Mỹ đã quyết định phát triển trung tâm chỉ huy tại Tokyo để có thể hợp tác thông suốt, liền mạch với phía Nhật Bản. Cấp bậc chỉ huy của tổng hành dinh sẽ từ tướng ba sao lên tướng bốn sao. Vị tướng bốn sao ngang hàng với Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương hiện tại ở Hawaii, nhà nghiên cứu về an ninh quốc tế tại Viện Hudson cho biết.  

Tiến sỹ Nagao Satoru chỉ ra rằng đối với Trung Quốc thì biển Đông, biển Hoa Đông, Đài Loan là một tập hợp chung. Ví dụ, nếu Trung Quốc muốn xâm lược Đài Loan, họ sẽ phải kiểm soát biển Hoa Đông và biển Đông để cô lập Đài Loan. Chính phủ Bắc Kinh muốn phát triển năng lực kiểm soát tất cả các lĩnh vực này theo một “chiến lược liên hợp” (integrated strategy). 

So với Trung Quốc, các nước khác gặp bất lợi vì Nhật Bản, Đài Loan, Philippines là những chính phủ khác nhau. Còn Mỹ đang chỉ huy lực lượng của mình từ rất xa địa bàn, Hawaii hay Washington DC. 

Vì vậy, để vô hiệu hóa lợi thế của Trung Quốc, Nhật Bản và Mỹ đang lên kế hoạch chia sẻ vai trò an ninh nhiều hơn bằng cách tăng cường tổng hành dinh ở Tokyo. Đây là cách nâng cao “chất lượng” của sức mạnh răn đe.

Việt Nam tiếp cận vấn đề Trung Quốc khác với Philippines? 

Các chuyên gia có những câu trả lời khác nhau đối với câu hỏi của RFA về phản ứng mà Việt Nam nên thực hiện trước những chuyển động mới trong khu vực. 

TS. Nagao Satoru cho rằng mặc dù Việt Nam cũng có tên lửa Klub cho tàu ngầm lớp Kilo nhưng số lượng có hạn. Việt Nam đã đàm phán mua tên lửa Brahmos của Ấn Độ giốngnhư Philippines. 

Theo ông Nagao, Việt Nam nên thúc đẩy sự hiện diện của hải quân các nước khác, thông qua các cuộc tập trận chung và trao đổi hữu nghị. 

Trao đổi với RFA, nhà nghiên cứu Hoàng Việt ở TP.HCM nhắc lại một bài viết của nhà nghiên cứu Khang Vũ trên tờ Diplomat trả lời câu hỏi tại sao Việt Nam không thể làm như Philippines được. Theo ông Hoàng Việt, mỗi quốc gia có một cách tiếp cận khác nhau. Hiện nay mặc dù Philippines đang là tâm điểm chú ý và được nhiều học giả phương Tây ủng hộ, nhưng rõ ràng nước này đã không có những bước đi chặt chẽ trước đây do đó hiện nay gặp nhiều bất lợi. Ông nói: 

“Tôi chưa dám nói Philippines thất bại hay thành công, nhưng rõ ràng trong thời gian dài có nhiều chính sách chưa phù hợp. 

Cố học giả Philippines Jose Santiago “Chito” Sta. Romana, đồng thời là cựu Đại sứ Philippines tại Trung Quốc, từng nói với tôi trong một hội thảo là một điều mà phía Việt Nam đã làm được trong năm 2014 khi Trung Quốc hạ đặt giàn khoan HD-981 là giữ được tất cả những gì của mình và khiến cho Trung Quốc phải rời khỏi khu vực. Trong khi đó, phía Philippines đã đánh mất Scaborough vào tay Trung Quốc. 

Tạm thời chúng ta có thể nhìn nhận như vậy thôi còn tương lai thế nào thì chưa biết. Đương nhiên mỗi quốc gia có một chiến lược khác nhau. Philippines và Mỹ có hiệp ước phòng thủ, nhưng Trung Quốc đang tìm cách làm xói mòn hiệp định này bằng chiến thuật vùng xám, gây sức ép nhưng bằng biện pháp phi quân sự.   

Chưa rõ tương lai hiệp định này thế này, cách giải thích hiệp định sẽ ra sao. Trung Quốc vẫn còn dùng các biện pháp vùng xám, còn Philippines vẫn còn lúng túng, chưa tìm ra cách nào hiệu quả để chống lại đe dọa của Trung Quốc. Đó là vấn đề chúng ta cần theo dõi thêm”.

Theo nhà nghiên cứu Hoàng Việt, chính sách Việt Nam khác Philippines vì thể chế chính trị khác nhau. Philippines rất mạnh mẽ nhưng cũng hay thay đổi. Philippines là một quốc gia đa đảng nên họ hay thay đổi chính sách. Khi một đời tổng thống mới lên là sẽ thay đổi chính sách trước đó. Điều này thì rất rõ ràng, từ thời ông Aquino đến ông Duterte đến ông Marcos hiện nay thì đều thay đổi chính sách đối ngoại. Ngoài ra, theo ông Hoàng Việt, chính sách của Philippines có thể chịu tác động của các vấn đề kinh tế. Ông nói:

“Đặc biệt là ở Philippines, kinh tế nằm trong tay các tài phiệt rất nhiều, đặc biệt là các tài phiệt gốc Hoa. Một mỏ dầu khí rất lớn của Philippines hiện nằm trong tay một đại gia gốc Hoa ở Philippines nên gặp rất nhiều vấn đề. 

Philippines có cả bối cảnh riêng trong truyền thống chính trị của họ. Ông Duterte tiền nhiệm thì gần như giao toàn bộ các dự án thăm dò khai thác dầu khí của Philippines cho các công ty Trung Quốc. Việt Nam chưa bao giờ chấp nhận hợp tác với Trung Quốc. Trong khi đó, Philippines lại từng có lúc hợp tác với Trung Quốc như vậy. Và không chỉ từ thời Duterte mà trước đó Philippines từng hợp tác thăm dò với Trung Quốc. Lúc đó, ban đầu Việt Nam phản đối nhưng rồi sau đó buộc phải cùng tham gia dự án thăm dò đó với họ”. 

Thế giới đang cố gắng “sẵn sàng” đối phó với hải quân “nước xanh” của Trung Quốc  

Hiện chưa rõ Việt Nam sẽ có động thái gì mới, còn hầu hết các học giả đều cho rằng khu vực xung quanh biển Đông sẽ tất yếu chứng kiến nhiều sự tăng cường hợp tác trong tương lai. Ông Greg Poling, Giám đốc Chương trình Minh bạch Hàng hải Châu Á ở Trung tâm CSIS, nói với RFA về chiến lược dài hạn của Trung Quốc, đồng thời giải thích vì sao các quan hệ an ninh ngày càng tăng lên trong khu vực:

“Họ có chiến lược biển gần. Đó là biển Hoàng Hải và biển Đông. Trong chiến lược của Trung Quốc, họ xác định phải kiểm soát những vùng biển đó, bất chấp luật pháp quốc tế có quy định thế nào. Đó là mối đe dọa cho toàn bộ trật tự toàn cầu. 

Kế tiếp, Trung Quốc có một chiến lược riêng cho các vùng biển xa, ở Ấn Độ Dương, nằm ngoài cái gọi là "chuỗi đảo thứ nhất". Trung Quốc muốn có "Hải quân nước xanh", tức lực lượng hải quân hoạt động ở vùng biển xa, để có thể hoạt động trên phạm vi toàn cầu. 

Ngày đó chắc chắn sẽ đến. Chúng ta không thể làm gì để ngăn cản Trung Quốc sở hữu lực lượng hải quân "nước xanh". 

Chúng ta nên chuẩn bị cho ngày đó. Chúng ta nên theo dõi hành trình đó của Trung Quốc, tăng cường quan hệ đối tác và an ninh. Chúng ta phải đảm bảo rằng chúng ta có thể sẵn sàng đối phó một khi Hải quân "nước xanh" của Trung Quốc đi vào vận hành đầy đủ, trở thành một mối đe dọa quân sự”.

Theo TS. Nagao Satoru, tất cả những hợp tác mới về an ninh này là do sự hiện đại hóa quân sự nhanh chóng và khiêu khích của Trung Quốc. Ông Nagao cho biết cùng với quá trình hiện đại hóa quân sự nhanh chóng, Trung Quốc chỉ riêng trong mười năm qua đã đóng mới 148 tàu hải quân, gần bằng tổng số tàu hải quân mà Nhật Bản hiện sở hữu. 

Để ngăn chặn sự xâm lược của Trung Quốc, TS. Nagao khẳng định, Nhật Bản và Mỹ không thể chạy đua về số lượng vì ngân sách hạn chế. Vì vậy, Nhật Bản và Mỹ phải nâng cao chất lượng. Chuỗi chỉ huy liên hợp và kết nối với nhau liền mạch của hai nước có thể nâng cao hiệu quả quân sự. 

Nguồn: RFA Tiếng Việt