Bauxite Việt Nam

Tưởng Năng Tiến

“Đường xa nghĩ nỗi sau này mà kinh.”

(Kiều)

Khi được hỏi “âm thanh của hai chữ hoà bình gợi lên điều gì cho ông,” nhà thơ Viên Linh đã trả lời rằng:

“Tiếng máy xình xịch của xe hoả, khói phun trắng xoá đường rầy, để tôi có thể làm như Tản Đà, chán Sài Gòn thì nhẩy tàu ra Hà Nội. Chán Hà Nội thì nhẩy tàu vô Nam. Và dừng lại chiếc ga xép nơi tôi đã ra đời, đã chơi đùa với con tàu sắt suốt thời niên thiếu: ga Đồng Văn.” (Nguyễn Nam Anh. “Đi xa với Viên Linh.” Văn, 3/1972)

Thuở ấy, thi sĩ của chúng ta còn trẻ – rất trẻ, rất đỏm dáng (trong cách ăn mặc, cũng như ăn nói) và cũng rất ngây thơ về thời cuộc. Sự ngây thơ của ông, công tâm và khách quan mà nói, chính là nét dễ thương (chung) của rất nhiều người dân sống ở miền Nam – vào thời điểm đó.

Trước đó, không lâu, ông Trịnh Công Sơn cũng đã mường tượng ra một viễn ảnh thanh bình một cách hồn nhiên và… thơ ngây không kém: “Một đoàn tàu đi khói trắng toả hai bên đường…”

Gần nửa thế kỷ sau, sau khi đất nước hoà bình và thống nhất, trong một bức thư ngỏ của Tiến sĩ Trần Đình Bá gởi cho ông Nguyễn Hữu Bằng, Tổng Giám đốc Công ty Đường sắt Việt Nam (đọc được trên Da Vàng blog, vào ngày 23 tháng 9 năm 2010) có đoạn như sau:

“Đường sắt Việt Nam (ĐSVN) tụt hậu hơn thời nô lệ (trước 1945)… Có trực tiếp đi lại bằng đường sắt mới thấy hết cảnh nhếch nhác, tệ hại, khủng khiếp của tình trạng ĐSVN hiện nay. Nào là chỗ ngồi chật như nêm, bán hàng rong lên xuống toa tàu như đi giữa chợ, bán hàng ăn uống trên tàu quá dở, giá cắt cổ, khách hàng đứng nằm la liệt trên toa, xe bán hàng của tàu kéo qua, kéo lại không biết bao nhiêu lần trong một ngày, tình trạng say xỉn, đánh bài ngay trên toa tàu thường xuyên diễn ra, thái độ phục vụ đanh đá, vô văn hóa của nhân viên trên tàu,… và rất nhiều những hình ảnh xấu trên các đoàn tàu mà ai cũng có thể nhìn thấy.”

Qua một bài viết khác (Tại sao trẻ con ném đá lên tàu) độc giả còn được biết thêm nhiều chi tiết rất lạ lùng (và ngại ngùng) khác nữa, khiến không ít người vỡ mộng về những “đoàn tàu đi khói trắng toả hai bên đường”:

“Tàu hoả Việt Nam trông đã không mấy hiện đại, lại còn bị bọc lưới thép ở các ô cửa sổ trông chẳng khác nào những nhà tù di động. Mà bọc lưới thép, thì bọn trẻ con không ném đá nữa, chúng ném thứ khác có thể lọt qua lớp lưới, như bùn, nước bẩn, thậm chí cả phân người.

Qua khảo sát, người ta vỡ lẽ ra rằng nạn ném đá lên tàu không phải là trò đùa vô bổ của đám trẻ con vô ý thức. Đó là những hành động có ý thức, trả đũa việc tàu hoả gây ra tai nạn làm thiệt hại về người và của, trả đũa những hành động khách đi tàu vứt rác và chất thải xuống hai bên đường, trả đũa việc tàu hoả gây ra tiếng ồn và làm ô nhiễm môi trường…

Các phong trào của Đội Thiếu niên như ‘Em yêu đường sắt quê em’, ‘Đoạn đường sắt em chăm’… đều không có hiệu quả. Phong trào càng phát động mạnh, thì số vụ ném đá lên tàu càng tăng. Thủ phạm gây ra các hành vi côn đồ này đều là trẻ em, chưa đủ tuổi để có thể bị truy tố trách nhiệm hình sự…”

Trong một cuộc phỏng vấn liên quan đến Những đoàn tàu oằn mình trước nạn ném đá (theo như cách mô tả của VnExpress) ông Tổng Giám đốc Công ty Đường sắt Việt Nam nhỏ nhẹ, và ôn tồn cho biết: “muốn chống ném đá lên tàu một cách triệt để cần có sự… chỉ đạo của Thủ tướng.”

Thiệt khỏe!

Tuy thế, chớ vì câu trả lời giản dị và giản tiện (đến khó ngờ) vừa dẫn mà đánh giá thấp ông Nguyễn Hữu Bằng. Trong một cuộc phỏng vấn khác (Trò chuyện với Tổng Giám đốc Tổng công ty ĐSVN về dự án Đường sắt cao tốc và Metro) được thực hiện vào ngày 23 tháng 9 năm 2010, người dân mới thấy hết tiềm năng và viễn kiến của nhân vật này: “Chúng tôi luôn xác định phải đi tắt đón đầu, phải làm một tuyến đường sắt hiện đại ngang bằng thế giới.”

Nói cách khác, theo như ông Bằng thì cứ bỏ mẹ nó mấy đoạn đường sắt cổ lỗ sĩ (cùng với mấy chuyện phiền phức, lặt vặt đi kèm – đại loại như thái độ phục vụ đanh đá và vô văn hóa của nhân viên, chỗ ngồi chật như nêm, bán hàng rong lên xuống toa tàu như đi giữa chợ, tình trạng say xỉn, đánh bài ngay trên toa, hoặc chuyện trẻ con ném đất đá và cứt đái lên tàu) qua một bên để  “đi tắt đón đầu, làm một tuyến đường sắt hiện đại ngang bằng thế giới” – cho nó khỏi nhức đầu và… tiện việc sổ sách!

Đề xuất này của ông Nguyễn Hữu Bằng tuy không được Quốc hội chấp thuận nhưng lại được sự đồng tình và nhất trí (cao) của mọi giới quan chức, ở Việt Nam. Báo Pháp Luật, số ra ngày 30 tháng 08 năm 2010, đi tin:

“Dự án đường sắt cao tốc Hà Nội-TP.HCM (ĐSCT Bắc-Nam) đã được trình tại kỳ họp thứ bảy QH khóa XII nhưng không được QH thông qua do lo ngại về tính hiệu quả cũng như làm tăng gánh nặng nợ nần cho quốc gia… Tuy nhiên, mới đây, Bộ Giao thông Vận tải, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đã khởi động lại dự án trên.”

Cái “tuy nhiên” ngang xương (và ngang hông) này được ông Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn Đầu tư và Xây dựng (đơn vị lập dự án thuộc Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam) giải thích với báo giới rằng “Quốc hội không thông qua chứ không phải bác”.

Miệng người sang, rõ ràng, có gang có thép! Quốc hội có thông qua hay không chỉ là chuyện nhỏ, nếu chưa muốn nói là… đồ bỏ!

Còn mối bận tâm về ngân khoản, nợ nần để thực hiện dự án thì đã được Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng – một người sang khác, và sang hơn nhiều – trình bày chi li, rành mạch, cặn kẽ, và rốt ráo tự lâu rồi:

“Với đà tăng trưởng hiện nay, đến 2020, GDP sẽ đạt gần 300 tỷ USD; 2030 là 700 tỷ USD; 2040 đạt 1.200-1.400 tỷ USD và đến 2050 sẽ gấp đôi số đó. GDP bình quân đầu người đến 2050 dự kiến lên 20.000 USD, thay vì mức hơn 1.000 USD hiện nay. Nếu cứ lấy ngưỡng an toàn vay nợ là 50% GDP, đến 2020, Việt Nam có thể vay 150 tỷ mà vẫn an toàn… Với mức vay nợ như vậy, chúng ta có thể làm được… Tôi yên tâm. Yên tâm rằng phải làm…”

Theo như cách tính toán của ông Hùng thì Việt Nam hội đủ điều kiện để có thể vay tiền làm (đến) hai Dự án ĐSCT Bắc/Nam, nếu thích, chứ đâu phải một. Tôi còn nghe có người bàn rằng: “Cứ làm luôn cả hai để chạy song song cho nó thêm phần nhộn nhịp, và khiến cho đám trẻ con quê mùa – sống hai bên đường – bị rơi vào tình trạng phân tâm, không biết ném đá vào đâu nữa.”

Tất nhiên, đó chỉ là một cách nói vui chứ vấn đề này đã được ông  Nguyễn Đạt Tường, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam, đặt ra và giải quyết ổn thoả rồi. Trong một cuộc phỏng vấn dành cho báo Pháp Luật & Xã Hội, vào ngày 23 tháng 5 vừa qua, ông hân hoan và lạc quan tuyên bố: “Tránh đầu tư không có tầm nhìn… Còn đối với tình trạng trẻ ném đá lên tàu, tôi tin 15 năm nữa dân trí của chúng ta sẽ khác.”

Tầm nhìn của ông Phó Thủ tướng và ông Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Đường sắt – rõ ràng – hơi xa (quá) nên không được chia sẻ bởi những người… thiển cận! Tác giả Nguyễn Quang Thân là một người như thế. Trên báo Dân Việt, số ra ngày 25 tháng 10 năm 2010, ông đã đưa ra lời khuyên (không được đúng tầm) là Đừng đánh cược tương lai:

“Chúng ta coi kiến nghị của nhiều trí thức và nhân sĩ là nghiêm túc và có trách nhiệm, cần được xem xét cũng với tinh thần tương xứng. Bởi vì đây không còn là chuyện lời lỗ một dự án. Đây là sự tồn vong của đất nước và con em chúng ta, không từ một ai, mai sau.”

Nhận định dè dặt của ông Nguyễn Quang Thân, tiếc thay, không phù hợp với đường lối và chủ trương (truyền thống) của Đảng cầm quyền. Hơn nửa thế kỷ qua, những người cộng sản Việt Nam vẫn mang tương lai của cả dân tộc này ra đánh cược đều đều. Lần nào họ cũng thắng và nhân dân thì luôn luôn đại bại. Bởi thế, chuyện đánh cược với tương lai (nói chung, và nói cho cùng) không có gì là sai – nếu đó là tương lai của ai khác, chớ không phải của chính mình!

Và đó là cũng là chuyện thường tình thôi. Tôi chỉ thấy có điều hơi bất thường chút xíu, qua bài viết của ông Bảy Tỏi, trên diễn đàn Bauxite Việt Nam, vào ngày 31 tháng 10 như sau:

“Có lẽ ông PPT Nguyễn Sinh Hùng xuống sắc vì mất ngủ bởi do ông PTT phải thức trắng thâu đêm để lo ‘đếm tiền’. Vâng, Vinashin nợ hơn 4 tỉ đô la – hay tương đương 5% GDP của Việt Nam. Là Trưởng ban chỉ đạo tái cơ cấu thì ông PTT không thể không ‘đếm tiền’ hằng đêm. Bởi lẽ, ông phải tính toán sao khi tái cơ cấu xong thì Vinashin có thể trả nợ và có lời.”

Sắc diện của con người lên/xuống hay thay đổi vì tiền là chuyện cũng đúng thôi. Tuy nhiên, theo thiển ý, chúng ta không nên băn khoăn nhiều quá về chuyện (phải) đếm quá nhiều tiền đến thế.

Cứ xét theo lẽ thường thì mỗi đồng chí lãnh đạo chỉ cần (độ) một hai triệu dollar, cùng với vài ba căn biệt thự là… vừa đẹp, và cũng vừa đủ cho một nếp sống ung dung (có thể) kéo dài đến vài thế hệ rồi – nếu đừng phung phá quá. Tiền tàu Vinashin còn đang lúng túng, chưa biết giấu vào đâu cho hết, sao lại còn phải lao tâm quẫn trí lo thêm vài chuyến tầu vét (tốc hành) nữa làm chi – cho má nó khi.

T. N. T.

Tác giả gửi trực tiếp cho BVN