Bauxite Việt Nam

Nguyễn Quang A

Luật đất đai 2003 được thay thế bằng Luật đất đai 2013 và rồi bị thay thế bởi Luật đất đai 2024 có hiệu lực từ 1-1-2025. Sau chín tháng lại phải đề xuất sửa luật này trong kỳ họp thứ 10 của Quốc hội khai mạc vào ngày 20-10-2025 [3]. Vì sao người ta lại lúng túng sửa đi sửa lại luật đất đai nhưng vẫn không đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước? Vì người ta vẫn khăng khăng giữ quan điểm đất đai thuộc sở hữu toàn dân.

Đầu năm 2003 tôi dịch xong cuốn Sự bí ẩn của Tư bản của Hernado de Soto và đưa bản dịch cho một số người quen góp ý. Nghe nói rằng bản dịch có đến tay Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An và ông đã bỏ lời giới thiệu của tôi và sao cho mỗi đại biểu Quốc hội một bản, không biết có đúng thế không? Trong lời giới thiệu tôi viết “Tôi hi vọng đọc xong cuốn sách này những nhà lập pháp Việt Nam có thể thay đổi lập trường của mình về vấn đề này và tạo ra một luật đất đai phù hợp.” Tháng 11-2003 các đại biểu Quốc hội chắc đã không hiểu thông điệp đó. Và có lẽ cho đến tận nay, sau gần một phần tư thế kỷ, các “đại biểu của dân” dường như vẫn chưa hiểu, vẫn bị vòng kim cô “đất đai thuộc sở hữu toàn dân” trói buộc, bất chấp “bất động sản chiếm khoảng 50 phần trăm của cải của các nước tiên tiến; ở các nước đang phát triển con số này là gần ba phần tư” [1, tr. 93]. Không có luật phù hợp để huy động tối đa tiềm năng của 75% của cải này của quốc gia thì thật nguy hiểm..

Cuốn sách được Nhà xuất bản Sự thật ấn hành năm 2006 với tiêu đề “Bí ẩn của Vốn” [1]. Trong lời giới thiệu, GS. TS. Đỗ Hoài Nam, ủy viên trung ương của ĐCSVN (1996-2011), chủ tịch Viện Khoa học Xã hội Việt Nam viết, “Chính vì vậy, việc thiết lập quyền sở hữu rõ ràng đối với đất đai, tạo dựng khung khổ pháp lý cho sự vận hành của quyền đó trên thị trường đất đai và bất động sản là những giải pháp phát triển cơ bản đối với các nước nghèo” [1. tr. x, tôi nhấn mạnh] chứng tỏ cũng có những lãnh đạo hiểu vấn đề nhưng có lẽ số họ không nhiều.

Ai có thể là chủ sở hữu của bất cứ thứ gì? Chủ sở hữu là một thể nhân (cá nhân, gia đình hay một nhóm người nhất định) hay một pháp nhân (xí nghiệp, trường đại học, quỹ hưu trí hay một tổ chức nhà nước, chính phủ trung ương hay nhà chức trách địa phương) [2, tr. 62]. Nói cách khác chủ sở hữu phải “có tóc” để túm, phải có thể bị đưa ra kiện khi có tranh chấp. Nhân dân là một khái niệm trừu tượng chỉ toàn bộ người dân trong một quốc gia chẳng hạn. Nhân dân không phải là thể nhân, cũng chẳng là pháp nhân và nó “không có tóc,” không thể bị kiện ra tòa, cho nên nhân dân không thể là một ông chủ sở hữu của bất cứ thứ gì.

Trong Kiến nghị 72 năm 2013 về sửa đổi Hiến pháp, chúng tôi đề nghị thay Điều 57 của dự thảo Hiến pháp gây bao tai hại liên quan đến đất đai “thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu” bằng “Sở hữu tư nhân, tập thể, cộng đồng và nhà nước về đất đai được tôn trọng. Nhà nước có trách nhiệm bảo vệ và thống nhất quản lý đất đai, tài nguyên nước, khoáng sản và các tài nguyên, nguồn lợi khác ở vùng biển, thềm lục địa, vùng trời và các tài sản khác do Nhà nước đầu tư.” Nói cách khác chúng tôi đề nghị phần đất đai của nhà nước phải được gọi đúng tên của nó, vì các cơ quan nhà nước là các pháp nhân, “có tóc,” có thể bị kiện ra tòa khi có tranh chấp, tức là chủ sở hữu của đất đai thuộc sở hữu nhà nước phải được chỉ rõ chứ không thể tù mù. Nói cách khác phải bỏ “đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước quản lý” vì một nửa của quan niệm này là vô nghĩa như đã nói ở trên và nửa kia lại tạo điều kiện cho các cơ quan nhà nước lạm quyền gây ra biết bao đau khổ cho vô số dân oan trong những năm vừa qua và sự tham nhũng khủng khiếp. Rất đáng tiếc người ta đã không nghe lời khuyên của chúng tôi và Hiến pháp 2013 vẫn giữ quy định phi lý về đất đai thuộc sở hữu toàn dân và được thể hiện trong Điều 4 của luật đất đai 2013. Thế thì làm sao đòi các nước khác công nhận mình là nền kinh tế thị trường được khi nhà nước quản lý và sở hữu trên thực tế khối tài sản chiếm đến 60-75% tài sản quốc gia và nhà nước tìm cách định giá đất?

Nay có lẽ vẫn thế. Không hiểu đúng khái niệm và lại thích hô khẩu hiệu nhân danh nhân dân thì sẽ còn sửa mãi (và có lẽ cũng chỉ những thứ râu ria có tính kỹ thuật tự mình làm khó cho mình và đành phải sửa như thay huyện bằng xã, cách định giá, vân vân) mà chẳng có luật ra hồn!

Ghi chú

[1] Hernando de Soto, Bí ẩn của Vốn vì sao chủ nghĩa tư bản thành công ở phương Tây và thất bại ở mọi nơi khác, NXB Chính trị Quốc gia 2006.

[2] Kornai János, Hệ thống Xã hội Chủ nghĩa, NXB Văn hóa Thông tin, 2002.

[3] https://baochinhphu.vn/du-thao-luat-dat-dai-sua-doi-tap-trung-giai-quyet-nhung-van-de-cap-thiet-dang-gay-vuong-mac-can-tro-102250910183957795.htm

Tác giả gửi BVN