Bauxite Việt Nam

Bửu Nguyễn 

Asia Times ngày 17 tháng 6 năm 2025

Lê Bá Nhật Thắng biên dịch | Dự án Đại Sự Ký Biển Đông

Việt Nam liên kết với khối do Nga-Trung Quốc dẫn đầu trong khi vẫn nỗ lực duy trì quan hệ đối tác chiến lược và tiếp cận thị trường với Hoa Kỳ.

Vào ngày 13 tháng 6 năm 2025, BRICS chính thức chào đón Việt Nam với tư cách “quốc gia đối tác”, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong chính sách đối ngoại của Hà Nội. Quyết định này phản ánh một chiến lược được lên kế hoạch cẩn thận, phát triển trong nhiều năm, nhằm đa dạng hóa quan hệ quốc tế của Việt Nam và củng cố vị thế của nước này trong một thế giới đa cực.

Bằng cách liên kết với BRICS – một khối bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, và gần đây đã mở rộng để bao gồm các nền kinh tế mới nổi khác – Việt Nam đặt mục tiêu giảm sự phụ thuộc vào các đối tác cụ thể trong khi điều hướng các động lực toàn cầu phức tạp.

Mối quan hệ của Việt Nam với Hoa Kỳ, được nâng lên thành quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 9 năm 2023, đã phải đối mặt với những thách thức kể từ khi Tổng thống Donald Trump tái đắc cử.

Chính quyền Trump đã áp đặt các rào cản thuế quan nghiêm ngặt và xem xét kỹ lưỡng các hoạt động thương mại của Việt Nam, đặc biệt là vai trò của nước này như một kênh tiềm năng cho hàng hóa Trung Quốc vào thị trường Hoa Kỳ.

Hà Nội, nhận thức rõ những căng thẳng này, tìm cách cân bằng các mối quan hệ kinh tế với Hoa Kỳ bằng cách tăng cường hợp tác với các đối tác toàn cầu khác. Việc gia nhập BRICS là một bước đi chiến lược theo hướng này, liên kết Việt Nam với một khối mà tổng cộng đại diện cho hơn 40% dân số thế giới và một phần đáng kể GDP toàn cầu.

Việc Việt Nam gia nhập BRICS, ngay cả khi chỉ với tư cách đối tác chứ không phải thành viên đầy đủ, mang lại cả cơ hội và rủi ro. 

Một mặt, nó tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn lực kinh tế của Hà Nội, đặc biệt là từ Trung Quốc, một thành viên chủ chốt của BRICS. Các thỏa thuận gần đây với Bắc Kinh, bao gồm tài trợ cho dự án đường sắt cao tốc nối Việt Nam và Trung Quốc cùng các sáng kiến cơ sở hạ tầng khác, nhấn mạnh sự phụ thuộc của Việt Nam vào các khoản vay và chuyên môn kỹ thuật của Trung Quốc.

Những dự án này rất quan trọng để hiện đại hóa nền kinh tế Việt Nam, vốn vẫn phụ thuộc nhiều vào đầu tư nước ngoài để duy trì tăng trưởng. Tư cách thành viên BRICS cũng mang đến cho Việt Nam một nền tảng để vận động cho một trật tự kinh tế toàn cầu công bằng hơn, phù hợp với các lời kêu gọi của khối về cải cách các thể chế như Liên Hợp Quốc và Ngân hàng Thế giới.

Tuy nhiên, động thái này có nguy cơ làm căng thẳng quan hệ với Hoa Kỳ dưới thời chính quyền Trump, vốn đang nhắm vào ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc. Hoa Kỳ đã bày tỏ lo ngại rằng Việt Nam đóng vai trò là trung tâm trung chuyển cho hàng hóa Trung Quốc được dán nhãn lại để trốn tránh thuế quan của Hoa Kỳ.

Nếu Việt Nam không giải quyết được những lo ngại này thì có thể phải đối mặt với các lệnh trừng phạt, làm gián đoạn nền kinh tế định hướng xuất khẩu của mình, vốn phụ thuộc nặng nề vào thị trường Hoa Kỳ. Những biện pháp như vậy cũng có thể gây bất ổn cho bối cảnh chính trị trong nước của Việt Nam, vì suy thoái kinh tế thường làm tăng sự bất mãn của công chúng.

Để giảm thiểu điều này, Việt Nam đã tăng cường nỗ lực nâng cao tính minh bạch trong các hoạt động thương mại. Các cuộc trấn áp trên toàn quốc gần đây ở Việt Nam của cảnh sát kinh tế và lực lượng Quản lý thị trường đối với hàng hóa thiếu nguồn gốc rõ ràng hoặc hóa đơn chứng minh nguồn gốc cho thấy cam kết của Hà Nội trong việc tuân thủ các tiêu chuẩn thương mại quốc tế.

Việt Nam cũng đã thực hiện các cử chỉ ngoại giao để duy trì quan hệ tốt đẹp với Hoa Kỳ, chẳng hạn như tạo điều kiện cho các dự án của Tổ chức Trump. Mặc dù những động thái này báo hiệu mong muốn của Hà Nội muốn tránh đối đầu với Washington, nhưng chúng khó có thể giải quyết được vấn đề cốt lõi về các hoạt động thương mại của Việt Nam.

Trọng tâm của chính quyền Trump vào các chính sách “Nước Mỹ trên hết” để lại rất ít chỗ cho sự thỏa hiệp, đặt Việt Nam vào một vị thế bất ổn.

Hơn nữa, việc BRICS thúc đẩy cải cách thể chế toàn cầu nêu bật những thách thức nội bộ của Việt Nam. Quốc gia này đã phải đối mặt với những lời chỉ trích quốc tế về các vấn đề như tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của thể chế và các hạn chế về tự do ngôn luận.

Nếu không có những cải cách nội bộ đáng kể, sự tham gia của Việt Nam vào BRICS có nguy cơ bị coi là mang tính biểu tượng hơn là thực chất. Chẳng hạn, chiến dịch chống tham nhũng của Hà Nội, mặc dù đáng chú ý, vẫn chưa giải quyết triệt để các vấn đề quản trị hệ thống có thể làm suy yếu uy tín của nước này trong một khối ủng hộ sự công bằng toàn cầu.

Tư cách quốc gia đối tác của Việt Nam, thay vì thành viên đầy đủ của BRICS, phản ánh một chính sách đối ngoại thận trọng, phù hợp với “ngoại giao cây tre” của nước này. Bước đi nửa vời này cho phép Hà Nội tham gia vào khối mà không hoàn toàn cam kết với chương trình nghị sự địa chính trị của khối, vốn chịu ảnh hưởng nặng nề của Trung Quốc và Nga.

Tuy nhiên, cách tiếp cận này có thể hạn chế khả năng của Việt Nam trong việc định hình tầm nhìn của BRICS về một trật tự kinh tế toàn cầu mới. Trong bối cảnh phục hồi kinh tế hậu Covid, Việt Nam phải đối mặt với áp lực thu hút vốn nước ngoài từ cả Trung Quốc và Hoa Kỳ trong khi vẫn giữ vững quyền tự chủ chiến lược của mình.

Việc gia nhập một liên minh do Trung Quốc-Nga dẫn đầu đặt ra câu hỏi về khả năng của Hà Nội trong việc duy trì chính sách đối ngoại “độc lập, tự chủ, đa dạng hóa và đa phương hóa quan hệ”, đặc biệt là với các tranh chấp đang diễn ra với Bắc Kinh ở Biển Đông, nơi các tuyên bố quyết đoán của Trung Quốc thách thức quyền hàng hải của Việt Nam.

Việc Việt Nam gia nhập BRICS với tư cách quốc gia đối tác mang lại cơ hội đa dạng hóa các mối quan hệ kinh tế và ngoại giao nhưng cũng đặt ra những thách thức quan trọng. Hà Nội phải điều hướng những căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, giải quyết các vấn đề quản trị trong nước và làm rõ các hoạt động thương mại của mình để tận dụng tối đa tư cách thành viên BRICS.

Nếu không có những cải cách nội bộ và tầm nhìn chiến lược, Việt Nam có nguy cơ bị mắc kẹt trong một cuộc giằng co địa chính trị, làm suy yếu khát vọng độc lập và ảnh hưởng của mình trong một trật tự toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng.

B.N.

---

Bửu Nguyễn là một nhà báo và nhà phân tích, đã cộng tác với các ấn phẩm như Asia Times, The Diplomat Magazine, Mongabay và Pacific Forum. Công việc của anh thường tập trung vào quan hệ quốc tế ở Đông và Đông Nam Á, đặc biệt nhấn mạnh đến chính sách đối ngoại của Việt Nam, an ninh khu vực và vai trò của các cường quốc nhỏ và trung bình trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Lê Bá Nhật Thắng là cộng tác viên Dự án Đại Sự Ký Biển Đông. Có thể đọc bài viết gốc ở đây.

Nguồn: Dự án Đại Sự Ký Biển Đông