Bauxite Việt Nam

Vũ Đức Khanh

19-6-2025

Không phải ở Paris như từng công bố, cũng không vào “giữa tháng 6” như báo chí Việt Nam đưa tin, vòng đàm phán thương mại lần thứ ba giữa Hoa Kỳ và Việt Nam đã diễn ra bí mật tại Washington từ ngày 9 đến 12/6 – và chỉ được tiết lộ vào ngày 15/6. 

Trong khi đó, cũng vào các ngày 9–11/6, Hoa Kỳ và Trung Quốc tổ chức đàm phán kinh tế – thương mại cấp cao tại London và công bố thỏa thuận ngay sau khi kết thúc.

Hai sự kiện này không phải tình cờ.

Đây là một chỉ dấu rõ ràng cho thấy Washington đang triển khai một chiến lược đàm phán đồng bộ, áp lực cao, mang tính chia để trị và kiểm soát chuỗi cung ứng toàn cầu – đặc biệt là đối với các quốc gia “ở giữa” như Việt Nam.

Đàm phán bất ngờ – thông tin mờ

Việc Mỹ – Việt bí mật tổ chức vòng đàm phán thứ ba tại Washington là một bước đi bất thường, khác với thông lệ ngoại giao.

Không có thông cáo báo chí trước, không họp báo sau, và không bên nào (kể cả phía Mỹ) chủ động đưa tin cho đến khi Bộ Công Thương Việt Nam công bố vắn tắt sau ba ngày đàm phán đã kết thúc.

So sánh với cách Mỹ – Trung tiến hành đàm phán ở London cùng thời điểm, sự khác biệt rất rõ rệt: Mỹ công bố trước thời điểm (9/6), địa điểm (London) đàm phán và kết quả thỏa thuận với Bắc Kinh ngày 11/6 với các thông điệp chính thức từ cả hai phía, như một cách phát tín hiệu ổn định ra thị trường.

Trong khi đó, với Việt Nam – một đối tác chiến lược đang bị áp thuế 46% từ tháng 4 – lại là sự im lặng kỳ lạ.

Tại sao?

Một phần có thể lý giải là nội dung đàm phán giữa Mỹ và Việt Nam đang bước vào “vùng nhạy cảm”, nơi cả hai bên đều phải đánh đổi và không muốn tạo áp lực công luận trước khi có kết quả cụ thể.

Nhưng sâu xa hơn, đây là một phần trong cách tiếp cận chiến lược của Mỹ đối với các đối tác mà họ muốn “lôi kéo khỏi Trung Quốc” mà không cần phô trương.

Mỹ đang ép Việt Nam “chọn phe”

Theo Reuters (15/6), trong vòng đàm phán lần này, phía Mỹ đưa ra “bộ yêu cầu cứng rắn”, trong đó có điều khoản quan trọng yêu cầu Việt Nam giảm phụ thuộc vào nguyên liệu và linh kiện công nghiệp từ Trung Quốc. Đây không còn là chuyện cân bằng thương mại, mà là một bước đi có tính địa chiến lược.

Không chỉ là câu chuyện hàng rào thuế quan, Mỹ đang tận dụng đòn bẩy kinh tế để tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, nhằm giảm vai trò của Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ, sản xuất và năng lượng.

Việt Nam, với vị trí đặc biệt trong chuỗi cung ứng Đông Á và quan hệ chặt chẽ với cả Bắc Kinh và Washington, đang bị kéo mạnh về một phía.

Trong bối cảnh đó, thái độ lặng lẽ của Mỹ với Việt Nam – khác hoàn toàn với thái độ công khai với Trung Quốc – là điều đáng chú ý.

Nó cho thấy Washington không muốn làm hỏng tiến trình đàm phán bằng những tuyên bố công khai có thể gây mất mặt cho Hà Nội.

Thay vào đó, họ “nói nhỏ nhưng ép mạnh”, qua các cuộc họp kín và điều kiện kỹ thuật sâu.

Áp lực thời gian và cán cân bất đối xứng

Thực tế là Việt Nam đang trong thế bị động.

Sau khi Mỹ áp thuế 46% vào đầu tháng 4, một “tạm đình chỉ trong 90 ngày” được Tổng thống Donald Trump công bố vào ngày 9 tháng 4 – sẽ hết hiệu lực vào 8/7 sắp tới.

Nghĩa là chỉ còn vỏn vẹn hơn ba tuần để đạt được thỏa thuận có thể cứu vãn hàng chục tỷ USD kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Số liệu thương mại từ US Census Bureau cho thấy áp lực rất rõ ràng: chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 54,53 tỷ USD – so với 39,07 tỷ USD cùng kỳ năm ngoái – và đạt thặng dư thương mại kỷ lục 50,07 tỷ USD (35,57 tỷ USD).

Cũng theo số liệu của US Census Bureau, năm 2024, Việt Nam xuất sang Mỹ 136,5 tỷ USD và nhập khẩu 13,04 tỷ USD hàng hóa từ Mỹ. Mỹ bị thâm hụt thương mại 123,4 tỷ USD.

Đây là lý do vì sao Mỹ muốn “chặn đứng” đà này nếu Việt Nam không thay đổi cấu trúc chuỗi cung ứng.

Về phía Việt Nam: Chiến lược “né đòn, giữ mặt”

Hà Nội không thể công khai rằng họ đang chịu áp lực từ Mỹ để cắt liên kết với Trung Quốc – điều đó không chỉ nguy hiểm về mặt chính trị nội bộ, mà còn đe dọa quan hệ song phương với Bắc Kinh.

Vì vậy, Việt Nam chọn cách im lặng, nhún nhường trong kỹ thuật đàm phán, đồng thời nhấn mạnh cam kết tăng nhập hàng Mỹ (nông sản, năng lượng, máy bay…) như một cách “mua thời gian”.

Chiến thuật này có thể hữu ích trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài nó không giúp Việt Nam tránh được câu hỏi cốt lõi mà Mỹ đang đặt ra: Việt Nam đứng về phía ai trong trật tự thương mại mới đang hình thành sau đại dịch Covid-19 và các cuộc chiến tranh thuế quan?

Một cuộc đấu trí cấp cao – lặng lẽ mà quyết liệt

Washington đã chọn London để đàm phán với Bắc Kinh – và chọn Washington để ép Hà Nội.

Đó không chỉ là sự sắp đặt về địa điểm, mà còn là một thông điệp chiến lược: Trung Quốc là đối trọng, Việt Nam là đối tác cần điều chỉnh.

Trong cuộc chơi mới, Mỹ đang định hình lại không chỉ dòng chảy thương mại mà cả trật tự địa chính trị khu vực, và Việt Nam – với tất cả mong muốn “bamboo diplomacy” – không còn nhiều không gian để trốn tránh sự lựa chọn.

Đến tháng 7, nếu không có đột phá, Việt Nam có thể sẽ phải hứng trọn gói thuế 46%.

Và khi đó, cái giá của sự im lặng sẽ là sự tụt hậu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy nhiên, theo quan sát kỹ cách đưa tin của báo chí Hà Nội, nhiều khả năng Việt Nam đang “giữ bài” để tạo kịch tính chính trị cho một sự kiện lớn: chuyến thăm Mỹ của Tổng Bí thư Tô Lâm vào cuối tháng 6, có thể đúng vào ngày 27/6 như một số nguồn tin nội bộ từng tiết lộ.

Trước đó, ông Tô Lâm từng ngỏ ý đến Washington vào cuối tháng 5 để thuyết phục Tổng thống Trump giảm thuế, nhưng chuyến đi đã không diễn ra.

Nếu chuyến đi cuối tháng 6 trở thành sự thật, thì việc trì hoãn công bố kết quả đàm phán lần 3 là có chủ đích: Hà Nội muốn tạo “thành tựu ngoại giao” để Tổng Bí thư xuất hiện tại Tòa Bạch Ốc trong vai trò người mang về một chiến thắng “win-win” với siêu cường số một thế giới.

V.Đ.K.

_________

Tham khảo:

1. Reuters (June 15, 2025), “Vietnam says US trade talks made progress but key issues are unresolved“: https://www.reuters.com/world/asia-pacific/vietnam-says-us-trade-talks-made-progress-key-issues-are-unresolved-2025-06-15/

2. Nguyệt Hà, VnEconomy ngày 15/06/2025, “Vòng đàm phán thương mại lần thứ 3 giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đạt được nhiều tiến bộ”: https://vneconomy.vn/vong-dam-phan-thuong-mai-lan-thu-3-giua-viet-nam-va-hoa-ky-dat-duoc-nhieu-tien-bo.htm

3. BBC News Tiếng Việt, ngày 16/06/2025, “Đàm phán Việt-Mỹ: Chưa giải quyết được các vấn đề then chốt“: https://www.bbc.com/vietnamese/articles/ce828mv582vo

4. United States Census Bureau, “U.S. trade in goods with Vietnam”: https://www.census.gov/foreign-trade/balance/c5520.html#2024

5. CNN ngày 11/6/2025, “US and China agree on plan to ease export controls after trade talks in London“: https://www.cnn.com/2025/06/10/business/us-china-trade-talks-london-agreement-intl-hnk

Nguồn: Tiếng Dân